خبرگزاری شبستان: درحوزه ادب پهلوانی تاکنون کتابهای بسیاری نوشته شده است اما یکی ازآثاری که تا به حال چندین بارمطالعه کرده ام وهربار بیشترازقبل لذت برده ام کتاب «سوگ سیاوش» اثرشاهرخ مسکوب است.
کتاب فاخراستاد مسکوب،انباشته ای است ازاطّلاعات وسیع علمی دررابطه با اساطیر وافسانه های کهن ایرانی ـ به ویژه داستان سیاوش ـ که در هاله ای ازوجاهت ادبی ودراماتیک، تبدیل به تحلیل و تأویلی عمیق و فلسفی ازاساطیروشخصیّت های حماسی ایران شده است. مطالبی را که وی دراین اثر به نقل ازدومزیل، دوشن گیمن، الیاده و ویدن گرن، درباره اساطیرواساطیر ایرانی آورده است. دریچه تازه ای را به روی خواننده ایرانی می گشاید تا اوبا دیدی دیگر، با دیدی جز نقّالی و برانگیختن احساسات ملّی به این افسانه ها بنگرد.
کتاب شامل سه قسمت، به ترتیب باعناوین«غروب»،«شب»و«طلوع»می باشد.علاوه برپیش درآمدی درآغاز کتاب، که مختصری از داستان سیاوش را بازگو می کند.در قسمت نخست کتاب(غروب) نگارنده، پس از آوردن اطّلاعاتی کوتاه دررابطه با اساطیر کهن ایرانی( با نگاهی براوستا وبرخی دیگرازمنابع پهلوی)وشرح چگونگی آغازآفرینش جهان، گیتی وانسان ونبرد کیهانی نیک و بد ـ اهورامزدا واهریمن ـ داستان سیاوش را آغاز می کند.
مردی کامل، که مرگ را انتخاب نکرده، امّا برای رهایی راستی، مرگ بر او نازل می شود و وقتی مرگ بر او نازل شد، در مقابل آن جا نمی زند؛رفتاری دارد که باید داشته باشد وبا پذیرش مرگ تلخ خود، شهید راه رهایی راستی می شود.
امّا در قسمت دوم کتاب(شب)، صحبت از شخصیّت ها و آدم هایی است که در مقابل هیچ نوع مرگی نمی توانند تصمیم بگیرند. یکی افراسیاب است، یکی کاوس، یکی سودابه است و یکی گرسیوز. مراد از مرگ در قبال وی ناظر به امری کلّی است. مثلاً سودابه مرگ عشق خود را نمی تواند بپذیرد یا گرسیوز مرگ بزرگی و مقام و منزلت خود را نزد شاه توران برنمی تابد ... و سرانجام در قسمت سوم(طلوع) آدمی هست که اراده اش در مقابل مرگ روشی فاعلی دارد و مرگ را به اراده انتخاب می کند. در نتیجه این مرد، مرگ ندارد، بلکه رفتن دارد؛ واو کیخسروست.
فصول کتاب درمجموع ودرکلیّت خود، با بخش دوم زندگی سیاوش یعنی حرکت سیاوش
ازایران به سمت تـوران ودوستی با افراسیاب، تا مرگ سیــاوش به دست افراسیاب سروکار دارد.
دراین اثراسطوره سیاوش، تا تبــدیل شدن به یک افسانه دردوره ساسانی و بعد به یک حماسه در شاهنــامه فردوسی، تحوّلات بسیاری را پذیرفته است. مقایسه اسطوره سیاوش دراوستا با آن سیاوشی که در شاهنامه از آن یاد می شود این مسئله را به روشنی اثبات می کند.
کتاب «سوگ سیاوش» خود را پایبند به دنبال کردن یکی از این سیاوش ها نمی کند، بلکه سیاوش این کتاب، سیاوش اوستا، سیاوش عصرساسانی وسیاوش شاهنامه را یکجا درخود جمع کرده است. چراکه نگارنده کتاب به درستی بر این باوراست که کلیّت اسطوره و فکراصلی،علی رغم اضافه شدن شاخ و برگ های جدید به داستان و تغییر وتحوّلات ظاهری آن از ابتدا تاکنون،همان است که از آغاز بوده و تا امروزامتداد پیدا کرده است.
در سراسر کتاب «سوگ سیاوش» رابطه ظریفی میان مرگ و زندگی برقرار است که به واسطه آن تعادلی دلچسب، تعمّق برانگیز و فلسفی بین دوعالم لاهوت و ناسوت به وجود می آید. آنچه روح این ارتباط ظریف و زیبا را تشکیل می دهد و جان مایه کتاب می شود؛ یادآورشدن این نکته به خواننده است، که بر مبنای
هدف و آرمانی شایسته و خدایی زیست کند و در راه آن جان دهد به عبارتی دیگر، دردنیا با راستی زندگی کند ودرست نیزازدنیا درگذرد.تنها چنین انسانی است که می تواند لذّت زندگی ابدی را درک کند وازازل تا ابد، ادامه پیدا کند ودرخاطره قومیِ ملّتی، حضوری معنوی وهمیشگی داشته باشد.
این موضوع هم مربوط به سیاوش است و هم به انسان معاصر. و کتاب با سیر و گشت و گذارش در مقاطع مختلف تاریخی، توجّه ما را به این نکته جلب می کند که سیاوش مربوط به یک دوره تاریخی مشخّص نیست. در هر دوره و هر عصر یک فرد گمنام، که در دوردست های دور، شهید راه رهایی راستی می شود، سیاوش زمان خود است؛ و این جان کلام است و از این رو این کتاب کتابی خواندنی و قابل توصیه به علاقه مندان ادب فارسی و فرهنگ و تمدن این مرز و بوم است.
انتشارات خوارزمی این اثر را منتشر کرده است.
نظر شما