مریم زرنشان از شاعران کودک در پاسخ به این سوال که چه آفت هایی حوزه شعر کودک را تهدید می کند، به خبرنگار شبستان گفت: آفت ها در این حوزه را می توان به چند دسته تقسیم کرد. یک سری از آفت های شعر کودک مربوط به ساختار شعر است. اکثر سروده ها برای کودکان به صورت چهارپاره است و قالب های دیگر مهجور هستند. ضعف زبانی نیز در بسیاری از شعرهای کودک به چشم می خورد که این مسئله باعث بهم خوردن ارکان جمله می شو.، یک شعر خوب باید ارکانش سر جایش باشد.
زرنشان با اشاره به زاویه دید شاعر بیان کرد: باید از دریچه نگاه کودک به جهان پیرامون نگریست و خود را به جای کودک قرار داد و سپس برای کودک شعر گفت. شعرای حرفه ای که برای کودک شعر می گویند، کارشان درست است اما برخی از شاعران کودک، دید مربی دارند و از زاویه دید بزرگسال به پیرامون می نگرنند. اینگونه شعرها صرفا شعر آموزشی می شود و بچه ها از این شعرها بیزارند.
وی عدم کشف و نگاه نو را از دیگر آفت های حوزه شعر کودک دانست و افزود: در اکثر شعرهای کودک یک کشف و نگاه خاص نداریم. برای اینکه شعر لذت بخش باشد، مخاطب باید پس از خواندن شعر به یک پیام و کشف جدید برسد. استفاده از اوزان تکراری نیز از دیگر آفت های حوزه شعر کودک است.
این شاعر کودک با مهم برشمردن سوژه یابی اظهار داشت: اگر بخواهیم شعر بگوییم در ابتدا باید به سوژه دقت کنیم. سوژه بسیار مهم است. متاسفانه اکثر سوژه ها کلیشه ای است. شاعر باید سوژه ای را انتخاب کند و با نگاهی تازه شعر بگوید، یعنی در پردازش سوژه خلاقیت داشته باشد.
شاعر کتاب های " کبوتر می شوم "، " هیولای من "، " دسته گل های قشنگ " و " سرسره مخملی " با اشاره به اهمیت مخاطب شناسی تصریح کرد: در ابتدا شاعر باید تکلیفش را با خودش روشن کند که برای کودکان شعر می گوید یا شعر کودک می گوید. در شعر کودکان دریچه نگاه مهم است. شاعر باید از نگاه کودک به جهان بنگرد و شعر بگوید. در شعر کودک ،تخیل و تصویری بودن شعر دارای اهمیت است. شعر کودک زبانش سالم و چهارچوب دار است و کشف دارد. وقتی شاعر می خواهد برای کودکان شعر بگوید، این با شعر کودک فرق دارد. در اینجا نگاه بزرگسالانه خیلی سایه انداخته است.
وی خاطرنشان کرد: شاعران کودک برای اینکه در کار خود موفق باشند باید از زاویه دید کودک نگاه کنند. به عنوان مثال وقتی بچه را با خود به بازار می بریم، کلافه می شود زیرا چیزی جز پاهای بزرگسالان نمی بیند. وقتی کودک را به آغوش می گیریم، او صورت آدم ها و مغازه ها را می بیند. لازم است که شاعر حتما از دریچه کودک به پیرامون نگاه کند تا بتواند با کودکان ارتباط برقرار کند و کودکان هم بتوانند با کتابهای شعر ارتباط برقرار کنند.
زرنشان با بیان اینکه برخی از آفت های شعر کودک به نشر و شعر کتاب برمی گردد، گفت: یکی از آفت های شایع شعر کودک، سفارش نویسی است. متاسفانه این مسئله خیلی باب شده است. در برخی مواقع حتی سفارش دهنده یک سری واژه ها را هم به شاعر می دهد و تاکید می کند که شاعر حتما از آن واژه ها استفاده کند، در صورتی که بسیاری از این واژه ها هیچ سنخیتی با مخاطب و درک او ندارد.
این شاعر تصریح کرد: در سفارش نویسی ها گاهی هم کار خوب ارایه می شود که این مسئله به توانایی شاعر و درک سفارش دهنده برمی گردد. اگر سفارش دهنده دست شاعر را باز کند تا شاعر بتواند از تخیل خود به خوبی استفاده کند، کار خوب در می آید اما برخی سفارش دهنده ها آگاهی ندارند و این باعث می شود که شاعر زیبایی شعر را فدای آموزشی شدن شعر بکند.
وی عدم تعامل تصویرگر و مولف کتاب های کودک و نوجوان را یکی از آفت های مهم حوزه ادبیات کودک و نوجوان دانست و افزود: فضای ذهن مولف و تصویرگر متفاوت است. اگر تصویرگر شعر را خوب بفهمد می تواند از تخیل فراتر رود و پلی برای درک بهتر کودک از شعر بسازد. شاعران و نویسندگان، تصویرگران کتاب های کودک را نمی بینند و این صدمه جدی به کتاب ها می زند.
این شاعر اظهار داشت: برای یکی از کتابهایم دو تصویرگر انتخاب شد و تصویرها را به من دادند. تصویر اول بسیار متفاوت از شعر من بود، انگار که تصویرگر اصلا آن کتاب شعر را نخوانده بود اما تصویر دوم خیلی خوب از کار درآمده بود. اگر تصویرگر و مولف با هم در ارتباط باشند، می توانند با صحبت و تعامل کتاب خوبی را به دست مخاطب بدهند.
وی با بیان اینکه بچه ها تصاویر زیبا و آب و رنگ دار را دوست دارند، عنوان کرد: متاسفانه در حال حاضر تصویرگری های کتاب کامپیوتری صورت می گیرد و کمتر تصویری با دست انجام می شود. فرق بسیاری بین تصویرگری دستی و کامپیوتری وجود دارد.
زرنشان قراردادهای یکجانبه را به ضرر مولفان دانست و گفت: این قرارداد ها یکی دیگر از آفت های ادبیات کودک و نوجوان در بخش نشر است. وقتی مولف کارش را به ناشر می دهد، تمام حقوق مادی و معنوی را در برابر حق التالیفی ناچیز واگذار می کند. با این کار انگیزه مولف گرفته می شود و دلسرد و نا امید می شود.
گفتگو از مریم داوری
نظر شما