مد باید آگاهانه انتخاب شود

به گزارش خبرنگار شبستان، هادی وکیلی، روانشناس در نشست پوشش از منظر روانشناسی که در خانه کتاب عصر دیروز برگزار شد، گفت: پوشش و برهنگی بحثی دیرباز است. در قرآن کریم آمده است که شیطان آدم و حوا را وسوسه می کند که لباس آنها را بگیرد. در آیه ای دیگر از قرآن آمده است بر شما لباس نازل کردیم تا عیوب و عورات شما را بپوشاند و زینت و حافظ شما باشد و تقوا لباس شماست. برای لباس بحث نازل کردن آمده لباس هدایی است و از طرف خدا بر ما نازل شده است. در لباس های ظاهری هم باید تقوا داشت، لباس باید ما را از سرما و گرما حفظ کند و زینت باشد اما نه اینکه مایه فخرفروشی باشد.

دکتر وکیلی با بیان اینکه کلمه مد فرانسوی است و به معنای سبک است، عنوان کرد: مدگرایی و مدپرستی داریم که دومی مورد نکوهش است، پوشش انواع دارد اعم از لباس، شال، کلاه، دستکش، انگشتر و عینک. دوره مدرنیست مغایر مدگرایی است از عصر قاجار تا رضاشاه مدگرایی در کشور ما مطرح می شود. مدگرایی پاسخ به یک نیاز فطری است یعنی پاسخ به کمال گرایی و زیباپرستی. خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد، زیبایی جزو صفات خداوند است. صفات خدا جمالی و جلالی است، صفات جمالی جاذبه دارد، صفات جلالی دارای هیبت و شکوه است. در لباس جلال و جمال باید مورد توجه قرار گیرد. مدگرایی یعنی تطابق با اقتضائات منطقه ای و جهانی. مد باید آگاهانه و با چشم باز انتخاب شود. اسلام با نوگرایی و امروزی شدن موافق است به شرط اینکه چهارچوب های عرفی و دینی رعایت شود.

وی با اشاره به متغیرهای مدگرایی از نظر اسلام بیان کرد: ملاحظه کردن و رعایت کردن مقتضیات زمانی یکی از متغیرهای مدگرایی از نظر اسلام است. امام صادق (ع) فرمودند شیعیان ضعیف الایمان از من انتظار دارند در جور و پلاس بنشینم در صورتی که زمان این جور اقتضا نمی‌کند، ما فرزند زمانیم و باید طبق زمان لباس بپوشیم. موقعیت های خاص فردی متغیر دیگر مدگرایی از نظر اسلام است، نباید لباسی که در خانه می پوشیم را در میهمانی یا سر کار بپوشیم، هر موقعیتی لباس خاصی را می طلبد.

این روانشناس وضعیت معیشتی و جایگاه اجتماعی را از دیگر متغیرهای مدگرایی از نظر اسلام ذکر کرد و افزود: یکی از یاران امام (ع) سوال می کند که من دوره ای ثروتمند بودم و بعد فقیر شدم، چگونه لباس بپوشم. امام (ع) فرمودند ببین چقدر توانمندی و مطابق آن رفتار کن و لباس بپوش. در حقیقت ما باید بر اساس شانیت لباس بپوشیم. مقتضیات سنی متغیر دیگر مدگرایی است. در روایات ما نکوهش شده که پیری همچون جوانان و یا جوانی همچون پیران لباس بپوشند.

دکتر وکیلی تصریح کرد: مطابقت با عرف جامعه یکی دیگر از متغیرهای مدگرایی از نظر اسلام است. هرگونه لباسی که مطابق با عرف جامعه نباشد و بخواهد مد ایجاد کند لباس شهرت است. کت و شلوار امروز لباس مشهور است یعنی عرف است. لباس شهرت یعنی لباسی که انگشت نما باشد مثلا اگر مردی دامن بپوشد این لباس شهرت است. روایات فراوانی است که در آنها تاکید شده است همیشه همچون قومتان رفتار کنید.

این استاد دانشگاه در مورد اصول مدگرایی اظهار داشت: یکی از این اصول مطابقت پوشش بر اساس جنسیت است، به عنوان مثال مردان نباید ابرو نازک کنند و یا رژ بزنند. در روایات ما زنانی که همچون مردان لباس می پوشند نکوهش شده اند. رعایت حجاب و عفاف یکی دیگر از اصول مدگرایی است، لباس باید پیام‌مند باشد، عفاف و حجاب بیشتر در جامعه اسلامی برای بانوان مطرح است. اظهار زینت به خاطر دلبری کردن و جلب نظر از نظر اسلام مورد اشکال است، زن نباید جلب توجه کند.

وی با بیان اینکه پرهیز از فخرفروشی یکی از اصول مدگرایی است، گفت: برخی با لباس می خواهند پز بدهند، یکی از اصحاب پیامبر لباسی پوشیده بود و با فخر حرکت می کرد، پیامبر اکرم (ص) فرمودند مادامی که در این لباس هستی خدا به تو نگاه نمی کند. پرهیز از شبیه شدن به کفار از دیگر اصول مدگرایی است، مسلمان نباید لباسی بپوشد که شبیه ژاپنی ها یا مثلا انگلیسی ها شود. در جهانی شدن لباس ها دارند شبیه هم می شوند اما هنوز برخی لباس ها خاص یک کشور هستند مثلا مسلمان نباید کیمینو بپوشد، یک خانم می تواند مثل لبنانی ها روسری اش را ببندد چون لبنانی ها مسلمان هستند اما نباید مثل هلندی ها کلاه بگذارد چون هلندی ها مسلمان نیستند.

این روانشناس و استاد دانشگاه در مورد کراوات و پاپیون اظهار داشت: استنباط حکم رسمی برای کراوات و پاپیون باید ادله را دید. در فقه ما بیش از 50 کتاب وجود دارد، ما ادله عمومی و ادله خاص داریم. در مورد کراوات از عالمی شنیدم که می گفت در اتریش تحقیقی در مورد کراوات صورت گرفته و گفته اند که هیچ فایده ای در استفاده از آن نیست. امروزه در کشور ما در عروسی ها از بچه های کوچک گرفته تا افراد مسن از کراوات استفاده می کنند که در اینجا زینت محسوب می شود. در جامعه ما کراوات در محیط کار هنوز مرسوم نیست. ما به لحاظ شرعی اینجا نمی توانیم بگوییم که کراوات زدن حرام است یا نه.

دکتر وکیلی خاطرنشان کرد: لباس جز مورد ذائقه تمام حواس را تحت پوشش قرار می دهد. حس فطرت زیبایی خواهی توسط مدگرایی تحریک می شود. شلختگی و ژولیدگی در اسلام مورد نکوهش است، اسلام بر آراستگی تاکید کرده است. در روانشناسی شلختگی یکی از نشانه های افسردگی است. نیاز انسان ها به زیبایی و خودنمایی، تنوع طلبی، قالب شکنی، نوگرایی، همانندسازی، رقابت، چشم و همچشمی، گروه گرایی و ترس از گروه ستیزی از جمله انگیزه های مدگرایی است.