حجت الاسلام محمد حسن نوري‌نيا، معاون ادارۀ مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، به خبرنگار خبرگزاري شبستان در مشهد گفت: ابوجعفر محمد بن محمد بن حسن طوسي مشهور به خواجه نصيرالدين (زاده 5 اسفند 579 در توس و درگذشته 11 تير 653 در بغداد)، شاعر، فيلسوف، متکلم، فقيه، دانشمند، رياضيدان و منجم ايراني سده هفتم است؛ مجموعه ارزشمندي از آثار وي در قالب 2 هزار نسخه نفيس خطي و چاپ سنگي، در گنجينه کتب خطي کتابخانه مرکزي آستان قدس رضوي نگهداري مي‌شود.
وي به يکي از نسخه‌هاي نفيس که در زمان حيات مؤلف کتابت شده، اشاره کرد و افزود: اين اثر با نام «قواعد العقائد» در حکمت و کلام شيعه است و در سال 677 هجري قمري، روي کاغذ سمرقندي کتابت شده است.
حجت الاسلام نوري نيا تصريح كرد: دو نسخه از تأليفات خواجه نصيرالدين، با نام «زبدة الهيئه» در علم هيأت و نجوم، و ديباچه تقويم علاءالدين، هر دو به سال 685 هجري قمري در اصفهان کتابت شده و اهدايي مقام معظم رهبري است.
وی به نسخه‌اي با موضوع رياضي اشاره کرد که مربوط به «هوپسيکِلِس» رياضيدان يوناني بوده و توسي آن را تحرير کرده است،گفت: اين اثر با نام «تحرير المطالع» به دست «قسطاء بن لوقاء» از دانشمندان قرن چهارم به عربي ترجمه شده و تصحيح «يعقوب بن اسحاق کندي» است؛ کتابت اين نسخه، در سال 672 هجري قمري و معاصر مؤلف انجام گرفته و نادرشاه افشار در سال 1145 هجري قمري، آن را وقف آستان قدس کرده است.
وي به اثري ديگر از اين دانشمند ايراني با نام «رساله معينيه» يا «المفيد» که در هيأت و نجوم به زبان فارسي نگاشته شده، اشاره کرد و گفت: «مؤلف، آن را به ابوشمس معين الدين بن ناصرالدين بن محتشم تقديم کرده و نسخه آستان قدس، به قلم محمد بن علي خوافي به سال 665 هجري قمري در بردسير کرمان کتابت شده و آقا زين العابدين اصفهاني در 1166 هجري قمري، آن را وقف آستان قدس نموده است.
معاون ادارۀ مخطوطات آستان قدس رضوي تصريح کرد: از ديگر نسخه‌هاي نفيس تأليف توسي، «رساله العزّيه في شرح مقاله النصيريه» است که در زمان حيات مؤلف بر کاغذ سمرقندي کتابت شده است.
وی ادامه داد: نسخه‌اي از اثر معروف توسي در هيأت و نجوم با نام «زيج ايلخاني» در قرن هفتم کتابت شده و سيد جلال الدين تهراني که نايب التوليه آستان قدس بوده، در سال 1361 شمسي، آن را وقف آستان کرده است.
حجت الاسلام نوري نيا با بيان اينکه از تأليفات مهم خواجه نصيرالدين به زبان فارسي، تحرير اصول اقليدس است، اظهار داشت: نام ديگر آن، «تحرير الأصول الهندسه و الحساب» است که در سال 645 هجري قمري تأليف، و در سال 646 کتابت شده است.
وی در پايان به نسخه‌اي در علم رياضي اشاره کرد که توسي آن را تحرير نموده و بيان کرد: «اصل اين اثر که «تحرير المفروضات» نام دارد، از ارشميدس است و «ثابت بن قره» آن را ترجمه کرده؛ نسخه آستان قدس، کتابت قرن هفتم است.
گفتني است که کنيه خواجه نصيرالدين توسي، «ابوجعفر» بوده و به القابي چون «محقق توسي»، «استاد البشر»، «خواجه» و «عقل حادي عشر» شهرت دارد. در ايران، پنجم اسفندماه، سالروز تولد وي، روز مهندس نامگذاري شده است.
نظر شما