اکبر طلابکی، استادیار مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران در گفت و گو با خبرنگار اندشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سوال که چرا وقتی صحبت از صادرات به میان می آید ما هرگز روی صادرات علم تمرکز نکرده و از این طریق ثروت آفرینی و کسب قدرت نمی کنیم، گفت: برای پاسخ به این سوال ابتدا باید مفهوم صادرات علم را به درستی بررسی کرد و این که چه راهکارهایی برای این امر وجود دارد و از طریق چه ابزارهایی می توان علم را صادر کرد.
وی ادامه داد: اما این که اساسا ما صادرات علمی داشته یا نداشته ایم، قابل تامل است و من نمی توانم بر این ادعا که صادرات علم نداشته ایم، نظر قطعی ارائه کنم ضمن آن که ما قطعا در حوزه علوم انسانی تولید علم بسیاری داشته ایم؛ اما اگر فرض را بر ادعای یادشده بگذاریم یعنی این که ما صادرات علم نداشته ایم و علت این مساله چیست، این موضوع از چند جهت قابل بررسی است و علل متعددی دارد.
این کارشناس حقوق عمومی و حقوق بشر تصریح کرد: نخست آن که در حقیقت شاید زیرساخت های صادر شدن علم فراهم نبوده یا علمی که ما تولید کرده ایم، متقاضی نداشته یا ناظر به نیازهای موجود نبوده است. بنابراین، وقتی مشتری و تقاضایی نباشد، عرضه هم فایده ای ندارد.
به گفته وی اما دلیل سوم نیز می تواند به این مساله بازگردد که شاید آن چه که ما می خواستیم صادر کنیم، اتفاقا چه بسا به آن نیاز هم بوده و موضوع را داشته ایم اما کیفیت تولید ما مناسب نبوده و نیاز مخاطب را به خوبی برآورده نکرده ایم. این موارد بخشی از عواملی است که می تواند ما را در صادرات علم دچار مشکل کند اما اصلِ این که ما صادرات علم داشته ایم یا خیر، محل بحث است.
طلابکی با اشاره به آسیب های موجود در عرصه زیرساخت و ابزار علم برای صادرات آن توضیح داد: به طور مثال ما در کشور خود فصلنامه ها و مجلات متعددی در حوزه علوم انسانی داریم اما تمام این نشریات به زبان فارسی منتشر می شود و کمتر به زبان های خارجی به ویژه عربی و انگلیسی به چاپ می رسد؛ این مساله موجب می شود مخاطب غیرفارسی زبان از این نوشتارها استفاده نکند.
استادیار مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران در ادامه بیان کرد: البته این سخن با بحث الزام چاپ مقالات ISI تفاوت دارد و برخی گمان می کنند انتشار این مقالات یک نوع صادرات علم است در حالی که این گونه نیست و اتفاقا زمانی که پذیرش و نمایه کردن مقالات علمی به ویژه در حوزه علوم انسانی به غربی ها واگذار می شود که با مبانی آن ها ناسازگار است، آن ها مبانی مخالف را نمی پذیرند.
این کارشناس حقوق عمومی و حقوق بشر تصریح کرد: یکی از راهکارهای موجود در این زمینه آن است که مقالات علمی در مجلات داخلی نیز به زبان های مختلف چاپ یا در فضای مجازی منتشر شود و زمینه برای گسترش اندیشه و علم مورد نظر فراهم شود که البته این روند نیز باید مطابق با نیازهای موجود باشد اما متاسفانه امروز غالب تولیداتی که ما در عرصه علوم انسانی داریم، حتی پاسخگوی نیاز افراد جامعه خود نیز نیست.
وی با اظهار تاسف از اینکه برخی علوم تولیدی اساسا پاسخگوی سوالات کاربردی نیست، بیان کرد: از سوی دیگر گاه ممکن است تولید علم ما با کیفیت مناسب نباشد و نتوانیم آن را به زبانی که قابل فهم در عرصه بین الملل باشد تبدیل کنیم؛ به طور مثال ما نتوانسته ایم زبان فقهی را به زبان حقوقی تبدیل کنیم.
طلابکی با تاکید دوباره مبنی بر این که البته این سخن را نمی پذیرم که ما تولید و صادرات علم نداشته ایم و نمی توان به صورت مطلق این ادعا را داشت، تاکید کرد: قطعا اندیشه ای که خوب باشد و سه چالش یاد شده را نداشته باشد حتما قابلیت صدور را دارد، البته ما نیازمند این مساله هستیم که پس از صادرات رصد کنیم علم انتقال داده شده کجا می رود و چه می شود و در مرحله بعد بازخوردها را نیز بررسی کنیم.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا می توان از طریق صادرات علمی اقتصاد مقاومتی را نیز محقق کرد، به شبستان گفت: اقتصاد مقاومتی مبحثی مربوط به درون زایی اقتصاد است و ما باید از داشته ها و منابع طبیعی و نیروی انسانی خود برای پیشرفت استفاده کنیم و اگر بتوانیم تولیداتی در عرصه تئوریک داشته باشیم این امر می تواند در نظام رفت و برگشتی و در عرصه های بین المللی موجب کارآفرینی شود.
استادیار مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران در پایان خاطرنشان کرد: معنای اقتصاد مقاومتی این نیست که با دیگر کشورها ارتباط نداشته باشیم بلکه از طریق تبادلات جاری، عرصه نیروی کار و تولیدات می تواند دیگر کشورها را وارد کنش و واکنش با خود کرد.
نظر شما