خبرگزاری شبستان -رشت؛ احیای سنت های نیاکان ایران زمین و معرفی آنها در هویت بخشی و بازآفرینی هویت تاریخی جامعه از اهمیت بسیاز زیادی برخوردار است. متاسفانه بسیاری از این سنت‌ها امروز با گذشت زمان و تغییر تدریجی فرهنگ ها رو به فراموشی است و برگزاری جشنواره‌ها یکی از راه‌های احیای سنت‌ها و معرفی آنان به نسل جوان است که در قالب آن علاوه بر اینکه جوانان با فرهنگ و سنتهای قدیمی خود آشنا شده، گردشگران بسیاری را جذب خود کرده و صنعت توریسم را رونق می‌دهد.
جوکول یکی از سنتهای قدیمی گیلان زمین و مربوط به محصول برنج است که گرد و غبار فراموشی برآن نشسته و متاسفانه امروز کمتر جوانی را می‌توان یافت که حتی نام جوکول را شنیده باشد.
گیلان به محصول استراتژیک خود برنج شهرت دارد و از گذشته‌های دور مردم این سرزمین امرار و معاش خود را از طریق کار در شالیزارها و کاشت و برداشت خوشه‌های طلایی برنج توام با فرهنگ و باورهای خاص خود می‌گذراندند و سنت جوکول چینی به تاریخ پنج هزار ساله برنج و تلاش خستگی ناپذیر مردم این دیار اشاره دارد.
قدیمی ترین سنت در کشت برنج جوکول چینی است. جوکول از دو کلمه «جو» به معنای برنج و «کول» به معنای نارس تشکیل شده و در واقع جوکول برنج نارسی است که در گذشته‌های دور، گیلانی‌ها به عنوان تنقلات و آجیل از آن استفاده می‌کردند.
فاطمه شعبانپور ملقب به شمالی کارآفرین گیلانی است که با راه اندازی خانه گیلک از زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست با آموزش صنایع دستی و فروش آنها حمایت می‌کند. وی دو سالی است که به همت اعضای موسسه اش(شیک پوشان نسل آریا) درصدد احیای سنت جوکول چینی در استان برآمده و مرداد امسال سومین جشنواره سنتی جوکول را برگزار می‌کند.
وی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان از رشت با تاکید بر احیا سنت‌ها و باورهای قدیمی مردم گیلان زمین اظهار کرد: مراحل مختلف کاشت، عمل آوری و برداشت برنج در گیلان با آداب و رسوم و فرهنگ خاصی همراه بوده است که امروز به دست فراموشی سپرده شده است.
وی با بیان اینکه جوکول، جوانه نارس برنج است که شالیکاران بخش از این جوانه ها را جوکول زده و برداشت می کنند افزود: این جکول بعد از جداکردن پوست، با شکر و گردو مخلوط و با گل و ریحان تزئین می شود و به عنوان یک پیش غذا و دسر سرو می شود.
شعبان پور با اشاره به اهمیت این محصول گفت: در گذشته جوکول به عنوان تحفه‌ای برای بزرگان محل و یا به عنوان هدیه از طرف خانواده عروس برای بستگان داماد فرستاده می‌شد.
وی به قدمت آئین‌های این محصول پرداخت و تصریح کرد: شیوه برداشت و نحوه تهیه و آماده سازی این غذای مقوی و آداب و رسوم و آیین‌های مخصوص به خود حکایت از تاریخ کهن این محصول و سبک زندگی مردم این دیار دارد.
وی با اشاره به برگزاری جشنواره سنتی جوکول افزود: این سنت دیرینه روبه فراموشی است که با برگزاری این جشنواره در قالب جشنواره فرهنگی، آئینی و نمایشگاه خوراک و سوغات و صنایع دستی معرفی می‌شود.
شعبانپور، بزرگداشت شکرانه به بارنشستن خوشه‌های برنج، ایجاد نشاط اجتماعی و فضای شاد و مفرح برای میهمانان و مسافران، فرهنگ‌سازی برای فهم اهمیت این محصول و ورود آن به سبد کالای مردم به ویژه گردشگران، حفظ و احیای مشاغل و هنرهای مربوط به برنج، حمایت از صنعت کشاورزی برنج و ایجاد زمینه‌ایی برای نجات این محصول بومی و استراتژیک و تولیدات وابسته، احیای سنتهای نیاکان ایران زمین و معرفی آنها به نسل جوان در هویت بخشی و بازآفرینی هویت تاریخی را از اهداف این جشنواره ذکر کرد.
شیوه تهیه جوکول
وی با بیان اینکه زمانی که دانه‌های برنج نارس است خوشه‌های آن را با دست می‌چینند و با داس دانه‌ها را از خوشه جدا می‌کنند گفت: دانه‌های نارس را کمی حرارت داده تا دانه‌های که هنوز آبدار هستند کمی سفت شود. سپس بوسیله جوکو‌ب‌های دستی آنقدر دانه ها را می‌کوبند تا پوسته از مغز و دانه برنج جدا شود.
شمالی تصریح کرد: این روش قدیمی‌ترین روش جداسازی پوسته از دانه است که تا قبل از ماشین‌های خرمن‌کوب از این روش استفاده می‌شد.
وی ادامه داد: جوکول‌ها را با سینی چوبی یا همان مجمع تمییز کرده و به اصطلاح هوا می‌دهند تا از خاک و خاشاک و پوسته‌ها کاملا جدا شود که به این عمل در زبان گیلکی «هپاچین» گفته می‌شود. جوکول تمیز شده را با شکر و مغز گردو مخلوط کرده و با گل و ریحان تزئین می‌کنند و به عنوان تحفه برای بزرگان و فامیل‌های عروس و داماد می‌فرستند.
جوکول قند زنی
وی با اشاره به اینکه روز قبل از جوکول چینی، عروس از دوستان خود و دختران فامیل داماد برای خوشه چینی دعوت می‌کند اظهار کرد: پیش از طلوع آفتاب حدود 12 دختر به خانه عروس می‌روند و به اتفاق هم به شالیزار رفته و چند ساعت بصورت دسته جمعی خوشه‌ها را از ساقه‌های برنج که حاوی جوکول است، جدا می‌کنند.
این کارآفرین گیلانی تصریح کرد: دانه‌های جوکول را در یک دیگ بزرگ ریخته و کمی به آن حرارت می‌دهند بعد داخل زنبیل ریخته به«دنگ سر» می‌برند و بعد از کوبیدن، ساقه ها و پوسته را جدا می‌کنند و این کار تا پاسی از شب طول می‌کشد.
وی به سنت همسریابی در جوکول چینی اشاره کرد و افزود: پسران جوان هنگام جوکول کوبی دستمال تمیزی را توسط یکی از دختربچه‌ها برای دختر مورد نظر خود که می‌خواهد با او عروسی کند، می‌فرستادند. اگر دختر رضایت می‌داد او نیز مقداری جوکول در دستمال ریخته و توسط همان دختربچه قاصد برای پسر پس می‌فرستاد.
شمالی بیان کرد: پس از تمیزکردن جوکول آن را به خانه عروس می‌بردند و صبح روز بعد مادر عروس از فامیل داماد دعوت می‌کرد تا برای آماده سازی و تقسیم بندی جوکول به خانه عروس بیایند. حدود 20 نفر از خانم‌های کدبانو به خانه عروس می‌رفتند و جوکول‌ها را با مغز گردو مخلوط کرده می‌سائیدند و بعد از تزئین توسط دختران جوان به خانه بستگان داماد می‌فرستادند. خانواده و بستگان داماد در عوض در داخل ظرف‌ها هدایا و مقداری پول می‌گذاشتند و این هدایا در دفتری ثبت و در روز عروسی تحویل عروس خانم می‌شد.
وی زمان برداشت جوکول را از15 مرداد اعلام کرد و گفت: در واقع جوکول نوید رسیدن برنج را می‌دهد و گیلانیان آن را به عنوان سنتی تبرک می‌شمارند.
شمالی با بیان اینکه در جشنوراه جوکول تمامی این سنت‌ها توسط بانوان گیلانی اجرا می‌شود تصریح کرد: امیدواریم بتوانیم این سنت اصیل گیلانی را در جامعه احیا کرده و جوانان را با آن که در واقع تقابلی با هجمه فرهنگی غرب است آشنا سازیم.
دبیر جشنواره سنتی جوکول افزود: این جشنواره به مدت سه روز از ۱۳ مرداد با همکاری سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری رشت و کانون های فرهنگی و هنری مساجد استان در پیاده رو فرهنگی رشت دایر می شود.
نظر شما