«مائده های زمینی» شاهکاری از «آندره ژید»

به گزارش خبرنگار کتاب شبستان، «آندره ژید» نویسنده ی بزرگ فرانسوی است که در سال 1869 در شهر پاریس و در خانواده ای اهل مذهب دیده به جهان گشود. او در کودکی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی مادرش که زنی ثروتمند و پایبند به مذهب و پاکدامن بود پرورش یافت. آندره که کودکی گوشه گیر و باهوش بود و تحت تاثیر شیوه ی تربیت مادرش به تحصیل و کسب دانش پرداخت. و با این زمینه ، در سن بیست و دو سالگی برای نخستین بار دست به نوشتن برد و چند رساله ی کوچک در نظم و نثر نگارش کرد. پشتوانه ی مالی سبب شد تا او با فراغ بال فقط به نوشتن بیندیشد و بهره بردن از دوستی شاعران و نویسندگانی چون«مالارمه» سبب شد که وی در ابتدای کار به سبک سمبولیسم روی آورد و در این زمان آثاری نیز به همین شیوه تالیف کرد. اما دو سال پس از تالیف اولین اثرش زمانی که به شمال افریقا سفر کرده بود دچار بیماری شدیدی شده و زندگی اش به مخاطره افتاد  و همین بیماری او را نسبت به موهبت زندگی و اهمیت عمر هوشیارتر ساخت و سبب شد تا دست به نگارش کتاب «مائده های زمینی » بزند. کتابی که به عقیده ی خودش مجموعه ای از تضاد ها است. او در این کتاب نشان می دهد که جهان هستی محیطی دلپذیر و عمر انسان ارمغانی خداوندی و بسیار ارزشمند است. لحن او در این کتاب همچون انسانی است که تلاش می کند زندگی را چون چیزی که نزدیک بوده از دست بدهد دوباره در اغوش بکشد.

آندره ژید در کتابش  شادی را می ستاید و یادداشت های فلسفی اش را که بر غنیمت شماردن زندگی تاکید دارند با نام «ناتانائل» می نویسد. این نام که در عبری به معنای «خداداد» است شاید اسمی مستعار است که نویسنده ان را برای خطاب به خودش در این اثر برگزیده است. مائده های زمینی سیر و سلوکی در جهان عرفان است که نویسنده در آن  خداوند را در همه ی کائنات جلوه گر می بیند. این کتاب انسان را به سفری در دنیای خاکی می برد که نادیده ها و ناگفته های بسیاری را بر او آشکار می کند.

«آرزو مکن که خدا را در جایی جز همه جا بیابی.هر مخلوقی نشانی از خداست و هیچ مخلوقی او را هویدا نمی سازد. همان دم که مخلوقی نظر ما را به خویشتن منحصر کند ، ما را از خدا بر می گرداند. به هر کجا بروی جز خدا چیزی را دیدار نمی توانی کرد.خدا همان است که پیش روی ماست. ای کاش عظمت در نگاه تو باشد نه در چیزی که به آن می نگریی..»

«ناتانائل  این سخن را ازمن بشنو؛ جوانی من بی شک تیره و تار بود، من از آن پشیمانم. نه نمک زمین را چشیدم و نه نمک دریای شور وپهناور را. می پنداشتم که خود نمک زمینم و بیم داشتم مبادا طعم خویش را از دست بدهم. نمک دریا هرگز طعم خود را از دست نمی دهد ؛ اما لب های من برای حس کردن آن دیگر پیر شده اند.  آه! چرا هوای دریا را به هنگامی که روحم مشتاق ان بود تنفس نکردم؟ اینک دیگر چه شرابی برای سرمست ساختن من کافی خواهد بود.؟ آه ناتانائل... شادی خود را آن گاه که روحت بر آن لبخند می زند سیراب گردان...»

آندره ژید که جایزه ی ادبی نوبل را نیز در کارنامه دارد، «مائده های زمینی»  را زمانی که بسیار جوان بود نوشت و رسیدن به چنین جایگاهی رفیع از اندیشه را مدیون مطالعه ی بسیاری است که داشته. او اندیشه های فلسفی اش را در مائده های زمینی گنجانده و به خوانندگان عرضه می کند. و با بیانی  دل انگیز  و منطقی انکار ناپذیر  چشم ما را به شاهکارهای جمال خداوند می گشاید.

مائده های زمینی کتابی است که در آن وارستگی ستایش می شود و بر صادق بودن با خویشتن وشناخت خود و درون خود تکیه دارد و در سراسر آن سخن از عشق است و نویسنده در آن فارغ از هر قید و بندی، عشق به هستی را  مترادف با عشق به پروردگار می داند.

تاریخ نویسان و محققانی که پیرامون زندگی آندره ژید و آثار او تحقیق کرده اند نوشته اند که ژید کتاب «مائده های زمینی» را تحت تاثیر افکار «اسکار وایلد» شاعر و درام نویس ایرلندی نوشته است. به هر صورت «مائده های زمینی» اثری فراموش نشدنی و ستودنی است که با صداقت و به دور از تظاهر و تصنع نوشته شده است و این صداقت و دیده ی ژرف نگر نویسنده ان را به شاهکاری قابل تحسین تبدیل کرده است.

« و آن گاه که کتابم را خواندی به دورش افکن و بیرون رو. دلم می خواهد این کتاب شوق خروج را در تو بر انگیزد، خروج از هرکجا که باشد ، از شهرت ، از خانواده ات، از اتاقت ، از اندیشه ات. کتابم را با خود مبر...

« کتاب مرا به دور بینداز، مگذار متقاعدت کند ! گمان مبر که حقیقت تو را کس دیگری می تواند برایت پیدا کند ...به خود بگو که این کتاب هم چیزی نیست، مگر یکی از هزاران شیوه رویارویی با زندگی. تو راه خویش را بجوی! »

گفتنی است که کتاب «مائده های زمینی»  تا مدت ها پس از انتشارش مورد استقبال قرار نگرفت و در طی ده سال تنها 500 نسخه از این کتاب فروش رفت. اما پس از این دوره ی طولانی  و در هنگام جنگ جهانی و پس از آن به فروش بسیار بالایی دست یافت و مردم که از جنگ به ستوه آمده بودند، با خواندن مائده‌های زمینی بار دیگر خدا را در جلوه‌های هستی جست‌وجو می‌کردند و طعم شور و عشق را می‌چشیدند.

این کتاب در ایران بارها  و به دست مترجمان بزرگی چون؛ «حسن هنرمندی» که خود پژوهشی ژرف و پردامنه ای نیز درباره ی آندره ژید داشته وهمچنین دیگر نامدارانی مانند؛ «جلال آل احمد»، «سیروس ذکاء» ، «پرویز داریوش» و «مسهتی بحرینی» به فارسی برگردانده شده است.