«ورکانه»زیباترین روستای رنسانسی ایران با قدمتی ۴۰۰ ساله

به گزارش خبرگزاری شبستان از همدان//

روستا نشینان مردمان ساده و پر تلاش هنوز هم آیین ها و سنت های پیشینیان را پاس می دارند ، هنوز هم تا پدر بر سر سفره ننشیند کسی نمی نشیند، هنوز هم فرزندان در پیشگاه پدر پایشان را دراز نمی کنند، هنوز هم به گویش پدران خود سخن می گویند و مانند شهری ها از سخن گفتن به گویش پدران خود شرم نمی کنند ! روستانشینان هنوز هم از همان پوشش (لباس) های ایرانی بهره می برند و بدان می نازند.

روستا نشینان ساده دل و راستگویند و برای بدست آوردن روزی خود دست به فریب دیگران و دروغ گفتن نمی زنند، شاید این سخن پیش آید که در روستا ابزارهای پیشرفته و امکانات کم است . در عوض از دلهره و هیاهو و دود و دم خبری نیست .

در زندگی روستایی آرامش نقش اصلی را بازی می کند.یکی از مهمترین ویژگی ها و برتری های زندگی روستایی نسبت به زندگی شهری هم,همین آرامش است که تنها در روستاها میتوان به آن رسید.زندگی در روستا آدمی را از هر جنجال و قیل و قال و دود و دم رهایی می بخشد.روستا نشینان همواره یار و یاور یکدیگرند و اگر دردی برای یکی از همسایگان پیش آید , دیگران او را درمانند. اما در زندگی شهری امروزی بسیاری از همسایگان حتی نام یکدیگر را نمی دانند چه برسد بخواهند یاور هم باشند !

ورکانه  با قدمتی 400 ساله زادگاه پرفسور موسیوند

در استان همدان نیز روستاهای زیادی وجود دارد که همچون دیگر روستاهای کشور نشاط و پویایی موج میزند، در 20 كيلومتري همدان روستايي به نام وركانه سال‌هاست كه مورد توجه برنامه‌ريزان گردشگري است اما در زمینه جذب گردشگر هنوز نتوانسته است جایگاه مناسبی را به خود اختصاص دهد. وركانه چند صباحي است كه  به عنوان نگين گردشگري در استان است.

آن چيزي که ورکانه را براي مسافران تماشايي کرده، بافت ديدني روستاست؛ کوچه پس کوچه ها و خانه هاي سنگي، روستا را تبديل به يک منطقه شگفت انگيز کرده؛ چرا که بر خلاف خانه هاي چوبي روستايي مناطق شمال و خانه هاي خشتي و گلي ساير مناطق روستايي ايران خانه هاي اينجا سنگي است و تصويري متفاوت از آنچه تا کنون از يک روستا در ذهن داريد، پيش چشمتان مي آورد. نام روستا هم احتمالا بي ارتباط با اين بافت سنگي نيست. «ورکان» در گويش محلي به معدن مي گويند.

ارتفاع این روستا از سطح دریا، 2250 متر است و آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و مطبوع و در زمستان سرد است. رودخانه ارزان فرد نیز از غرب روستای ورکانه عبور می‏ کند.

در روستای ورکانه باغ های سرسبز، اراضی و فضاهای سبز، نقطه مثبت و پتانسیل فعال برای برنامه ‌ریزی جهت جذب گردشگر محسوب می‌شود زیرا باغ به عنوان فضای اصلی زندگی برای مردمان این روستا مطرح است و در جای جای زندگی افراد رخنه کرده است به طوری که حضور باغ، هر چند کم وسعت، در حیاط خانه‌ها به وفور دیده می‌شود.

پیشینه روستای ورکانه

پیشینه روستای ورکانه به بیش از 400 سال می‌رسد و آنچه از تاریخ برمی‌آید اینکه نخستین و قدیمی‌ترین محله آن، محله درب مسجد است. هسته اولیه این روستا که پیرامون قنات روستا شکل گرفته، قدمتی نسبتاً طولانی دارد و سابقه تاریخی آن به اوایل دوره صفوی مربوط می‏شود.

روستای ورکانه به دلیل اینکه در پیرامون آن معادن سنگ به فراوانی مشاهده می‌شود، نام ورکانه را به خود گرفته و وجه تسمیه روستای ورکانه را معادل محلی که در نزدیکی معدن یا ورکان است، آورده‌اند و شاید ورکانه را به دلیل قرار گرفتن این روستا در کنار رود و جوی آب به این نام خوانده ‌اند زیرا در زبان کردی، کانه به معنای چشمه است.

گویش و لهجه مردم روستای ورکانه

در گویش کردی «ور» به معنی کنار و «کانه» به معنی چشمه است. ورکانه نیز به معنی قرار گرفتن در کنار آب و چشمه است. مردم روستای ورکانه به زبان‏های آذری، فارسی و کردی سخن می‏گویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.

این روستا به لحاظ کار و استفاده از مصالح بومی و محلی به خصوص مصالح سنگی منحصر به فرد است و کاربرد سنگ به صورت یک مصالح عام و متعارف در چهره و سیمای روستا خودنمایی می‌کند.

عنصر سنگ به عنوان اصلی‌ترین مصالح در ابنیه روستای ورکانه

سنگ، سنگ لاشه، سنگ مالون، خشت و آجر انواع مصالح متعارف ساختمانی در ابنیه روستای ورکانه است و عنصر سنگ به عنوان اصلی‌ترین مصالح در ابنیه روستای ورکانه بیش از هر چیز در بازدید از روستا به چشم می‌خورد و به نظر می‌رسد کاربرد سنگ در روستا به علت فراوانی این عنصر در روستا و سختی و مقاومت آن در برابر تغییرات جوی و همچنین کمبود آجر و خشت در منطقه بوده است.

کاربرد سنگ نه‌ تنها در پی، بلکه در قسمت اعظم بناها در ساخت دیوارهای باربر و دیوارهای محوطه و حیاط ‌ها مورد استفاده قرار گرفته است و اکثر سنگ لاشه است که توسط ملات گل کار شده و پهنای این دیوارهای سنگی در طبقه همکف به یک متر هم می‌رسد و تنها عامل اتصال در دیوارهای سنگی نیز استفاده از تیرهای چوبی است.

شغل مردم روستای ورکانه:

مشاغل عمده مردم روستای ورکانه زراعت و دامداری است. گروهی از مردم نیز به تولید صنایع دستی اشتغال دارند. گندم، جو، نخود، لوبیا، سیب ‏زمینی، علوفه و سبزیجات از محصولات عمده زراعی و گردو، انگور، زردآلو و سیب از محصولات باغی روستا هستند. گوشت، پشم و فرآورده‏های لبنی مرغوب از تولیدات دامی روستا به شمار می ‏آیند.

 خانه های قدیمی روستا با استفاده از مصالح بومی سنگ، چوب، خشت و گل ساخته شده ‏اند و به دلیل سرمای سخت زمستانی دیوارهای ضخیمی دارند.

سقف اکثر خانه‏ ها مسطح است و با تیرهای چوبی و اندود کاهگل و یا قیرگونی پوشیده شده ‏اند. همچنین جهت خانه‏ ها به دلیل استفاده حداکثر از نور آفتاب رو به جنوب می‏ باشد. در بافت جدید روستا، استفاده از الگوی معماری جدید و مصالح نو رواج بیشتری دارد.

جاذبه‏‌های گردشگری روستای ورکانه:

جریان رودخانه‏ های فصلی سیمین و ورکانه، جریان دایمی آب قنات روستا و چشمه‏ سارهای آن به ویژه در بهار و تابستان، طراوت خاصی به روستا می ‏بخشند.

باغات سترده گردو، زردآلو، انگور و سیب، جلوه ویژه‏ای به روستا بخشیده و زیبایی دلپذیری پدید آورده ‏اند. کوه‏های اطراف روستا و دره‏ های خان و جن، در فصول مختلف به ویژه در بهار که سرشار از طراوت و سرسبزی می‏ شوند، مناظر زیبا و دلفریبی را ایجاد می‏ کنند.

آثار تاریخی و مذهبی جالب توجهی در روستا وجود دارد که از میان آن‏ها می ‏توان به ساختمان مسجد روستا در بافت قدیمی، آرامگاه امامزاده غیب در بین مردم روستا احترام و ارزش زیادی دارد.

 طبيعت روستا کوهستاني است و ارتفاعات آن معمولا به دره هاي زيبايي ختم مي شوند که رودخانه هاي دائمي و فصلي دارند. دره هاي «يورد صفرخان»، «تخته سنگ»، «جن دره» و «سوبلاغ» در جنوب و جنوب شرقي بيرون روستا محل خوبي براي گذراندن يک بعد از ظهر خنک هستند.

بقعه غيب: بقعه غيب در محله «درب مسجد» روستا دارد و اهالي ارادت خاصي به او دارند. پنج شنبه و جمعه محوطه اين آرامگاه خيلي شلوغ است.

قلعه مهري خانم: اگر از ورکانه دو کيلومتر به طرف جنوب برويد، به بقاياي يک قلعه که به قلعه «مهري خانوم» معروف است، برمي خوريد. اهالي مي گويند اينجا متعلق به مهري، دخترخان قديمي روستاست. در کنار بقاياي اين قلعه مي توانيد يک اصطبل سنگي بزرگ را هم ببينيد که در زمان پهلوي دوم به عنوان اصطبل دربار در بهار و تابستان مورد استفاده قرار مي گرفته.

بازی و غذای محلی روستای ورکانه

از انواع بازی‏های محلی روستا می‏توان به گردوبازی، قاپ‏بازی و الک و دولک اشاره کرد. این بازی‏ها صرفاً به منظور گذراندن اوقات فراغت نمی‏ باشد، بلکه نوعی تمرین برای آماده سازی و رشد فکری و روحی جوانان نیز به شمار می آیند.

غذاهای محلی روستا مشتمل بر آبگوشت، انواع کباب و انواع آش مانند آش اوماج، آش پلته، آش واره، آش جو و ترخینه می‌باشد.

روستايي سينمايي

روستاي زيباي ورکانه با کوچه ها وخانه هاي سنگفرش لوکيشن فيلم هاي مختلفي است، علي شاه حاتمي لوکيشن فيلم جديد خود «پرواز مرغابي ها» را اينجا انتخاب کرد و ابراهيم فروزش هم فيلم «شير تو شير» را بر اساس داستان هوشنگ مرادي کرماني در روستاي ورکانه مي سازد.

روستای ورکانه همدان یکی از 6 روستای گردشگری همدان است که نام آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و به عنوان منطقه ویژه گردشگری کشور مطرح شده است.

اشرفی طاهرپور/