به گزارش گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان: برای هر فرد مسلمان در هر نقطه ای از جهان که باشد، مسجد از مفهوم خاصی برخوردار است. هر فرد مسلمان حداقل طی پنج نوبت در طول شبانه روز از محل سکونت خویش ذهن و روح خود را متوجه خدا ساخته و در صورت عدم حضور در مسجد جهت ادای فریضه نماز هم راستا با موقعیت جغرافیای مسجد که در مسیر قبله تاسیس یافته است، قرار می گیرد.
این فضای والا و متعالی، معرف نظامی از اصول، ارزش ها و معیارهای مقدس اما مشخص و دقیق است. ارزش های اصیل که بر جامعه اسلامی حاکم اند، فراتر از زمان و مکان جغرافیایی بوده و امت و واحده را در اذهان تداعی می کند. در صورت تقویت این مشترکات، همان بنیان مرصوص که قرآن بر آن تاکید می نماید به وجود می آید. وحدت استواری که بر معماری شهرها و محلات اسلامی اثر گذارده و مکانی امن و محیطی آمیخته با صلح و صفا و تفاهم را پدید می آورد. در این جاست که نقش کثرت در عین وحدت و وحدت در عین کثرت مساجد بر واحدهای مسکونی محلات تاثیر گذارده و کیفیت زندگی سالم را ارتقا می بخشد.
اساس عمده شهرهای اسلامی، بر احساس دینی از زندگی، استقلال هر مومن، حرمت حریم خانواده ها و اهمیت خلوت گزینی شکل گرفته است. این طرز تلقی از زندگی کاملا در ساخت اکولوژیک شهرهای اسلامی موثر افتاده است که مرزهای پر دوام محلات و خانه ها، بن بست بودن کوچه ها و محلات، انتخاب نوعی استدلال در واحدهای مسکونی و زندگی مشترک همه مردم محله، نمونه روشن آن است. چیزی که اخیرا در باغ شهرهای اروپایی مشالی متداول گردیده است.
شهر اسلامی بیش از آنکه منزل گاهی برای قافله های عازم نواحی دوردست یا دژی برای حمایت از مومنان در برابر هجوم دشمنان باشد، مامن شیوه ای از زندگی است که در آن همگان در تصمیم گیری و اجرای امور به ویژه در سطح محله ای، مشارکت داشته و مساجد به عنوان میعادگاه چنین مشارکت و تجمعاتی از اهمیت به سزایی برخودار است.
در شهرهای اسلامی، معماری مساجد، معماری مرکزی شهرها و محلات است. هنگامی که معماری کوفه به علی(ع) سپرده شد حضرت ابتدا مسجد کوفه را بنا ساخت. بر اساس سنت اسلامی پس از مسجد، مدرسه و سپس بازار احداث می شود. در تمدن اسلامی، بر اساس سنت سعی شده است تا هنگامی که تقسیم وظایف و گستردگی امور باعث پیدایش ساختمان های مجزایی شود، حداقل با فضاسازی مشابه معماری مساجد، فضای معنوی مسجد به آن مراکز انتقال داده شود. در تمامی شهرهای سنتی چه در ایران و چه در کشورهای عربستان، مصر، سوریه و حتی شمال آفریقا و هند شاهد آنیم که در یک شهر و محله ای اسلامی با هویت اسلامی، بعد از مساجد که نماد مرکزی هر شهر یا محله ای است، خانه ها با همان قوس ها و مقرنس های معماری مساجد به وجود آمده و همان فضای مساجد را تداعی می کنند. در بنای بسیار باز مساجد، هنرهای گوناگونی با هم در آمیخته و زیربنای خاصی به معماری آنها داده است.
معماری در توازن اجزای کوشیده، نقاشی و الوان کاشی ها و نقوش توجه کرده و خوش نویسی الواح و کتیبه ها را جلوه و جلا بخشیده است. علاوه بر شعر، موعظه ها و موسیقی نیز برای آنکه از دیگر هنرها باز نماند، در صدای موذن بانگ قاری و واعظ مجال جلوه گری یافته است. حتی صنایع دستی نیز برای تکمیل و تزئین این مجموعه الهی به میدان آمده اند. از این رو اثرگذاری معماری مساجد بر معماری محلات و خانه های موجود در آن، از منظر زیبایی، شناسه مساله قابل توجهی است چراکه زیبایی محیط بر روان انسان تاثیر مطلوب گذارده، تجربه فضایی محله را تسهیل نموده و در تقویت روابط عاطفی متقابل موثر است.
وجود تنوع و یا تسهیل ارتباطات اجتماعی میان شخص و گروه در یک محله در زمره ارزش های زیبایی شناختی هستند، از این رو یکی از اهداف کلان طراحی و برنامه ریزی شهری می بایست حفظ و کثرت زیبایی محیط شهری باشد. ایجاد فضای دلپذیر و آرامبخش در شهر وابسته به عناصر گوناگونی است. رنگ و نور یکی از مهمترین عناصر الگوی معماری می باشند. طبیعت ساختاری مساجد در بسیاری از موارد، بهترین الگو برای ترکیب رنگ هاست. اما در شهرهای مدرن و امروزی، عناصر طبیعی حضور کمتری داشته و رنگ بناهای محلات پیوسته به خاکستری و سیاه نزدیک تر می شود.
برگرفته از کتاب تحلیل معماری مساجد ایران
نظر شما