خبرگزاری شبستان – تبریز:
قیام ۲۹بهمن مردم تبریز در سال ۱۳۵۶، نخستین حرکت خودجوش مردمی بود که قیام ۱۹دی قم را به قیام های پی در پی مردم ایران علیه رژیم پهلوی پیوند داد و پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷را شتاب بخشید و به مردم سایر شهرها جرأت داد تا برای سرنگونی یک حکومت ۲ هزار و ۵۰۰ ساله قیام کنند.
امام خمينی(ره) نیز با پيام خود در ۸ اسفند ۱۳۵۶با تجليل از مردم آذربايجان در برپايی قيام ۲۹بهمن، راه را برای تداوم نهضت اسلامی در ساير شهرهای ايران، باز کردند؛ رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران در این پیام فرمودند:«کشتار بی رحمانه قم، ایران را به هیجان درآورد و تبریز عزیز را به قیام همگانی مردانه در قبال ظلم و بیدادگری کشاند و کشتار دسته جمعی تبریز ملت غیور ایران را چنان تکان داد که در آستانه انفجار است؛ انفجاری که دست اجانب را به خواست خدای متعال برای همیشه قطع کند. انفجاری که انتقام مظلومان را از شاه بگیرد و دودمان سیاه پهلوی را برای همیشه از تاریخ ایران محو کند و این ننگ را از صفحه آن بزداید».
۲۹بهمن ماه در تاريخ مبارزه های مردم آذربايجان هیچ گاه از یادها نخواهد رفت؛ چرا که حرکت مردم تبريز در این روز، موجب خيزش حرکت اسلامی در ايران به بطن جامعه بود؛ مردم تبريز با شرکت گسترده در نهضت امام خمينی(ره) در ۲۹ بهمن، نام آذربايجان را در تاريخ افتخارات ملت ايران، به اوج رساندند.
حماسه بزرگی که در این روز توسط مردم تبریز آفریده شد، اعلامیه ای رسمی برای آغاز حرکت عظیم مردمی در سراسر کشور بود هر چند پیش از آن نیز، مردم تبریز و آذربایجان شرقی در نهضت مشروطه و ... با سردمداری ستارخان و باقرخان و شخصیت های مختلف این منطقه بارها و بارها بیداری سیاسی خود را ثابت کرده بودند.
جرقه قیام ۲۹ بهمن تبریز
ارتحال شهادت گونه حاج آقا مصطفی خمینی فرزند حضرت امام خمینی(ره) حرارتی در قلب مردم ایجاد کرد و مردم از ارتحال زودهنگام آن عالم برجسته سوگوار شدند و در سراسر کشور و از آن جمله در تبریز مراسم سوگواری برگزار شد؛ به دنبال این ماجرا و توهین روزنامه اطلاعات به مقام مرجعیت، اسباب تنفر مردم از رژیم را فراهم کرد و عموم علمای اسلام از این اقدام سخیف رژیم، احساس خطر کردند.
قیام مردم قم در روز ۱۹دی و سرکوب این قیام توسط رژیم، آتش خشم و کینه مردم را شعله ورتر کرد و همه مراجع معظم تقلید را به صحنه مبارزه آورد و تقریبا همه علمای اسلام برای مقابله با این خطر، احساس تکلیف کردند و رژیم شاهنشاهی که به سیم آخر زده بود، کشتار بی رحمانه ای در خیابان صفائیه قم به راه انداخت؛ در نتیجه به مناسبت اربعین شهدای قم از سوی مراجع معظم تقلید، عزای عمومی اعلام و به دنبال آن بازار تبریز تعطیل شد و یک قیام عظیم به پا شد.
مردم تبریز چه کردند؟
مردم تبریز با پیشگامی آیت الله شهید سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی و همراهی عده ای از علمای تبریز طی بیانیه ای برای اقامه عزا جهت بزرگداشت شهدای قم به مسجد حاج میرزایوسف معروف به «قزلی مسجد» دعوت شدند، نیروهای نظامی برای جلوگیری از این اجتماع، دستور دادند مساجد را در آن روز تعطیل کنند و از حضور مردم در مساجد جلوگیری شود، بنابراین صبح آن روز که از یک ساعت قبل از وقت تعیین شده، مردم برای حضور در مجلس سوگواری دسته به دسته به مسجد روی آوردند با در بسته مواجه شدند و اجتماع مردم جلوی در مسجد منجر به درگیری مردم با پلیس شد.
در این حال رئیس کلانتری منطقه بازار با پرخاش و فحاشی به مردم و مسجد توهین کرد، توهین او خشم مردم را برافروخت و جوانی به نام محمد تجلا برای اعتراض وارد صحنه شد، پلس با شلیک گلوله،این جوان دانشجو را به شهادت رساند، شهادت این جوان، مردم را به هیجان آورد و به این ترتیب، قیام خونین مردم تبریز آغاز شد.
مردم تبریز با اینکه در آن روزها از استبداد ستم شاهی به ستوه آمده بودند اما حساب شده عمل کردند و در پیروزی انقلاب اسلامی نقش تاثیرگذاری داشتند.
محمد تجلا که بود؟
شهید محمد تجلا اولین قربانی قیام تبریز بود، تجلا متولد سال ۱۳۳۵ در اردبیل بود و نام خانوادگی او «زنوزی عراقیان» بود که به دلیل مراقبتهای فراوان ساواک مجبور به تغییر نام دوم خود شد.
در سال های ۵۶ - ۱۳۵۵ بین قم و تبریز در رفت و آمد بود، با خود اعلامیه می آورد و پس از تکثیر پخش میکرد؛ وی هنگام شهادت ۲۲ سال داشت و دانشجوی رشته مهندسی بود.
پیکر شهید محمد تجلا به صورت ناشناخته در گورستان امامیه تبریز به خاک سپرده شد، اما پس از یک ماه با اجازه آیت الله قاضی طباطبایی نبش قبر و شناسایی شد.
امروزه برخی از خیابان ها و بلوارها و کوی و برزن های شهر تبریز به نام این شهید نامگذاری شده است.
شکست ستون فقرات رژیم پهلوی
آیت الله سیدمحمدتقی آل هاشم، امام جمعه موقت تبریز، در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در تبریز، با اشاره به نقش روحانیت در حرکت مردمی تبریز در ۲۹ بهمن ابراز داشت: قيام گسترده مردم تبریز در ۲۹بهمن، نشان داد که روحانيت قدرت عظيمی است که می تواند به خاطر خداوند، مردم را برای انجام تکليف الهی به خيابان ها بکشاند.
وی افزود: اين قيام که امام خمينی(ره) آن را قيام همگانی مردانه در مقابل ظلم و بيداد خواند نشان داد که اين فقط حضور انبوه آحاد مردم است که می تواند عظيم ترين هيجانات و حماسه ها و نهضت ها را در خفقان آميزترين شرايط خلق کند.
آیت الله آل هاشم با تاکید بر اینکه قیام مشروطیت و نهضت تنباکو با رهبری و هدایت علمای این سرزمین، باعث حضور مردم آذربایجان برای دفاع از کیان و خاک ایران شد، تصریح کرد: مبارزات مردم آذربایجان علیه بیگانگان در طول تاریخ نشان دهنده غیرت دینی بوده و شجاعت آنهاست که همیشه پشتیبان و حامی ولایت فقیه و روحانیت بودند.
امام جمعه موقت تبریز، قیام ۲۹بهمن تبریز را از دیگر ثمرات مبارزات ملت آذربایجان برشمرد و عنوان کرد: قیام مردم تبریز نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران است و مردم آذربایجان در این قیام برای انقلاب اسلامی ایران سنگ تمام گذاشتند تا اینکه ستون فقرات رژیم پهلوی با این قیام شکسته شد.
وی تاکید کرد: مردم قهرمان تبریز و آذربایجان، از پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، آمادگی خود را جهت پای بندی به آرمان های انقلاب اسلامی با خون خود اعلام کرده اند، این مردم در عصر حاضر نیز باید با تبعیت از ولی فقیه، گوش به فرمان منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی باشند.
آیت الله آل هاشم ادامه داد: مردم دلاور آذربایجان، باید با حفظ و استمرار بصیرت سیاسی و آگاهی مذهبی و روشن بینی تاریخی خود، همواره نسبت به توطئه دشمنان آگاه باشند و مثل همیشه نقش تاثیرگذار خود را در انقلاب اسلامی ایفا کنند.
شعاری که نخستین بار در تبریز سر داده شد
اما مردم تبریز در ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ شعار می دادند: «قرآن بیزه هدف دور، سرمایه ی شرف دور»، یعنی قرآن برای ما سرمایه شرف و هدف ماست. مردم یا حسین می گفتند و شعار توحیدی و ضدطاغوتی «لااله الاالله» را می گفتند و می گفتند: «بیز بو شاهی ایستمیروخ والسلام»، یعنی ما این شاه را نمی خواهیم و بس.
همچنین مردم شعار می دادند: «درود بر خمینی، مرگ بر شاه، وای بر این حکومت یزیدی، خمینی رهبر ماست» که البته این شعارها آن روز واقعا نوبر بود و سطح آگاهی و بصیرت سیاسی و مذهبی مردم تبریز را نشان می داد؛ این شعارها همه نقشه های پهلوی و سطلنت طلبان را باطل کرد، زیبایی این شعارها در آن است که همین مردم انقلابی کوچه و بازار، آن ها را سروده بودند و از دل مردم برخاسته بود؛ این شعارها نخستین بار در تبریز سرداده می شوند و طولی نمی کشد که به سراسر کشور منتقل می شود.
فریدون هویدا در کتاب «سقوط شاه» می نویسد:«هنوز مدتی از واقعه قم نگذشته بود که در ۱۸ فوریه ۱۹۷۸ [۲۹بهمن۱۳۵۶] چندین هزار تن از مردم تبریز به عنوان بزرگداشت چهلم کشته شدگان حادثه قم دست به تظاهرات زدند و به دنبال آن نیز شورشی پدید آمد که بنا به گفته شاهدان عینی، در خلال آن برای اولین بار شعار«مرگ بر شاه» شنیده شد.»
قیام شورانگیز
حجت الاسلام حسین تقی زاده رئیس شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی نیز به خبرنگار خبرگزاری شبستان در تبریز گفت: قیام مردم تبریز در ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶ نقطه عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران است، این قیام موجب شکل گیری قیام های بعدی در سراسر ایران شد و مقدمه پیروزی نهایی انقلاب اسلامی و شکستن ستون فقرات رژیم شاهنشاهی را فراهم کرد.
وی با بیان اینکه تبریز در تاریخ معاصر ایران همواره بستر اسلام خواهی و عدالت طلبی بوده است، خاطرنشان کرد: آذربایجان و تبریز همواره در شروع و تداوم مبارزات انقلابی نقش بسیار برجسته ای داشته که نهضت مشروطیت و قیام ۲۹ بهمن از آن جمله است.
حجت الاسلام تقی زاده ادامه داد: قیام عمومی مردم تبریز در ۲۹بهمن ماه سال ۱۳۵۶، بزرگ ترین حضور یکپارچه مردم در سیر تکوین انقلاب اسلامی تا به آن روز بود و شوک سیاسی بزرگی به رژیم پهلوی وارد کرد.
وی تاکید کرد: مردم تبریز واقعه ای در نمودار انقلاب اسلامی ترسیم کردند که نشانه هایی از فروپاشی نظام شاهنشاهی به همراه داشت و زمینه مهمی برای فراگیر شدن انقلاب عمومی مردم ایران شد.
رئیس شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی عنوان کرد: قیام شورانگیز ۲۹بهمن مردم تبریز که به مناسبت گرامیداشت چهلم شهدای ۱۹دی مردم تبریز اتفاق افتاد، دومین حلقه از زنجیره شتاب دهنده ای بود که به رهبری امام خمینی(ره) نهضت اسلامی را به سوی سرنگونی رژیم پهلوی سوق داد.
آذربایجان اویاخدی
قيام ۲۹بهمن تبريز موجب شد تا مردم آذربايجان در مسير نهضت امام خمينی(ره) يک گام بلند برداشته و شوک عظيمی را به رژيم وابسته به آمريکا وارد کنند و ناقوس سقوط او را به صدا درآورند، بعد از این حرکت مردمی، شاه می خواست تا با تعويض استاندار وقت آذربايجان شرقی و تغيير رئيس شهربانی آن استان و نيز اعزام جمشيد آموزگار نخست وزير وقت به تبريز، قيام ۲۹ بهمن را يک حادثه بنامد ولی او نتوانست از تکثير اين حادثه به حوادث بعدی جلوگيری کند.
آذربایجان در ماه‌های نخستین پیروزی انقلاب، با ناملایماتی روبه رو می شود، حزب خلق مسلمان، علم مبارزه مسلحانه و احقاق حقوق آذربایجان در حاکمیت و مرجعیت دینی را برداشته است، اتحاد جماهیر شوروی و رهبران حزب توده نیز به تبریز امیدوارند.
آیت الله قاضی تا آخرین لحظه زندگی ارتباطش را با امام خمینی(ره) حفظ می کند، اولین و دومین امام جمعه تبریز، آیت الله قاضی و آیت الله مدنی در حمایت از رهبری به شهادت می‌رسند و اولین و دومین شهید محراب به نام تبریز رقم می خورد.
اما با همه این حرف ها، آذربایجان شعاری سر می دهد که تنها برای آذربایجان است و بس: «آذربایجان اویاخدی، انقلابا دایاخدی»(آذربایجان بیدار و تکیه گاه انقلاب است)؛ و آذربايجان، اینگونه نقش برجسته خود را در برپايی انقلاب اسلامی و حقظ و تقویت آن ايفا کرد...
گزارش از بیت اله احمدی
نظر شما