به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از گیلان، لاهیجان یکی از قدیمی ترین و زیباترین شهرهای استان گیلان است که به «شهر چای» شهرت دارد زیرا چایکاری در ایران برای نخستین بار به همت « حاج محمد میرزا کاشف‌السلطنه چایکار » در سال ۱۳۱۹ هـ.ق در لاهیجان آغاز شد و به سرعت در این شهر و دیگر مناطق سواحل جنوبی دریای مازندران توسعه یافت.
موزه تاریخ چای ایران در شهرستان لاهیجان تنها موزه تخصصی چای در کشورمان است که صنعت چای ایران را از ابتدای ورود به کشور تا وضعیت فعلی اش به مخاطبان معرفی می‌کند.
مزار کاشف السلطنه روی تپه‌ای از چای که توسط وی در سال ۱۳۰۷ شمسی خريداری شده بود جای دارد، ابتدا بنا به وصيت کاشف‌السلطنه مزار وی که از مرمر سياه بود بدون سقف و حفاظ و در ميان بوته‌های چای قرار داشت اما اندکی بعد مقرر شد که دو درصد درآمد چای به ساخت مقبره‌ای درخور شأن او اختصاص يابد.
بنای مزار « پدر چای ایران » به سبک معماری غربی طراحی و ساخته شده است بدين ترتيب از سال ۱۳۳۵ شمسی بنای فعلی به سبک معماری غربی تهيه و به همت « انجمن آثار ملی » به شکل کنونی با اسکلتی از بتن مسلح و نمای سنگ تيشه‌ای طوسی رنگ با زيربنای ۵۱۲ متر مربع ساخته شد.
همچنين از سال ۱۳۷۱ شمسی کل مجموعه به سازمان ميراث فرهنگی کشور واگذار شد و سالن مستطيل شکل نسبتاً وسیعی در جوار برج آرامگاه بود که برای احداث « موزه تاريخ چای ايران » درنظر گرفته شد.
اين طرح با پيشنهاد، نظارت و اجرای سازمان ميراث فرهنگی و با غرفه بندی و بهره گيری از تزئينات سنتی چوبی بسيار زيبا در دو طبقه پلکانی شکل در شهريورماه ۱۳۷۵ شمسی به پايان رسيد.
اين مجموعه هم‌اکنون با داشتن ادوات و وسايل سنتی و تخصصی مربوط به چای و مدارکی مربوط به چگونگي فعاليت های پدر چای ايران همه روزه پذيرای بسياری از افراد بومی و نيز گردشگران و مسافران از اقصی نقاط کشور و حتی کشورهای خارجی است.
موزه تاریخ چای ایران دارای سه قسمت همچون آرامگاه که با برجی مرتفع و چهارگوش در غرب و سالن اصلی که با دو اتاق به ابعاد حدود ۱۴ مترمربع در شرق جای دارند.
ورودی اصلی بنا در سمت شرق، ابتدا به دو فضای جانبی تالار اصلی گشوده و با پرده ای از نمايش تعزيه آراسته شده است.
در سمت راست، اسناد و مدارک تاريخی مربوط به کشف و امتياز و عکس های اوليه کاشف‌السلطنه به ديوار آويخته شده است همينطور اتاق سمت چپ، محل اسکان مدير و اتاق نگهبانان موزه است.
تالار اصلی توسط يک طبقه چوبی به دو بخش فوقانی و تحتانی تقسيم و در ابتدای تالار دو پلکان چوبی با حالتی نيمه دوار به طبقه دوم منتهی می شود.
در جانب ديگر تالار در طبقه همکف، پلکانی سنگی به مقبره کاشف‌السلطنه راه می‌یابد، طبقه‌بندی تالار با نمايی چوبی به موازات ستون های شش گانه داخلی انجام شده است.
غرفه‌های اين تالار در ديوارهای جانبی و به صورت جعبه آیینه ای سراسری ايجاد شده است، در طبقه همکف در داخل ويترين ها دو سماور روسی، سينی نقره، پيمانه و جعبه چای، قهوه‌خوری چينی، مشربه و دست‌نوشته‌های کاشف‌السلطنه در معرض ديد قرار گرفته‌اند.
در ويترين های طبقه فوقانی وسايلی مانند ظروف سفالی و زيورآلات و اشيايی ديگر از عصر اشکانی و سلجوقی و نيز اسناد و قباله، تسبيح، جاجيم، پيمانه شير، هاون چوبی، تغار کوچک چوبی، تنگ و... به نمايش گذاشته شده است.
در موزه تاريخ چای ايران ۵۳۲ قلم اشيای تاريخی ثبت شده است.
در فضای داخلي قسمت مقبره، کف آرامگاه با مرمر سفيد فرش شده و ديوارهای جانبی به صورت مدور و با ستون هايی مرتفع که تا سقف امتداد يافته جلب‌نظر مي‌کند.
در ویترین های طبقه دوم لباس های محلی، چادر شب، چاروق(پاپوش ها)، انواع زیور آلات نقره، ظروف مسی و چوبی، انواع چیق و قلیان، قاشق های ظریف کاری شده از چوب شمشاد و گلابی مربوط به زمان قاجار که معرف فرهنگ و تمدن مردم این خطه سرسبز می‌باشد به نمایش در آمده است، در ضلع غربی موزه برجی طراحی شده که مقبره کاشف السلطنه در آن قرار دارد.
سنگ مزار کاشف به رنگ قهوه‌ای در ابعاد ۷۸ در ۱۷۲ سانتی متر و با خط نستعليق دارای چنين نوشته‌ای است: « هوالباقی - جايگاه و مزار شاهزاده حاجی محمد ميرزا کاشف‌السلطنه چايکار است که پس از اتمام تحصيلات در اروپا در سال ۱۳۱۴ هجری در سن ۳۵ سالگی به سمت ژنرال قنسولی هندوستان رفت و در ضمن اقامت در آن سرزمين، فن زراعت چای را آموخته و اين محصول گران بها را با هزاران مشقت به رسم ارمغان به وطن عزيز خود آورد.»
کاشف السلطنه اولین کسی بود که چايکاری را در ايران، وظيفه همت خود دانسته و تمام عمر علاوه بر خدمات عمده که بر دولت و ملت نموده با نهايت سعی دراين راه کوشيده و مجددا برای توسعه کشت چای در سن ۶۵ سالگی مأمور به هند و چين و ژاپن شده و در مراجعت از راه بوشهر سرانجام در سال ۱۳۰۸ ه.ش در حالی که تجربیات تازه ای از تولید چای به دست آورده بود و در راه بوشهر در یک حادثه رانندگی کشته شد.
آرامگاه کاشف‌السلطنه و موزه تاريخ چای ايران، متعلق به دوره معاصر بوده و دارای شماره ثبت ملی ۱۷۶۹ سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری کشور است.
به گزارش شبستان، حاج محمد میرزا قوانلو ملقب به کاشف السلطنه در سال ۱۲۳۴ه.ش در تربت حیدریه به دنیا آمد، وی در ۱۶ سالگی به استخدام وزارت امور خارجه در آمد و با سمت دبیر دومی عازم پاریس شد و در رشته حقوق دانشگاه سوربن فرانسه به تحصیل پرداخت، در سال ۱۲۷۲ ه.ش به عنوان ژنرال کنسول ایران به هند رفت و آنجا علاوه بر وظایف محوله به یادگیری فن چای کاری و تهیه چای پرداخت.
اولین کارخانه چای کشور به پیشنهاد کاشف السلطنه در مجلس تصویب شد، او کتابی هم تحت عنوان رساله دستورالعمل زراعت چای را به چاپ رساند.
نظر شما