تبیین عالم غیب را از قرآن بیاموزیم

حجت الاسلام مهدی احمدپور، مدرس حوزه و دانشگاه و نویسنده در پاسخ به این سوال که چگونه می توان جهان غیب را در قالب های هنری برای کودکان تبیین کرد تا در بزرگسالی این عالم برای آنها باورپذیر باشد به خبرنگار شبستان گفت: این بحث یک جنبه نظری قوی دارد. در ابتدا باید تعریفی از هنر ارایه داد. هنر وسیله ای است که پیام را به نحو موثر به دیگران می رساند. پیامی که هنر مرکب آن می شود، می تواند مختلف باشد. پیام های انسان شناختی، خداشناختی، جهان شناختی، معرفت شناختی، اخلاقی، دینی و سیاسی را می توان از طریق هنر منتقل کرد.

حجت الاسلام احمدپور ادامه داد: با زبان هنر می شود زیبایی های جهان و نظم و ترتیب آن را به گونه ای تبیین کرد که بیننده، شنونده و یا خواننده شیفته توانایی های خالق شود. همچنین می توان با زبان هنر این عالم را طوری تبیین کرد که اصلا این اتفاق نیفتد. به عبارت دیگر می توان به وسیله هنر طوری پیام را به شنونده یا بیننده منتقل کرد که این عالم را نامنظم و بهم ریخته بداند که تصادفی ایجاد شده است.

وی با بیان اینکه امور عالم به طور کلی به 2 دسته محسوسات و غیر محسوسات قابل تقسیم است، عنوان کرد: ما در این دنیا چیزهایی را از طریق حواس خود حس می کنیم و با آنها ارتباط برقرار می کنیم، یک سری از امور عالم را غیرمحسوس می خوانیم، اموری که از طریق پنج حواس ما قابل درک نیست.

این مدرس حوزه و دانشگاه اظهار داشت: مفاهیمی که انسان با آنها سروکار دارد و با آنها می اندیشد و می فهمد به دو دسته مفاهیم جزیی و کلی قابل تقسیم هستند که این تقسیم هم برگرفته از تقسیم اولی است که امور عالم را به محسوس و نامحسوس تقسیم کردیم.

حجت الاسلام احمدپور با اشاره به اینکه مفاهیم جزیی اشاره به همان موجودات محسوس دارند، بیان کرد: مفاهیم جزیی را می توانیم با حواس خود درک کنیم. مفاهیم کلی معقولات خوانده می شود و به موجودات غیرمحسوس اطلاق می شود؛ چیزهایی که وجود دارند اما ما نمی توانیم با حواس خود آنها را درک کنیم.

این نویسنده با بیان اینکه مفاهیم کلی سه قسم است، تصریح کرد: مفاهیم کلی ماهوی، فلسفی و یا منطقی هستند. مفاهیم ماهوی ،مفاهیمی هستند که حاکی از ماهیت و کیستی موجودات هستند، به عنوان مثال می پرسند انسان کیست و جواب داده می شود که انسان حیوان ناطق است یعنی حیوانی که عاقل است.

وی خاطرنشان کرد: در مورد مفاهیم ثانی فلسفی باید گفت که مشارالیه آنها مستقیما در خارج وجود قابل اشاره حسی ندارد. از راه تامل و تفکر پی به این مفاهیم می بریم مثلا یک اجاقی روشن است و دیگی روی آن است و بخار می شود. دیگ دیگری روی اجاق خاموش است، اجاق خاموش آبش سرد است و دیگی که روی اجاق روشن است، آبش گرم است. از مقایسه این دو دیگ به این نتیجه می رسیم که آتش علت گرماست. مفهوم علیت در خارج است که با مقایسه به آن می رسیم.

این مدرس حوزه و دانشگاه در تعریف مفهوم ثانی منطقی اظهار داشت: مفهوم ثانی منطقی، مفاهیمی هستند که از چگونگی خود مفاهیم که در ذهن داریم، حکایت می کنند.

وی با بیان اینکه انسان یک موجود مادی معنوی است، عنوان کرد: انسان به لحاظ بعد جسمانی با محسوسات سروکار دارد و به لحاظ بعد معنوی با امور غیرمحسوس سروکار دارد همچون سعادت، عشق، ایثار، ایمان، شقاوت، مودت و محبت. هنر این توانایی را دارد که علاوه بر محسوسات، امور غیبی را به تصویر بکشد.

حجت الاسلام احمدپور با اشاره به اینکه در زندگی با امور جسمی و روحانی ارتباط داریم، بیان کرد: همانطور که می توانیم با زبان هنر امور محسوس را به منصه ظهور برسانیم، می توانیم آنها را درک کنیم و ببینیم. برخی از امور غیرمحسوس هستند که برای ما یک مقدار نامانوس ترند و ارتباط با آنها در ابتدا سخت تر است و مهارت بیشتر می خواهد.

این نویسنده در پاسخ به این سوال که آیا می توان امور غیبی را در قالب هنر نشان داد، به خبرنگار شبستان گفت: این اتفاق از ابتدا در عالم افتاده است و ما می توانیم این کار را کنیم. انسان با استفاده از نیروی تخیل که خدادادی است می تواند این کار را انجام دهد. حکما مفاهیم جزیی را به محسوسات و مخیلات تقسیم می کنند. تخیل این توانایی را دارد که مفاهیمی را از طریق آن منتقل کنیم.

وی با بیان اینکه نویسندگان بزرگ مفاهیم نامحسوس را با هنر قلم، خیال پردازی و تصویرگری ذهن خود به منصه ظهور گذاشتند، اظهار داشت: در کتاب های نویسندگان بزرگ همچون نویسنده کتاب بینوایان از الفاظ استفاده شده است اما پر از مفاهیم معنوی همچون درد، رنج، ایثارگری، گذشت، محبت و درک متقابل است که این مفاهیم ثانی فلسفی محسوب می شود.

حجت الاسلام احمدپور با اشاره به اینکه ارزش های اخلاقی و معجزات به بهترین شکل در قصه های قرآنی تبیین شده است، عنوان کرد: رمان ها یا واقعی هستند یا غیرواقعی اما قصه های قرآنی واقعیت دارند و مسایل را به بهترین وجه بیان کرده اند. داستان های قرآنی یک نمونه هنری از تبیین عالم غیب محسوب می شود.

وی با بیان اینکه ما ابزارهای هنری زیادی برای انتقال مفاهیم داریم، اظهار داشت: قلم تنها ابزار ما نیست. امروزه ما ابزار تصویر، سینما، تئاتر، تصویرگری داریم. طراحی، خط و نقاشی قابلیت این را دارند که با آنها مفاهیم عالی و متعالی را به طور متاثر برای مخاطب تبیین کنیم و او را تحت تاثیر قرار دهیم.