دنیای امروز دنیای حضور شهروند در فضای مجازی است

به گزارش خبرنگار فرهگی شبستان؛ بیست و یکمین نمایشگاه بین المللی مطبوعات روزهای 16 تا 22 آبان در مصلی امام خمینی برپا شد، این نمایشگاه امسال با  شعار «نقد منصفانه و پاسخگویی مسئولانه» میزبان اهالی رسانه و مسئولان بود ارزیابی این شعار و عملکرد مطبوعات و رسانه ها  و پایبندی به اهداف و رسالت آنها موضوع گفتگوی خبرگزاری شبستان با دکتر ناهید کردی، استاد حقوق مطبوعات دانشگاه علوم و تحقیقات  و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد است:

منظور تان شهروند خبرنگار است؟

ببینید؛ شهروند خبرنگار وقتی مطرح شد استنباطی از خبرنگاری می شد که شهروندان ورود پیدا کردند و یک سری مسایلی را مطرح می کردند اما الان صحبت از شهروند خبرنگار گذشته و تبدیل شده به شهروند منتقد، شهروندی که انتقادگر است، نه فقط خبرنگار، خبرنگار یعنی که شما یک خبر خشک را ارایه می دهید، کنشگر است، فعال است ذهن دارد، این را می توان بگویم هر شهروند منتقد، اینها وقتی می آیند و عقاید خود را به طور متقابل مطرح می کنند، حالا موافق با یک تم فکری باشد یا مخالف، خود این تاثیر می گذارد بر روی رسانه هایی که وابسته هستند به یکی یا دو تا از این جناح ها و مجبورند خودشان را با آنها انطباق بدهند؛ چرا؟ برای اینکه مخاطبان این مطبوعات همان مردمی هستند که در فضای مجازی دارند فعالیت می کنند ، والتر لیپمن در تعریف مردم می گوید «یک توده گوسفند واری که هیچی نمی داند ولی چون شما خیلی اطلاعات دارید می توانید آنها را بر اساس همان اطلاعات به چپ یا راست ببرید و به نفع یک حزب خاصی از آنه سوء استفاده کنید»، افکار عمومی الان خودشان خیلی فعال هستند.

یعنی الان نمی شود گفت که رسانه ها نماینده حقوقی مردم هستند و مطالبات مردم را پیگیری می کنند؟

قطعا هنوز هستند؛ هنوز مطبوعات نقش مدافع مردم را دارند. اگر در بعضی از کشورها مطبوعات تشکیل شده از یکسری از روزنامه نگاران که انسان هستند و این وسط به خاطر عدم تامین امنیت شغلی مجبورند به یکی از دو حزب یا گروه های مختلف روی بیاورند و برخلاف نقش اصلی خودشان رفتار کنند؛ یعنی مدافع مردم نباشند و مدافع منافع شخصی خودشان باشند، حالا دیگر مردم خودشان در رسانه های مجازی حضور پیدا کرده اند و آن را ششکسند؛ الان آن ترسی را که روزنامه نگار نتواند وظیفه اصلی اش را درست انجام بدهد آن را فضای مجازی پس زده و آن را خنثی کرده است؛ یعنی مطبوعات نمی توانند در جهت یک حزب خاص بنویسند بدون اینکه به حقایقی که دارد در فضای مجازی توسط خود مردم منتشر می شود بی توجه باشند اگر این کار را بکنند حذف می شوند، دنیا، دنیای شهروند در فضای مجازی است.

آیا کارکرد رسانه تغییر کرده است یا اینکه رسانه باید یک رقیب به عنوان شبکه های اجتماعی را در کنار خود بپذیرد؟

اصلا رسانه؛ من نمی گویم رقیب، من می خواهم بگویم رسانه تحول پیدا کرده است بدون اینکه خبرنگاران یا روزنامه نگاران خودشان را با آن تحول جلو برده باشند، یک تاخر فرهنگی ما می بینیم وقتی تکنولوژی جلو می رود مقوله های ارزشی با آنها جلو نمی روند. الان رسانه ها تحول پیدا کرده اند، بدون اینکه کسانی که در رسانه های قدیمی کار می کردند بتوانند خودشان را با این تکنولوژی آداپته کنند اما مجبورند دیر یا زود این کار را انجام دهند.

یعنی این بازسازی و به روز شدن در رسانه ها باید صورت بگیرد؟

باید رسانه ها خودشان را پیدا کنند و ما این تحول کنار بیایند، در رقابت رسانه ها، الان رسانه هایی موفق تر عمل کرده اند که در حوزه مطبوعات توانسته اند از فضای مجازی به نحو احسن استفاده کنند؛ یعنی ادغامی از آنچه که در فضای مجازی منتشر می شود و توجه به سلایق مردم و تغییراتی در مطبوعات، یعنی مطبوعات می توانند باشند ولی باید یواش یواش شکل، محتو و رنگ و اندازه شان را تغییر بدهند؛ در آینده با موبایل های جدید می شود روزنامه ها را ورق زد ولی این باید طراحی شود باید محتوایش تولید شود یعنی خبرنگار خود را باید با شتاب با این تکنولوژی برساند و وفق بدهد و به توسعه تکنولوژی برسد که بتواند جلو برود در غیر این صورت حذف می شود؛ چون عصر اینها دیگر گذشته است و خودشان هم احساس می کنند عقب تر از مردم هستند ما گاها خیلی از خبرها زودتر از شبکه های رسمی اطلاع رسانی متوجه می شویم، وقتی هواپیمای روسی سقوط کرد خبرش زودتر از رسانه ها از طریق فضای مجازی به گوش مردم می رسد بنابراین رسانه ها مجبورند از یک حزب و دو حزب دست بردارند و به نقش اصلی خود برگردند که حمایت از مردم بوده است؛ حالا مردم نیاز به مدافع ندارند، مردم خودشان ابزار در اختیار دارند، پس رسانه ها باید به عنوان همکاران مردم باشند، در واقع مردم و رسانه ها با هم همکاری می کنند، رسانه چون شغل اصلی اش این است تخصصی تر کار می کنند ولی مردم صرفا محتوا می آید و می رود و به تخصصی توجه نمی کنند تکنولوژی کاری کرده است که مردم هم بر مطبوعات و هم بر دولت سوار باشند.

سیر تاریخی نمایشگاه مطبوعات از اولین دوره تا بیست ویکمین دوره چگونه بوده است آیا توانسته است به اهداف تعیین شده اش برسد؟

نمایشگاه اصولا به معنی نمایش دادن است، در واقع نمایشگاه مطبوعات، ویترین مطبوعات است، مطبوعات هم  با این نمایشگاه مانور می دهند که ما هستم، در واقع نمایشگاه جایی است که مطبوعات خودشان را به مردم نشان می دهند و عرضه می کنند و جذابیت شان را معرفی کنند، اما اینکه از لحاظ محتوایی بتوانیم ما این پدیده را بررسی کنند، نه؛ محتوا را مردم در نمایشگاه نمی بینند، مردم می آیند که ببینند فعالیت رسانه ها از این تاریخ تا این تاریخ چه بوده است؟ یا لگوی رسانه ها چه تغییراتی کرده است؟ آیا تغییراتی در برنامه ریزی داده اند؟ یا اصلا اهل تغییر هستند؟ چرا ؟ برای اینکه قبلا رسانه ها چنین شعاری نداشتند، الان مردم بیشتر حساس شدند، وقتی می بینند شما شعاری را مطرح کردید که در نمایشگاه قبلی نبوده است «نقد منصفانه و پاسخگویی مسئولانه» وقتی این شعار را می بینند، وقتی می گویند نقد منصفانه در نمایشگاه  مردم می خواهند در یک یا 2 نشریه این نقد را ببینند، وقتی نباشد نسبت به شعار و نمایشگاهی که دایر شده احساس بی اعتنایی می کنند و می گویند این هم شعار است، مثل همه شعارهایی که همه می دهند، شاید این شعار جذاب باشد برای کشاندن مردم به نمایشگاه اما این تغییر واقعا اتفاق افتاده است، ولی اگر شما در کدام روزنامه چه نقدی داشته اید می بینند می گویند این نقد شما خوب، ولی باز در جهت این حزب خاص است، در  همین نمایشگاه شما ببینید اصولگرایان نمایشگاه را تحریم کردند این به این معنی است که نشریات اصولگرایان در نمایشگاه حضور ندارند و این باز انگار یک خلایی در کار وجود دارد نه اینکه می خواهم به آنها حق بدهم یا جانبداری کنم،نه؛ یک نمایشگاه زمانی می تواند نقش اش و تفاوت اش با بقیه نمایشگاه پررنگ تر باشد که همه حضور داشته باشند، البته خود همین هم تحول است که یک گروه یک گروه را قبول ندارند و نمایشگاه را تحریم می کنند،  اما همین اختلافات باعث توسعه می شود، باعث جلو رفتن می شود، ما نمی توانیم بگوییم که امروز اصولگرایان تحریم می کنند و پس فردا اصلاح طلبان آنها را تحریم می کنند، نمی توانیم بگوییم اوضاع خراب است و از مطبوعات ارزیابی داشته ایم، خود این شرایط و اصولگرایی که ورود نمی کند و نمایشگاه را تحریم می کند یعنی این نوع رسانه را برنمی تابد، رسانه ای که انتقاد می کند و می گوید مسئول تو باید پاسخگو باشی، این معنی اش این است از این جهت می گویم این تحول است و خود به خود این شفافیتی را نشان می دهد که قبلا نبوده است.