پیشوای ششم، بنیانگذار حرکت عظیم فرهنگی/ زمان امام صادق، عصر طلایی دانش و ترویج احکام

خبرگزاری شبستان_ خراسان شمالی؛ صادق آل محمد صلی الله علیه و آله؛ برای هیچ یک از ائمه همانند امام صادق علیه السلام فرصت و شرایط مناسب پیش نیامد تا بتواند در سطح وسیع به انقلاب فرهنگی بپردازند، اما برای امام صادق علیه السلام به دلیل کشمکش ها و رویارویی بنی امیه و بنی عباس، این فرصت به دست آمد و ایشان با استفاده کامل از این فرصت اسلام و فقه را از دیدگاه ائمه(ع) معرفی کرد و با تربیت شاگردان برجسته حیات تازه ای به اسلام و مسلمین بخشید و فرهنگ ناب تشیع را که از متن اسلام محمد(ص) و علی(ع) نشأت گرفته بود به جهانیان عرضه کرد.

نام صادق آل محمد(ص)، جعفر، لقب معروفش صادق و کنیه اش ابوعبدالله است، پدر بزرگوار ایشان امام محمد باقر(ع) و مادرش بانوی ارجمندی به نام فاطمه است که به امّ فروه شهرت داشت و دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر است. امام صادق(ع) در 17 ربیع الاول 83 هجری در مدینه متولد شد و سی و یک سال از سال 83 تا 114 هجری در محضر پدر بزرگوارش امام محمد باقر(ع) بود. دوران امامت امام جعفر صادق(ع) از سال 114 تا 148 هجری دوران شکوفایی اساس تشیّع است که با شکل گیری حوزه علمیه در سطح وسیع و عمیق و تربیت چهار هزار شاگرد، اسلام ناب محمد(ص) و علی(ع) از زیر حجاب تیره و تار اسلام بنی امیه و بنی عباس آشکار کرد.

امام صادق علیه السلام در عصر امامت پدر؛ دست راست پدر بود و همواره در فراز و نشیب های گسترش اسلام به ویژه تربیت شاگرد، نهضت فرهنگی و مبارزه با طاغوتیان، دستیار و پشتیبان محکم و استواری برای پدر بود و بسیاری از کارهای پدر را بر عهده داشت. از امور بسیار مهم عصر امامت امام باقر(ع) پایه گذاری نهضت فکری و فرهنگی تشیع بود که پس از شهادت امیر مومنان علی(ع) در اثر سانسور و خفقان طاغوت های اموی به فراموشی سپرده شده بود، به این ترتیب امام باقر(ع) پایه گذار تدوین حدیث در قرن دوم هجری شد و امام صادق(ع) در این نهضت عجیب و عظیم فکری و علمی، یاری بی همتا برای پدر بود و سهم عظیمی در پایه گذاری این نهضت داشت و پس از پدر هم دنبال نهضت را گرفت و دانشگاه عظیم جعفری را پدید آورد.

موضع گیری امام صادق علیه السلام در برابر طاغوت ها؛ امام صادق(ع) در مدت 34 سال امامتش با 5 طاغوت اموی و دو طاغوت عباسی روبرو بود. ایشان نه تنها در برابر این طاغوت ها هرگز تسلیم نشد، بلکه با موضع گیری قاطع در برابر آنها قرار گرفت و با افشا گری های خود، مردم را از پیروی آنها بر حذر داشت. در عصر امامت امام صادق(ع) و قبل از آن، قیام ها و نهضت هایی بر ضد طاغوتیان وقت روی داد، امام صادق(ع) اگر چه به طور مستقیم وارد این قیام ها نشد اما قیام هایی را که بر اساس صحیح اسلامی رخ داد را تایید می کرد.

امام صادق(ع) در برابر منصور؛ یازده سال از امامت امام صادق(ع) در عصر سلطنت منصور دوانیقی، دومین خلیفه عباسی گذشت، منصور دوانیقی دومین طاغوت عباسی، از خونخوران بی رحم تاریخ است که با خشن ترین برخورد به آل محمد(ص) ستم کرد و سرانجام به دستور او امام صادق(ع) را در سال 148 هجری به شهادت رساندند. امام صادق(ع) هرگز به طاغوتیان و منصور دوانیقی سفاک روی خوش نشان نداد، بلکه با موضع گیری قاطع در برابر آنها قرار گرفت و آنها را طاغوت خواند و گاهی با تایید مردان انقلابی که بر ضد خلفای اموی و عباسی قیام می کردند، مبارزه مسلحانه بر ضد سلطنت طاغوت ها را امضا می کرد.

تاسیس دانشگاه جعفری؛ تاسیس حوزه علمیه و دانشگاه عظیم جعفری و تربیت چهار هزار شاگرد و شکل گیری نهضت بزرگ فکری و علمی پس از پیامبر(ص) توفیقی بود که نصیب امام صادق(ع) شد. ایشان با بینش معصوم خود از فرصت جنگ و کشمکش بنی عباس و بنی امیه نیروهای آماده را دور خود جمع کرد و به بازسازی نیروها و بازنگری اساس اسلام و فقه ناب اهل بیت(ع) پرداخت و در واقع نهالی کاشت که مانند درخت طوبی شد و آثار درخشان آن همه تشنگان معرفت را سیراب کرد. امام صادق(ع) در مدینه شاگردان زیادی از نقاط مختلف مانند هبره، کوفه، واسط، حجاز و... حدود 4هزار نفر را از نژادهای گوناگون، طوایف و مذاهب مختلف تربیت کرد و با تدریس فقه، حدیث، اصول، علم کلام، تفسیر، علوم طبیعی و... شاگردان برجسته ای تربیت شدند که عده ای از آنها در رشته های مختلف علوم اسلامی تخصصی داشتند مانند هشام بن حکم، زراره بن اعین، جمیل دراج، ابان بن تغلب، مفضل بن عمر، هشام بن سالم، مومن الطاق، حماد بن عیسی، جابربن حیان و...

مناظرات امام صادق(ع) با گروه های مختلف؛ عصر امام صادق(ع) عصر برخورد اندیشه ها و تحولات علمی بود و امام هم با تاسیس حوزه علمیه، با تمام وجود به میدان علم و دانش آمده بود و گاهی مستقیم و گاهی توسط شاگردان خود با دانشمندان مذاهب به مناظره می پرداخت و در پرتو مناظرات دقیق علمی، آنها را به سوی اسلام و تفکر شیعی دعوت می کرد. در واقع امام صادق(ع) و شاگردانش به مخالفان آزادی بیان دادند و آنها را به مناظره دعوت می کردند و دعوت مناظرات افراد را هم می پذیرفتند که مجموعه این مناظرات زیبا، یک گنجینه عمیق و عظیم فرهنگی است که از آثار درخشان دانشگاه جعفری به شمار می رود.

جلوه های رفتاری امام صادق(ع)؛ قبل از هر چیز امام صادق(ع) بنده خالص خدا بود و آن را اساس زندگی خود قرار داد و شیفته و دلباخته ذات پاک خدا بود.
عبادت و بندگی، خوف از عذاب الهی، سجده های طولانی، توجه به بینوایان، سفارش برای انفاق، دلجویی از مومن و رفع پریشانی او و... نمونه هایی از جلوه های رفتاری امام صادق(ع) است. افزایش روز افزون عظمت امام صادق(ع) سبب شد دشمنان و در راس آنها منصور دوانیقی نتواند وجود آن بزرگوار را تحمل کند و سرانجام توسط مزدوران مرموز خود آن حضرت را با انگور زهرآلود مسموم کرد و ایشان در 25 شوال سال 148 هجری در سن 65 سالگی در مدینه به شهادت رسید و پیکر مطهرش در قبرستان بقیع خاکسپاری شد.

امام صادق(ع)؛ بنیان گذار حرکت عظیم فرهنگی

حجت الاسلام محمد عبداللهی، مسئول دفتر نهاد رهبری در دانشگاه سمنان با تسلیت ایام شهادت امام جعفر صادق(ع)، رئیس مکتب جعفری می گوید: در زمان امامت ایشان، با توجه به تحولات سیاسی، تشییع و شیعیان اثنی عشری تفکرات مذهبی خود را پایه ریزی کردند.

وی می افزاید: اگر چه شروع این حرکت بزرگ از زمان امام سجاد(ع) آغاز شد و در زمان امامت محمد باقر(ع) ادامه یافت، اما این حرکت بزرگ در زمان امام جعفر صادق(ع) به اوج خود رسید و حدود چهار هزار شاگرد در رشته های مختلف فقه، حدیث، تفسیر، کلام و... تربیت شد.

این استاد حوزه و دانشگاه عنوان می کند: در زمان امام صادق(ع) است که مدرسه اهل بیت شکل می گیرد و تمام افرادی که در زمینه مذهب فعالیت داشتند، جذب این مدرسه می شوند و به لحاظ علمی و فرهنگی اسلام ناب محمدی را بین مردم ترویج می دهند.

حجت الاسلام عبداللهی تصریح می کند: امام صادق(ع) در واقع بنیان گذار حرکت عظیم فرهنگی است که حرکت جدی ائمه را به ثمر نشاند به گونه ای که بزرگان اهل تسنن نیز از مکتب امام صادق(ع) بارگیری علمی داشتند.

وی با تاکید بر اینکه مکتب تشیع در زمان امام صادق(ع) بارور شد، اظهار می کند: عاملی که سبب شد امام صادق(ع) از زمان بهترین استفاده را ببرد، دوران تغییر امویان به عباسیان بود به همین دلیل عباسیان پس از تثبیت نخستین کاری که انجام دادند به شهادت رساندن این امام بزرگوار بود.

حجت الاسلام عبداللهی می گوید: عباسیان پس از تثبیت موقت حکومت، پایه های حکومت خود را به دلیل گسترش اسلام ناب متزلزل دیدند و آنها که با نام دین روی کار آمده بودند، حال با رفتار متضاد تاب تحمل امام صادق(ع) و شیعیان را نداشتند و با بدترین شیوه ها به مقابله با آنها پرداختند.

وی بیان می کند: در زمان امام جعفر صادق(ع) افراد در رشته های مختلف متخصص شدند به گونه ای که برخی از شاگردان امام در زمینه تفسیر گروهی در فقه، برخی در ادعیه و احادیث و گروهی هم علم در کلام متبحر شدند و عده ای هم در دو و یا سه علم تخصص یافتند.

این استاد حوزه و دانشگاه با ابراز امیدواری برای اینکه ادامه دهنده راه ائمه باشیم، می گوید: ائمه در تمام بخش ها، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و... رشد و تعالی داشتند و تمام لایه های جامعه از قوی و ضعیف را می دیدند که انتظار این است ما هم با تاسی از آنان به سمت امت واحده که پیامبر(ص) آن را زمینه سازی کرد، حرکت کنیم.