خبرگزاری شبستان - سرویس قرآن و معارف: "طبق روال در نظر گرفته شده، پایان‌نامه‌های دریافتی بنا به موضوع بررسی و به استادان مربوط به آن تحویل داده می‌شود. پس از ارزیابی استاد مذکور، اینکه این مقاله یا تحقیق و پژوهش پایانی یا درسنامه، یک درسنامه جامع و کامل است یا نه را به واحد آموزش اعلام می‌کند و تحقیق‌های برتر را به واحد پژوهش مرکز تخصصی نماز ارجاع می‌دهند. در آنجا هم بررسی می‌شود. اگر قابلیت کتاب شدن داشته باشد، کتابش می‌کنند. اگر قابلیت ارائه در سایت را داشته باشد، در سایت قرارش می‌دهند. اگر هم قابلیت نداشته باشد، دوباره به آموزش یا به شخصی که این تحقیق را انجام داده است، اطلاع می‌دهند که یا کیفیت آن را بالا ببرد یا مدلش را عوض کند و به سبْک دیگری مقاله و طرحش را عرضه کند که قابل استفاده گردد."
برای بهبود روندهای فرهنگی که به نحوی به تولید مفاهیم و معانی در جامعه مشغولند، شناخت سازوکارهای ایجاد معنا بی‌نهایت مهم به نظر می‌رسد. مرکز تخصصی نماز برون‌داد معنایی دارد و آن معنا را که نماز است، استادانی آموزش‌دیده در جامعه اشاعه و ترویج می‌دهند. روند آموزش مبلّغان این نهاد را با حمدالله حقیقی، مسئول واحد آموزش مرکز تخصصی نماز مرور کرده‌ایم. بخش اول این گفتگو را در ادامه می خوانید.
اگر بخواهیم فرآیند آموزش را از ابتدا بررسی کنیم، به پارامترهای موجود برای پذیرش طلاب می‌رسیم. برای گذراندن این دوره یک طلبه چه شرایطی را باید حائز باشد؟
پذیرش دوره یک‌ساله آموزشی ـ پژوهشی معارف نماز، سابقاً از میان طلاب سطح دو حوزه بود اما بنا به دلایلی که در ادامه خواهم گفت، امروزه از میان طلاب پایه ده که دو سال درس خارج خوانده‌اند یا یکی از مراکز تخصصی را گذرانده باشند، صورت می‌پذیرد. البته شرط سنی دارد و نباید بیشتر از 35 سال داشته باشند.
این تغییر یا شاید بهتر بتوان گفت ارتقا سطح به چه دلیل صورت پذیرفت؟
این که چرا دو سال تحصیل در درس خارج به شرایط پذیرش افزوده شد، این است که سابقاً از طلاب سطح دو یا بعضاً پایه‌های پایین‌تر که پذیرش انجام می‌شد، به نظر می‌رسید که پایه‌های علمی بعضی از طلاب ضعیف است و این موضوع مرکز را به اهداف خود نمی‌رساند. نماز یک امر مهم و تحلیل‌پذیر است که تبلیغ آن نیازمند توانمندی علمی است تا سؤالاتی که در جامعه مطرح می‌شود که عموماً تحلیلی و استنباطی است، پاسخ داده شود. طلبه درس خارج این توانایی را بهتر و بیشتر دارد و چهار سال ارتقای سطح پذیرش با توجه به سطح فهم جامعه از نماز ضروری به نظر می‌رسید.
اگر بخواهیم یک تعریف ساده از دوره یک ساله تربیت مدرس نماز داشته باشیم، چه اولویت‌هایی برای آن می‌شود ذکر کرد؟
دوره یک‌ساله معارف نماز یک دوره آموزشی ـ پژوهشی است، در قالب دو ترم که طلاب پس از گذراندن این دوره، موفق به اخذ گواهی تربیت مدرس معارف نماز می‌گردند.
بنابراین پژوهش همپای آموزش مدنظر شما است؟
سرفصل‌ها و موضوعات دوره یک‌ساله معارف نماز با تکیه بر دو پیش فرض طراحی شده است: اول آموزش، دوم پژوهش.
پژوهش مدنظر شما چگونه در این برنامه محقق شده است؟
پژوهشی بودن به این معنا است که دانش‌پژوه نماز در انتهای دوره باید یک تحقیق پایانی یا پایان‌نامه تحقیقی داشته باشد و این یکی از معیارهای ارزیابی دانش‌پژوهان است.
محور‌های تحقیق پایانی دانش‌پژوه نمازی، موضوعاتی مانند نماز در قرآن، نماز در روایات، شیوه‌های دعوت به نماز، نماز و خانواده، اسرار نماز، تکمیل و آداب نماز، روش تدریس و کلاسداری، نماز در فِرَق و ادیان، اصول و مشاوره در دعوت به نماز، نماز در ادعیه و زیارات، احکام و شیوه بیان احکام نماز است.
سرفصل‌هایی که ذکر شد، همان سرفصل‌های آموزشی است که دانش‌پژوه در دو ترم تحصیلی آنها را همراه با کارورزی تدریس، فرا می‌گیرد.
بنابراین هدف مرکز تخصصی نماز باید محقق‌پروری باشد؟
هدف مرکز تخصصی نماز از دوره یک سال آموزشی ـ پژوهشی معارف نماز، استادپروری است؛ بنابراین دانش‌پژوه پس از یک سال آموزشی باید در یکی از سرفصل‌هایی که ذکر کردیم، استاد باشد تا برای اعزام‌هایی که برای سطوح مختلف در جامعه صورت می‌پذیرد و به نوعی ترویج ریشه‌ای فرهنگ نماز است، آماده باشد؛ چراکه این کار، به پژوهش هم نیاز دارد.
این برنامة آموزشی از کجا و چه زمانی آغاز شد؟
دوره یک‌ساله معارف نماز را یک شورای آموزشی در سال 1389 که مرکز تخصصی نماز نیز در همان سال آغاز به کار کرد، تدوین کرد. شورای آموزش و تدوین، در ابتدا از استادان و محققانی تشکیل شد که در مورد نماز سابقه تحقیق داشتند.
دوره ابتدایی با طلبه‌هایی آغاز شد که سطح سه تفسیر یا دوره‌های یکی از مراکز تخصصی را گذرانده بودند. کار به نحوی پیش رفت که خوشبختانه امسال ششمین دوره معارف نماز با ارتقا کمی و کیفی آموزشی برگزار خواهد شد.
روند کاری شورای آموزش چگونه بود؟
در شورای آموزش در ابتدا موضوعات و سرفصل‌ها تدوین شد. به این صورت که بحث شد که چه موضوعاتی مهم است و کدام موضوعات اولویت دارد. در آنجا بحث سرفصل‌ها مطرح شد و مطالب ریز که مثلاً در بحث نماز و خانواده چه موضوعاتی مطرح شود، چه درس‌هایی بیاید، روایات نماز چگونه بررسی شود، آیات نماز به چه موضوعاتی بپردازد، و شیوه دعوت و سایر موضوعات ... هر چند همه‌ساله سرفصل‌ها دچار تغییر می‌شوند، سعی‌مان بر این است که به طرحی جامع‌تر برسیم.
پایان‌نامه‌های دانش‌پژوهان هم می‌تواند در برنامه آموزشی و مفاد درسی نقشی داشته باشد؟
البته؛ منتها این همة نتیجه آنچه در پایان‌نامه‌ها تدوین شده، نیست. طبق روال در نظر گرفته شده، پایان‌نامه‌های دریافتی بنا به موضوع بررسی، و به استادان مربوط به آن تحویل داده می‌شود. پس از ارزیابی استاد مذکور، اینکه این مقاله یا تحقیق و پژوهش پایانی یا درسنامه، یک درسنامه جامع و کامل است یا نه را به واحد آموزش اعلام می‌کند و تحقیق‌های برتر را به واحد پژوهش مرکز تخصصی نماز ارجاع می‌دهند. در آنجا هم بررسی می‌شود. اگر قابلیت کتاب شدن داشته باشد، کتابش می‌کنند. اگر قابلیت ارائه در سایت را داشته باشد، در سایت قرارش می‌دهند. اگر هم قابلیت نداشته باشد، دوباره به آموزش یا به شخصی که این تحقیق را انجام داده است، اطلاع می‌دهند که یا کیفیت آن را بالا ببرد یا مدلش را عوض کند و به سبْک دیگری مقاله و طرحش را عرضه کند که قابل استفاده گردد.
به نظر می‌رسد پیوند آموزش و پژوهش در این طرح قابل ملاحظه است؟
آموزش و پژوهش به نحو محسوسی در طرح یک‌ساله به هم تنیده شده است؛ به طوری که نمی‌توان آنها را از هم تفکیک کرد. این مسئله به نحوی است که برای پژوهش‌های پایانی توصیه می‌شود تعدادی از پایان‌نامه‌ها علاوه بر مقالات، به صورت درسنامه هم تدوین شوند تا از میان آنها بنا به انتخاب شورای آموزش و اساتید، برترین‌ها به چرخه آموزشی اضافه گردد؛ چه در دوره‌های بعدی و چه در تدریس‌های مقاطع اعزام دانش‌پژوهان به سرتاسر کشور.
اولویت اصلی در مفاد برنامه درسی دوره یک‌ساله، کدام‌یک از سرفصل‌هایی است که ذکر کردید؟
بنا بر اینکه وظیفه ذاتی مرکز استادپروری است، استادانی دعوت می‌شوند که تخصص‌شان بالا باشد؛ مثلاً استادی که برای نماز و خانواده دعوت می‌شود، در روانشناسی کودک و نوجوان و خانواده متخصص است و در تدریس مباحث خانواده و نماز، این مباحث را مطرح می‌کنند که از کجا باید شروع کرد و از چه سنی انتقال مفاهیم آغاز می‌شود و بیان معارف نماز در سنین مختلف، چگونه باید باشد. دروس «شیوه‌های دعوت به نماز»، «نماز و خانواده» و «اصول مشاوره در دعوت به نماز» و «روش کلاسداری و تدریس» از جمله دروسی است که برای آموزش شیوه‌های انتقال مفاهیم نماز در نظر گرفته شده است.
نظر شما