از تاکید آیت الله مکارم بر تحول علوم تا تقدیر از آیت الله مهدوی کنی

به گزارش خبرگزاری شبستان، مراسم اختتامیه سومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی و اعطای دومین جهانی جایزه علوم انسانی اسلامی با حضور آیت الله مکارم شیرازی و جمعی از اهالی و اساتید علوم انسانی در مدرسه امام موسی کاظم (ع) عصر روز گذشته سه شنبه، 12 آبان ماه در شهر مقدس قم برگزار شد.

علوم انسانی باید حیات افتخارآمیز داشته باشد نه حیات ذلیلانه

بنا بر این گزارش، در این مراسم آیت الله ناصر مکارم شیرازی مرجع عالیقدر تشیع اظهار کرد: اگر بخواهیم برنامه‌های مهم کشور و نظام را شمارش کنیم، کاری که این کنگره تقدیم می‌کند از اهم آنها محسوب می‌شود، برای اینکه تاثیرش در تمام شئون جامعه ظاهر می‌شود.

وی تاکید کرد: مهم نیست که ما با این کنگره، جلوی نفوذ افکار مادی گری غرب را در علوم انسانی بگیریم، بلکه هدف این است که کتاب‌های علوم انسانی، مقالات و برنامه‌های که سالیان سال انجام می‌شود در مرحله اول پالایش شوند و بعد برنامه ‌ریزی شود تا مانع نفوذ مجدد این افکار شویم.

این مرجع تقلید شعیان جهان تاکید کرد: برای اینکه توجه داشته باشیم، تفکر مادی گرای غرب در علوم انسانی از چه زمانی در کشور ما نفوذ کرده، کتاب‌های درسی دانشگاه‌ها را در علوم انسانی قبل از انقلاب اسلامی بررسی کنید.

آیت‌الله مکارم شیرازی با بیان اینکه برای پالایش و جلوگیری از نفوذ آینده افکار مادی گرای غرب، باید علت بعثت انبیای الهی، پیغمبران و نزول کتاب‌های آسمانی بررسی شود، ابراز کرد: ما که اینها را با دلایل قوی قبول کردیم و می‌خواهیم علوم انسانی را بر پایه آن قرار دهیم، ولی باید بررسی کنیم که علت اصلی آمدن پیغمبران الهی چه بوده تا علوم انسانی را در مسیر آن اهداف قرار دهیم.

وی با بیان اینکه در قرآن کریم به حدود 10 هدف برای بعثت انبیای الهی به ویژه پیامبر اسلام (ص) اشاره شده، یکی از این اهداف را حیات طیبه برای بشر برشمرد و گفت: پیغمبر اکرم(ص)، انبیای و اولیای الهی آمدند که به انسان فیزیکی، حیات انسانی بدهند.

این مرجع تقلید افزود: قرآن کریم در آیه 24 سوره مبارکه انبیاء می‌فرماید: «اجابت کنید دعوت خدا و پیغمبر خدا را، هنگامی که شما را به سوی چیزی فرا می‌خواند که به شما حیات و زندگی می‌بخشد»، آیه 97 سوره مبارکه نحل هم تاکید دارد که کسانی که دارای ایمان و عمل صالح باشند، ما حیات طیبه به آنها می‌دهیم. بنابراین حیات طیبه یکی از اهداف پیغمبران الهی بوده است.

به گفته آیت‌الله مکارم شیرازی، امیرمومنان(ع) هم در نهج البلاغه می‌فرمایند: «بمیرید و سربلند باشید، زنده‌اید و زنده بمانید و ذلیل باشید، مرده‌اید«.

این استاد برجسته حوزه علمیه قم تاکید کرد: سربلندی، عزت، آزادی و افتخار از خمیرمایه‌های حیات انسانی است و انبیای الهی در این مسیر آمدند، بنابراین، علوم انسانی باید حیات افتخارآمیز داشته باشد نه حیات ذلیلانه، سر به زیر، مستعمره و نیازمند دیگران. حیات انسانی و طیبه را انبیاء می‌آورند و علوم انسانی باید در همین مسیر حرکت کند.

آیت‌الله مکارم شیرازی تصریح کرد: امیرمومنان در جای دیگری حیات انسانی را نشان دادند و فرمودند: «ثروت اندازان بی‌خبر از حال جامعه مرده‌اند، حتی در زمانی که ظاهرا زنده‌اند و علما زنده‌اند، حتی در زمانی که در زیر خاک پنهان هستند. «

وی در بیان دومین هدف از اهداف دهگانه مورد اشاره قرآن کریم، به آیه 127 سوره مبارکه اعراف اشاره کرد و افزود: بر اساس این آیه، پیغمبر (ص) آمده که امر به معروف و نهی از منکر و نیکی‌ها را زنده کند، منکرات را نهی کند و بمیراند، پاکیزگی‌ها را حلال بشمارد و آلودگی‌ها را تحریم کند. پیغمبر (ص) آمده بارهای سنگین را از روی دوش بشر بردارد و غل و زنجیره‌هایی که در دست و پا و گردن آنهاست را بشکند. بنابراین، علوم انسانی اسلامی باید در مسیر شکستن این غل و زنجیرها از دست و پای بشر و برداشتن بارهای سنگینی که ظالمان بر دوش بشر گذاشته ‌اند پیش برود؛ مسیری که نتیجه‌اش آزادی به معنی واقعی باشد نه آزادی به معنی دوره اسارت دیگر.

این مرجع تقلید اضافه کرد: غربی‌ها تفکر مادی دارند و این تفکرات در تمام علومشان وجود دارد. ما باید تفکر مادی را از علوم انسانی بیرون بکشیم و تفکر الهی و اسلامی را جانشین آن بکنیم.

آیت‌الله مکارم شیرازی در تشریح سومین هدف بعثت پیامبر گرامی اسلام (ص) گفت: پیامبر اسلام(ص)  می‌فرمایند: «من آمده‌ام صفات شایسته بزرگوارانه انسانی را در میان بشر زنده کنم». بنابراین، علوم انسانی‌ای مطلوب اسلام است که بتواند مکارم اخلاق و فضائل برجسته انسانی را در جامعه بشری زنده کند. اگر برنامه ما در این مسیر قرار بگیرد خیلی راحت می‌توانیم به مقصد برسیم.

این مرجع تقلید به بایسته‌های اسلامی سازی علوم اشاره کرد و افزود: ما هرگز پیشنهادی ندادیم که علوم انسانی از دانشگاه حذف شود. هیچ عاقلی این حرف را نمی‌زند، چون جامعه بر محور این علوم دور می‌زند.

وی با بیان اینکه بحث پالایش و قرارگرفتن علوم بر اساس پایه‌های اسلامی و اهداف پیغمبر (ص) و قرآن مطرح است، تاکید کرد: پیشنهاد نمی‌کنیم همه علوم انسانی که از غرب آمده، باطل است. در میان این علوم مسائلی است که بسیار قابل قبول است اما در برخی موارد انحرافات مسلم بسیاری وجود دارد.

آیت‌الله مکارم شیرازی به دست اندرکاران علوم انسانی اسلامی توصیه کرد که بیش از حد به مقدمات کار تمرکز نکنند بلکه به متن توجه بیشتری داشته باشند. فعلا به متن نیاز بیشتری است چون در دانشگاه‌ها علومی تدریس می‌شود که روح آن روح مادی‌گری است. اگر بخواهیم زیاد در مقدمات معطل بشویم از متن می‌مانیم، در حالی که نیاز مبرم به اصلاح متن داریم.

این مرجع تقلید در پایان سخنانش خاطرنشان کرد: بعضی‌ها هستند که در مقابل علوم عقلی، حالت انفعالی دارند، یعنی می‌گویند دست ما به جایی نمی‌رسد و باید دست به دامن غربی‌ها باشیم. اینها گاهی می‌گویند غربی‌ها 50 - 100 سال از ما جلوتر هستند و ما به آنها نمی‌رسیم، این قبیل افکار را باید دور کرد.

قید اسلامی برای علوم انسانی ضروری است

این گزارش می افزاید: در ادامه این مراسم عطاء الله رفیعی آتانی، دبیر علمی سومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی ضمن قدردانی از میزبانی آیت‌الله مکارم شیرازی گفت: ایشان به عنوان یک شخصیت جامع در طول عمر خود، از پیشتازان تحول حوزه به تناسب اقتضائات عصر خود هستند.

وی با بیان اینکه یکی از اهداف این کنگره قدردانی از زحمات آیت‌الله مهدوی کنی است، ادامه داد: ایشان با راه اندازی دانشگاه امام صادق(ع) کارهای مهمی در این زمینه انجام دادند.

رفیعی افزود: علوم انسانی از آن‌سو که متناسب با اقتضائات محیط است زیست‌ بوم است و علوم انسانی از سوی هر پژوهشگری به تناسب اندیشه‌ او خواهد بود و ازاین‌ رو قید اسلامی در این علوم امری مشخص است.

دبیر علمی کنگره با بیان اینکه دستاوردهای علوم انسانی در حوزه علمیه قم بالاست گفت: در حال حاضر حوزه علمیه قم در سطحی قرار دارد که می‌تواند پیشتازی سایر حوزه‌ها را در دست بگیرد.

رفیعی آتانی گفت: تلاش روحانیون در این امر مانند تلاش پیشوا بودن روحانیت در انقلاب اسلامی است و از همین رو پیشنهاد می‌شود مدارس علوم انسانی دقیقاً مطابق با اندیشه حوزه‌های علمیه تشکیل شود.

وی در ادامه تصریح کرد: در طی دو کنگره قبل با دو هزار نفر استاد و پژوهشگر ارتباط علمی برقرار شد و به 862 مقاله داخلی و خارجی دسترسی پیدا شد که از مجموع آنها 201 مقاله تائید نهایی و در دو مجموعه مقالات منتشر شده است.

دبیر علمی کنگره بیان کرد: برای کنگره سوم 565 چکیده مقاله و 404 اصل به دبیرخانه رسیده که تعداد 92 مقاله آن روز یکشنبه در قالب 10 کمیسیون تخصصی ارائه شد.

رفیعی با اشاره به اعطای جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی گفت: این جایزه به کسی تعلق می‌گیرد که اندیشه برتری در حوزه علوم انسانی اسلامی داشته باشد و دومین جایزه به سه تن از اندیشمندان به دلیل راهگشا بودن اندیشه‌های آنها در علوم انسانی اسلامی اهدا می‌گردد.

وی در پایان سخناتش تأکید کرد: از نظر کمیته اهدای جایزه به این سه استاد باعث می‌ شود که رهروان این راه علمی الگوی عملی خود را به ‌طور واضح ببینند.

بر اساس این گزارش، در ادامه این مراسم از مقام عالی علمی و مدیریتی مرحوم آیت الله محمدرضا مهدوی کنی تجلیل به عمل آمد و از آیت الله ابوالقاسم علیدوست و آقایان مسعود درخشان و  عباس میرآخور به پاس فعالیت علمی در زمینه علوم انسانی اسلامی با اعطای جایزه علوم انسانی تجلیل شد.

گفتنی است، کمیته اعطای دومین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی نیز در پایان این مراسم بیانیه ای بدین شرح صادر کرد:

«بسم الله الرحمن الرحیم

با نهایت حمد و سپاس الهی به خاطر نزول نعمات غیر قابل شمارش و بی پایانش بر انسان و جامعه انسانی، خصوصاً نعمت عظیم و غیرقابل وصفِ اسلام و تعالیم نورانی و حیات بخش آن، صلوات می فرستیم بر رسول گرامی اسلام و آل طیبین و طاهرین او و بهترین و خالصانه ترین سلام ها را تقدیم می کنیم به پیشگاه مقدس و منور حضرت ولی الله الاعظم «عجل الله تعالی فرجه الشریف».

همچنین گرامی می داریم یاد و نام بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی «رضوان الله تعالی علیه» و شهدای گرانقدر انقلاب اسلامی به ویژه شهدای حوزه و دانشگاه را، و درودهای خود را تقدیم می کنیم به محضر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله العظمی خامنه ای «مدظله العالی».

برای کمیته اعطای جایزه جهانی علوم انسانیِ اسلامی مایه مباهات است، در شرایطی بیانیه دومین دوره از این جایزه را صادر نماید که به لطف الهی شاهد تثبیت و رشد قابل توجه شجرۀ طیبه علوم انسانیِ اسلامی در ایران و بخشهای مهمی از جهان اسلام و همچنین قیام خودجوش شمار کثیری از علما و دانشمندان دلسوز به منظور شکل دهی و تکامل علوم انسانیِ اسلامی از طریق تولید انواع نظریه های مهم و اثربخش در عرصه های گوناگون می باشیم. در چنین موقعیتی، مهم ترین توقع از مدیران متعهد و دلسوز، به ویژه در ایران اسلامی، اولاً. حمایت شایسته از نظریه پردازان برجسته مسلمان، آن هم به منظور تکمیل فعالیت های علمی آنها، و ثانیاً. کنار زدن نظریه های غربی و سکولار  و ایجاد میدان های مساعد برای کاربست قوی نظریه های اسلامی در حوزه های اجرایی و مدیریتی جوامع اسلامی می باشد.

کمیته اعطای جایزه جهانی علوم انسانیِ اسلامی در مراسم دومین دوره که امروز در جوار حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه «سلام الله علیها» و در حضور مرجع عالیقدر جهان تشیع، حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی برپا می شود، با افتخار به این جمعبندی رسید، ابتدا از مقام عالیِ علمی و مدیریتی مرحوم حضرت آیت الله استاد محمد رضا مهدوی کنی «قدس سره الشریف» به خاطر طراحی، بنیان گذاری و به بلوغ رسانی دانشگاه امام صادق (ع) تجلیل به عمل آورد.

بدون شک این دانشگاه، به عنوان نخستین دانشگاه علوم انسانیِ اسلامی در ایران، تاکنون نقش منحصربفردی را در جهت گسترش و تعمیق علوم انسانیِ اسلامی داشته و انتظار می رود با ملاحظه ظرفیتهای بی نظیر خود، در آینده نیز سهم و نقش بزرگی را در تکامل و عینیت بخشی به علوم انسانیِ اسلامی داشته باشد البته این کمیته مغبون است که موفق نشد در زمان حیات این استاد بزرگوار از ایشان تجلیل به عمل آورد و امروز متاسفانه در شرایطی از مقام عالیِ علمی و مدیریتی آیت الله مهدوی کنی قدردانی می شود که یکسال است او در میان ما نیست. یادش گرامی و راهش پر رهرو باد. 

کمیته اعطاء جایزه جهانی علوم انسانیِ اسلامی در این دوره، ضمن مواجهه با دهها نظریه پرداز برجسته و اثرگذار در ایران و جهان اسلام، شرایط سخت و پیچیده ای را برای انتخاب برترین نظریه پردازان سپری نمود لکن در نهایت به مدد الهی، و پس از بررسی های چند مرحله ای، که نظام نامه جایزه آن را مقرر داشته است، موفق شد سه تن از نظریه پردازان را شایسته معرفی در این دوره تشخیص دهد :

یک: استاد ارجمند جناب آیت الله آقای ابوالقاسم علیدوست، در رشته فقه و حقوق اسلامی، که علاوه بر خدمات ارزشمند در عرصه های آموزشی، و تالیف آثار متعدد و برجسته خصوصاً در عرصه های فقهی و حقوقیِ نوپدید، به طور خاص موفق شده اند ضمن ارائه نظریه ای جامع در خصوص تعیین مناسبات فقه و علوم انسانی و اجتماعی، مدل مشخصی را برای پیوند میان ایندو ارائه نمایند.

دو: استاد ارجمند جناب آقای دکتر مسعود درخشان در رشته اقتصاد اسلامی که ضمن تقویت و بسط گفتمان اقتصاد اسلامی در ایران، و نقدهای قوی نسبت به نظام اقتصاد لیبرال، و همچنین پرورش شاگردان فراوان در این عرصه، موفق شدند در عرصه روش شناسی و همچنین نظام سازی در حوزه اقتصاد اسلامی نظریه های اثربخشی را ارائه نمایند.

سه: استاد ارجمند جناب آقای دکتر عباس میرآخور، ایرانیِ مقیم امریکا، که با بیشترین حجم از فعالیت های کیفیِ تحقیقی در ابعاد و زوایای گوناگون اقتصاد اسلامی، آن هم بر اساس منابع اصیل اسلامی یعنی قرآن و سنت، و ارائه آن در قالب نظریه های متعدد، هم اکنون به عنوان یکی از مراجع فکری مهم و اثرگذار در حوزه نظام مالی و بانکداری اسلامی شناخته می شوند.

در پایان، ضمن آرزوی سلامتی و مزید توفیق برای این سه دانشمند گرانمایه در جهت خدمت خالصانه به پیشرفت و تعالی جامعه اسلامی، از همه اساتید و صاحب نظران محترمی که در مراحل گوناگون ارزیابی ها در کنار کمیته اعطاء جایزه جهانی علوم انسانیِ اسلامی بودند قدردانی می کنیم. همچنین لازم است از بنیاد محترم فرهنگ و تعالیِ مبنا و نیز شهرداری محترم تهران به خاطر مشارکت در تأمین جوایز این دوره صمیمانه سپاسگزاری نماییم.»