به گزارش خبرگزاری شبستان، دومین نشست هفته تمدن اسلامی با محوریت تاریخ و تمدن پژوهشگاه با عنوان «مصادر تمدن اسلامی»، در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.
بنابراین گزارش، در ابتدای این نشست مقاله حبیب الله بابایی درباره تمدن اسلامی مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
بابایی، پژوهشگر و محقق با اشاره به مقاله خود در باب اینکه آیا تمدن اسلامی تمام و کمال برخاسته از آموزه های دینی است، اظهار کرد: ما هنوز در زمینه مصادر تمدن اسلامی منابع جامع و کاملی نداریم. اساسا از لحاظ نظری، تجربی و عملی هیچ منبع و مصدر مشخصی در این زمینه نداشتیم و یا بین مصادر تنوع و تکثر چه در حریم تمدن اسلامی و چه بیرون مواجه بودیم. در این میان سوال که می توان مطرح کرد این است که اسلامیت و هویت یک تمدن چگونه شکل می گیرد، معیار و شاخص ارائه یک تمدن چیست.
وی در ادامه افزود: ما در تمدن اسلامی خود باید با استناد به قرآن و تاکید دستورات آن حرکت کنیم، مهم ترین مطلبی که در این میان وجود دارد، این است که چگونه اسلامیت را در تمدن اسلامی تبیین و تشریح کنیم.
بابایی تصریح کرد: طبقه بندی منابع و علوم در زمان گذشته تاریخ ها بحث فلسفی صرف نبود، بلکه یک نوع نظام بخشی مناسبات انسانی است که در مصادر همین امر تکرار می شود. باید این منابعی را که توسط علوم انسانی ساخته و پرداخته شده است، طبقه بندی کنیم تا فرهنگ اجتماعی به خوبی مهندسی شود دراینجا می توانیم بگوییم که به اسلامی کردن منابع خیز برداشتیم.
این پژوهشگر با اشاره به این موضوع که در زمینه تمدن اسلامی باید از تکثرگرایی پرهیز کرد، گفت: در قلمرو فرهنگی اسلام باید به منابع عقلی، شهودی و عرفانی برسیم، این امر باعث می شود که اسلامیت تمدن اسلامی، شکل بگیرد و باید به منابع دینی بسنده کنیم و آموزه های دین را مرکزیت طبقه بندی منابع قرار دهیم.
وی با تاکید به محوریت و مرکزیت قرآن در مصادر تمدن اسلامی، بیان کرد: باید دیدگاه قرآن به عنوان مصادر اصلی تمدن اسلامی به رسمیت شناخته شود، در کنار آن امور معنوی، مساجد و حوزه قابل تضمین در دانشگاه ها باشند و به علوم انسانی در کنار دیگر منابع بررسی و تحلیل شود. با برداشتن این گام مطمئنا به تمدن اسلامی نزدیک تر می شویم. باید تلاش کنیم که قرآن در مرکزیت تمدن اسلامی ما قرار گیرد.
بابایی بیان کرد: درخصوص علوم و دانش های مختلف انسانی و اجتماعی باید منابع دینی را در عرصه مطالعات تمدنی به رسمیت بشناسیم اگر این امر حتی در حاشیه قرار بگیرد، چیزی از هویت تمدن اسلامی نخواهیم داشت. علوم انسانی مسیر هموار کردن تمدن اسلامی است.
وی یادآور شد: در مصاف دیگر مصادیق از دنیای دیگر باید ایجاز قرآن را در نماد عملی و نظری نشان دهیم و قرآن را در مرکزیت همه امور قرار دهیم که در این فرآیند امر تحدی رخ دهد. اساسا قرآن زمانی در برنامه تحدی سربلند بیرون می آید که در تفسیر و ارائه آموزه های قرآنی همت و کوشش بسیاری داشته باشیم. باید تلاش کنیم تا قرآن را به عنوان مقیاس امت اسلامی به رسمیت بشناسانیم، این کتاب مقدس را بخوانیم و تفسیر کنیم و در فهم مفاهیم تمدنی تلاش کنیم.
در مجموع کل بحث حبیب الله بابایی این است که منابع مصادر تمدن اسلامی متفاوت و متکثر است و نمی توانیم از تکثر و تنوع منابع گریزی داشته باشیم، مهم ترین و بهترین منبع در مصادر تمدن اسلامی ما قرآن است که در مقام نظر و عمل خوانش بر مبنای قرآن منابع را استخراج کنیم و به یک اجتهاد برسیم.
این گزارش می افزاید: در ادامه این نشست محمد محمودپور، منتقد درباره مقاله حبیب الله بابایی در زمینه مصادر اسلامی، گفت: اساسا وجود تکثر جزء ذات هر منابع و تمدنی است و ما در بحث تمدن اسلامی در درجه اول باید آن را به خوبی تعریف کنیم که آیا تمدن اسلامی وجود خارجی دارد؟ یا تمدن اسلامی اجماع تمدن ایران، رم و یونان است.
وی با اشاره به کتاب کارنامه اسلام اثر دکتر زرین کوب در باب تمدن اسلامی گفت: زرین کوب در این کتاب از تمدن اسلامی، به عنوان تسامح مادر تمدن انسانی اسلام است یاد می کند. باید این تمدن را قبول داشته باشیم و بدانیم که اساس این تمدن برآمده از دین است. مسلما در تمدن ایده اساسی مهم است زیرا در هر تمدنی ایده اصلی داریم که مصدر تمدن محسوب می شود و باید این مصدر را به عنوان منشا بگیریم. ایده اصلی اسلام توحید است و نماد توحید عبادت است.
به گفته محمودپور تمدن اسلامی، تمدنی التقاطی است که زبان آن عربی، فکر ایرانی، خیالش هندی و زورش ترکی است این توصیف و تعریف قبلا هم وجود داشت.
وی با اشاره به این موضوع که تعریف فرهنگ و تمدن در بعضی مواقع یکی می شود اما گاها با یکدیگر تفاوت هایی دارند، گفت: تمدن تفاوت هایی با فرهنگ دارد، فرهنگ بحث نرم افزاری است و تمدن بخش سخت افزاری. تمدن اسلامی با علم متفاوت است، علوم با تمدن فرق می کند و باید بین آن تمایزی قائل شد در حالی که با رشد علوم انسانی، تمدن اسلامی هم رشد پیدا کرده است.
محمودپور گفت: باید از زاویه علوم انسانی به این امر بیشتر توجه کنیم و این مصادر تمدن اسلامی قرآن است. کاری که در این زمینه باید انجام داد این است که به مصادر قرآن و سنت برگردیم تا تمدن اسلامی ما به خوبی شکل بگیرد. تمدن باید از اصالت و پویایی برخوردار باشد.
همچنین، مهدی امیدی دیگر منتقد این جلسه با اشاره به بحث تنوع و تکثر در مصادر تمدن اسلامی، گفت: تنوع و تکثر دو امر جدا هستند که با یکدیگر متفاوت اند و کارکردهای مستقلی دارند. تفاوت بین تمدن و فرهنگ که امر نرم افزاری و سخت افزاری در خصوص آنها مطرح شد باید به این سوال پاسخ داد، که آیا ما دقیقا نرم افزار را می توانیم به عنوان مصادر تمدن اسلامی در نظر بگیرم.
وی خاطرنشان کرد: در بحث تمدن اسلامی باید به ساختن و شدن بپردازیم، اگر نگاه پروژه ای به این امر داشته باشیم، ساختن تمدن و فرهنگ از یکدیگر متمایز است و از شدن فرهنگ که به صورت فرآیندی شکل می گیرد و عامل انسانی تاثیر دارد.
نظر شما