حقوق شهروندی، مطالبه به حقی که بسیاری از مردم از آن بی خبرند

خبرگزاری شبستان از زنجان، برای بررسی حقوق شهروندی و اثرگذاری آن در جامعه لازم است با مفهوم شهروند بیشتر آشنا شد؛ شهروند کسی است که حقوق فردی و جمعی خود را می شناسد و از آنها دفاع می کند قانون را می شناسد و به آن عمل می کند و از طریق آن مطالبه می کند، از حقوق معینی برخوردار است؛ می داند که فرد دیگری هم حضور دارد و دفاع از حقوق او یعنی دفاع از حقوق خودش و فردی که در امور شهر مشارکت دارد.

پس شهروندی نه تنها به معنای سکونت در یک شهر به مدت مشخص که به معنای مجموعه ای از آگاهی های حقوقی فردی و اجتماعی است.

در واقع حقوقی که برای شهروند یک کشور در نظر گرفته می شود، چیزی جدا از مسأله حقوق بشر نیست و می توان گفت توجه به حقوق شهروندی روند اجرایی کردن ایده های حقوق بشر است که بر دوش حکومت ها قرار گرفته و در محدوده جغرافیایی مشخصی صورت می گیرد.

حقوق شهروندی در محتوای قانون اساسی

محتوای قانون اساسی در رابطه با حقوق شهروندی به سه دسته تقسیم می شود؛ دسته نخست حقوقی که بدون قید و شرط حق همه افراد جامعه شناخته می شود که بیشترین اصول (۱۶ اصل) به حقوق شهروندی مربوط می شود، مانند تامین امنیت قضایی عادلانه شهروند، مسکن، انتخاب شغل؛ دسته دوم قوانینی که در متن اصل قانون مقید و محدود شده که قید حکم به قانون تعیین گردیده است (۷ اصل) «تبعید ممنوع است، مگر به حکم قانون»؛ دسته سوم قوانینی که ناظر بر (حقوق مشروط) شهروندان است که اصل شرط در متن قانون لحاظ شده است(۵ اصل) مانند عدم اطلاع به مبانی اسلام، عدم نقض، استقلال، آزادی، وحدت ملی و موازین اسلامی، عدم مخالفت با اسلام و مصالح عمومی و حقوقی دیگران.

حقوق شهروندی در قانون برنامه چهارم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی توسط جمهوری اسلامی ایران از تاریخ اول فروردین سال 84 لازم الاجرا بوده است.

حقوق شهروندی در قالب یک ماده و 15 بند در سال 83 به عنوان یک قانون مورد تصویب قرار گرفت که در بند 15 آن به هیات نظارت بر حفظ حقوق شهروندی اشاره شده است.

رئیس این هیات در استان ها، رئیس دادگستری و جلسات آن با دبیری یکی از قضات و با عضویت 10 تن از قضات استان، رئیس دادگاه های عمومی انقلاب، حفاظت اطلاعات و معاون قضایی استان تشکیل می شود.

این هیات نظارت و بازرسی شکوائیه های موردی را پیگیری و از دادگاه ها، دادسراها، شوراهای حل اختلاف و بازداشگاه ها و زندان ها بازدید می کند.

در این راستا به سراغ رئیس دادگستری کل استان رفته و مواردی از زبان جعفر گلمحمدی به رشته تحریر درآمد.

رئیس شورای قضایی استان زنجان با اشاره به اینکه بخشنامه رئیس وقت قوه قضائیه به صورت قانون حقوق شهروندی در مجلس به تصویب رسید، گفت: برای ارتقاء و برخورداری مردم از حقوق شهروندی باید آگاهی های حقوقی و شهروندی مردم بالا برود.

به گفته گلمحمدی در جامعه ای که مردم آگاهی بالایی از مطالبالت و حقوق خود داشته باشند حقوق شهروندی بیشتر رعایت می شود و در چنین جامعه ای نمی توان حقوق مردم را تضیع کرد.

وی با اشاره به برخی از حقوق شهروندی مردم در موارد بازداشت، گفت: در قانون آیین دادسرای جدید، کلانتری ها مکلف هستند در صورت دستگیری فردی این موضوع را تا یک ساعت به اطلاع دادستان برسانند و اگر کسی از این موضوع مطلع باشد می تواند مطالبه کند.

رئیس دادگستری کل استان زنجان با انتقاد از اینکه بسیاری از ادارات بنا به احتیاط و علیرغم اطلاع از حقوق ارباب رجوع، در مواردی که به مشکل برخورد می کنند، مساله را به مراجع قضایی ارجاع می دهند، خاطرنشان کرد: به منظور حل این مشکل براساس مصوبه ای، اختلافات و دعاوی مالی و ملکی بین ادارات از سوی استانداری حل خواهد شد.

دبیر حقوق شهروندی استان زنجان و معاون فرهنگی دادگستری استان زنجان نیز در این راستا به خبرنگار شبستان اظهار کرد: حقوق شهروندی اصطلاحی است که در سال های اخیر در ادبیات حقوقی و سیاسی جمهوری اسلامی رواج یافته و در محافل دانشگاهی و میان صاحبان فکر و قلم رونق پیدا کرده است.

بشیر مقدمی با بیان اینکه حقوق شهروندی یک مفهوم حقوقی است و به مرزهای یک کشور مربوط می شود و با تابعیت رابطه نزدیکی دارد، خاطرنشان کرد: حقوق شهروندی شامل تمام شهروندان ایرانی که در این کشور زندگی و یا وارد مرزهای جغرافیایی این کشور شده را شامل می شود.

وی با اشاره به اینکه مردم استان با حقوق شهروندی خود آشنایی چندانی ندارند، گفت: تاسیس رشته های حقوق در دانشگاه های استان از جمله دانشگاه های زنجان، آزاد، پیام نور و علمی و کاربردی تا حدود زیادی مردم را با حقوق خود آشنا کرده است.

مقدمی ادامه داد: افرادی که در رشته های حقوق تحصیل می کنند می توانند این دانسته ها را به افراد دیگر در جامعه منتقل کنند چرا که بسیاری از مردم با حقوق شهروندی خود آشنایی ندارند.

وی با یادآوری اینکه گاهی دستگاه های اجرایی ناقض حقوق شهروندی هستند، این حقوق را نمی بینند و قبول ندارند، گفت: برخی از دستگاه ها نیز هیچ اطلاعی از این حقوق ندارند.

این مقام مسئول افزود: هیات حفظ حقوق شهروندی در استان ها متشکل از قضاتی هستند که در راستای حفظ حقوق شهروندی، به کسانی که مورد اتهام قرار می گیرند، کسانی که به صورت غیرقانونی بازداشت می شوند و کسانی که امکان مطالبه حقوق آنان از سازمان و نهادها وجود ندارد، نظارت دارند.

این مقام مسئول افزود: کودکان، بانوان و ضعفا افرادی هستند که در معرض اتهام قرار دارند و هیات نظارت به منظور احقاق حقوق این دسته افراد، بر دعاوی آنان نظارت دارد.

به گفته مقدمی، به منظور اطلاع رسانی به شهروندان، واحد ارشاد و معاضدت در 13 حوزه قضایی دایر شده است که این حوزه ها شامل شوراهای حل اختلاف، زندان ها، کلانتری ها و پاسگاه ها می باشد که این واحد ها در دسترس عموم مردم هستند و افراد می توانند از راهنمایی کارشناسان حاضر در این واحدها بهره مند شوند.

علاوه بر آن در استان زنجان یک هزار وکیل پایه یک و مشاورین و نمایندگان حقوقی سازمان ها و نهادها وجود دارد که این افراد نیز در این راستا شهروندان را راهنمایی می کنند که به گفته مقدمی، در استان زنجان 500 کارشناس رسمی دادگستری حضو دارند که به مردم و طرفین دعاویی که برای آنان پرونده تشکیل شده است، خدمات مشاوره ای ارائه می کنند.

همچنین اساتید دانشگاهی که در رشته حقوق فعال هستند نیز آماده ارائه مشاوره به مراجعه کنندگان هستند و به طرفین دعاویی کمک می کنند.

مقدمی گفت: وجود وکیل در پرونده های خشن یک امر ضروری است که بعضا به دلیل عدم توان مالی طرفین امکان معرفی وکیل وجود ندارد که در این موارد دادگستری برای پرونده وکیل معرفی می کند.

وی با اشاره به اینکه پرونده های قضایی توسط کشورهای مدافع حقوق بشر مورد توجه و رصد قرار می گیرد، گفت: احکام صادره از سوی دادگاه قابل تجدید نظر هستند و افراد باید به این امر مطلع باشند که با داشتن وکیل راحتر امور پیش می رود.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان نیز در این راستا گفت: حقوق شهروندی برگرفته از آموزه های دینی و تاکیدات ائمه معصومین است که به آن تاکید فراوان شده است.

ناصر مقدم با استناد به برخی از روایات در خصوص حضرت علی(علیه السلام) مبنی بر اهمیت حقوق شهروندی، ادامه داد: در دین مبین اسلام به مساله حقوق شهروندی اهمیت ویژه ای شده است.

وی با بیان اینکه در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی برنامه هایی در راستای حقوق شهروندی در دستور کار قرار گرفته است، ادامه داد: در کارگروه فرهنگ و حقوق شهروندی برنامه هایی مورد تاکید قرار می گیرد که در قالب جشنواره، مسابقه و نمایشگاه برگزار می شود.

مقدم به جشنواره مطبوعات و ارزش با موضوع حقوق شهروندی اشاره کرد و گفت: در نمایشگاه کتابی که قرار است در استان برگزار شود بخشی به حقوق شهروندی اختصاص دارد.

وی با اشاره به اینکه متولیان دولتی باید به حقوق مردم احترام بگذارند، ادامه داد: در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی حقوق شهروندی در قالب تابلو اعلانات به نمایش درآمده است تا مردم از حقوق خود مطلع گردند که همین مساله می تواند در کاهش بسیاری از نابهنجاری ها موثر باشد.

در همین راستا ستاد مرکز صیانت از حریم امنیت عمومی و حقوق شهروندان دستورالعملی از برنامه های صیانت از حقوق شهروندی در دستگاه های اجرایی را در اختیار ادارات قرار داده است که در آن تعیین سایت ها و راهبردهای صیانت از حقوق شهروندی، آموزش و توانمندسازی مدیران و کارکنان دستگاه های اجرایی، اطلاع رسانی و آگاه سازی شهروندان، پیشگیری از تضییع حقوق شهروندان، ارتباطات مردمی و توسعه خدمات الکترونیکی، روان سازی قوانین و مقرارت، فضاسازی و تبلیغات محیطی، تشویق و ترغیب و پایش و بررسی حقوق شهروندی به عنوان برنامه های 9 گانه حقوق شهروندی مورد تاکید قرار گرفت.

حقوق شهروندی، حقوقی است که به تصویب رسیده و متولیان ملزم به اجرای آن هستند چه افراد به حقوق خود واقف باشند چه نباشند، رسالت های متولیان امر در اطلاع رسانی مردم از حقوق شهروندی نیز به اختصار بیان شد، ولی خود مردم تا چه اندازه به دنبال مطالبه حقوق خود هستند.

نرگس سعادتی- زنجان