مساجد استان زنجان و شاخصه های مسجد طراز اسلامی

خبرگزاری شبستان// زنجان؛

 

واژه مسجد طراز اسلامی برای نخستین بار در پیام مقام معظم رهبری به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز در 18 مهر سال 89 مطرح شد.

 

در پیام آیت الله العظمی خامنه ای به این اجلاس مشخصه های یک مسجد طراز اسلامی مطرح شده و ایشان خواستار رسیدن به مساجد طراز اسلامی در کشور شده بودند.

 

مساجد طراز اسلامی، مساجدی هستند که مبنا قرار گرفته و مابقی مساجد برمبنای آن سنجیده می شوند، این مساجد شاخصه هایی دارند که باید به آن توجه داشت.

 

در لیست مساجد طراز اسلامی، مساجدی قرار می گیرند که توسط مردم ساخته، تجهیز و مدیریت شوند و در کنار آن دستگاه های دولتی و متولیان امر به صورت غیرمستقیم در تجهیز و حفاظت از این مساجد همت کنند.

 

مساجد طراز اسلامی از نظر مقام معظم رهبری شاخصه هایی دارد که می تواند به کانون عبادت، کانون تعلیم و تربیت، کانون فعالیت های سیاسی، کانون دادخواهی و قضاوت، پایگاه نظامی، پایگاه تعاون نظامی و پایگاه وحدت اجتماعی اشاره کرد.

 

برای واکاوی هریک از این شاخصه ها در مساجد طراز اسلامی باید نگاهی به مساجد صدر اسلام و فلسفه ساخت این مساجد کرد؛ نخستین مسجد به دست پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیها) پس از هجرت به مدینه ساخته شد، مسلمانان برای ساخت این مسجد کمر همت بستند و با همراهی رسول اکرم مسجد را ساختند و بلال یار وفادار آن حضرت بر بام آن اذان گفت.

مسلمانان صدر اسلام برای عبادت در مسجد جمع می شدند، در کنار آن جلسات آموزشی، مشورت در خصوص مشکلات مسلمانان، آموزش فنون جنگی، کمک به مسلمانان و اطلاع از حال و روز نیازمندان برپا می شد.

 

وقتی نگاهی به مساجد صدر اسلام می اندازیم، این مساله کاملا مشهود است که تمام کارکردهایی که برای مسجد طراز اسلامی ذکر شده است در مساجد صدراسلام دیده می شود؛ از اینرو مقام معظم رهبری برای رسیدن به چنین مساجدی تاکید دارند.

 

فضای مساجد اولین مولفه ای است که در مسجد طراز اسلامی به آن پرداخته شده است، داشتن مناره، گنبد، کاشی کاری ومعرق کاری های اسلامی، صحن و حیات مناسب، شبستان با نور مناسب، رعایت بهداشت ونگهداری مناسب ساختمان، سرویس بهداشتی و وضوخانه مناسب، سیستم گرمایشی و سرمایشی مناسب، تهویه مناسب، مسیر ورود به مسجد به طوری تعیین گردد که ابتدا از وضوخانه شروع و به شبستان مسجد ختم شود، از وضوخانه تا شبستان مسجد یا به صورت فرش شده و یا دمپایی هایی ویژه پیش بینی گردد، مسجد دارای سیستم صوتی داخلی و سیستم صوتی خارجی به صورت جداگانه باشد تا بعضی مراسمات مسجد که قابل پخش عمومی نمی باشد موجب آزار و اذیت مردم نگردد، مجهز به تکنولوژی های روز جهت دعوت از اهالی مسجد برای شرکت در محافل و مراسمات دینی مختلف مسجد، داشتن کتابخانه تخصصی حوزه دین وعلوم طبیعی و اجتماعی و داشتن نمازخانه خواهران باعبور مجزا از اهم این مولفه است.

 

نظر مدیر معماری و شهرسازی اداره راه و شهرسازی استان زنجان در خصوص معماری و فضای مساجد چنین است.

 

مساجد یک مکان عمومی برای عبادت مسلمانان است و معماری مساجد که ریشه در معماری اسلامی دارد هویت شهرهای اسلامی به شمار می رود.

رحیم توسلیان با انتقاد از اینکه در مساجدی که امروز ساخته می شود خبری از هنرنمایی نیست و تنها به تعبیه گلدسته و مناره های زرد رنگ آماده بسنده می کنند، خاطرنشان کرد: در معماری مساجد همواره از آینه کاری، منبت کاری، گچ بری، کاشی کاری، نقوش هندسی و اسلیمی بهره مند می شوند.

 

به گفته این مقام مسوول تعبیه پنجره هایی با رنگهای شاد که نورخورشید را به صورت الوانی از رنگ های در مسجد منعکس می کند یکی از شاهکارهایی معماری در مساجد است.

 

وی با اشاره به اینکه در مساجد جدیدالتاسیس کمتر معماری اسلامی رعایت می شود، خاطرنشان کرد: متاسفانه علیرغم افزایش زیربنای اختصاص یافته برای مساجد سعی می شود برای درآمدزایی مسجد، بخشی از این فضا را به ساخت مغازه و واحدهای تجاری اختصاص دهند.

 

به گفته توسلیان با نگاهی به مساجدی چون مسجد جامع زنجان و گنبد سلطانیه که شاهکارهایی از معماری ایرانی اسلامی است می توان شاهد بود که در مساجد تازه تاسیس بویی از معماری ایرانی اسلامی به مشام نمی رسد.

 

وی ساخت کتابخانه و محلی برای عرصه محصولات فرهنگی در کنار مساجد را که با کاربری مساجد همخوانی دارد را مهم ارزیابی کرد و گفت: ساخت مساجد با کیفیت و منطبق با معماری ایرانی اسلامی باید به مطالبه مردم تبدیل شود.

همانطور که پیش تر به آن اشاره شد مسجد طراز اسلامی مسجدی است که به همت مردم ساخته، تجهیز و مدیریت می شود ولی در این بین دستگاه هایی هم هستند که رسالت حفاظت از مساجد را برعهده دارند.

 

یکی از این دستگاه ها اوقاف و امور خیریه است که مدیریت این مجموعه در استان زنجان با بیان اینکه اوقاف و امور خیریه تنها وظیفه تائید هیات امنای معرفی شده از سوی مسجد را برعهده دارد، گفت: در استان زنجان یک هزار و 500 مسجد و بقعه متبرکه وجود دارد که بنابر اعلام اوقاف و امور خیریه استان زنجان، تزریق اعتبارات عمرانی و تجهیز مساجد از کانال این دستگاه انجام می‌شود.

 

به‌ گفته مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان زنجان، سال گذشته مقرر بود 53 درصد از اعتبارات عمرانی مساجد، در اختیار مساجد نیازمند مرمت و تجهیزات قرار گیرد، ولی متاسفانه توافقی بین فرمانداری و این دستگاه بر سر تخصیص این اعتبار به مساجد مورد نظر انجام نشده و همین مسئله موجب شده است اعتبارات مساجد شهر زنجان متوقف شود.

 

وی با تاکید براینکه مساجد به صورت خودجوش و کمک های مردمی اداره می شود، گفت: یکی از منابع درآمدزایی برای مساجد واحدهای تجاری و مغازه هایی که در هنگام ساخت مسجد جانمایی می شود، است.

 

حجت الاسلام نیکنام با بیان اینکه این مجموعه در حد توان خود در عمران مادی و معنوی مساجد مساعدت می کند، خاطرنشان کرد: متاسفانه بودجه اختصاص یافته به این مهم ناچیز است.

 

این مقام مسوول از ارائه طرح باز بودن 10 مسجد به صورت شبانه روزی در استان به شورای شهر خبر داد و گفت: از طریق اجرای این طرح خواستار بهره مندی مسافران از خدمات مساجد هستیم که همین مساله می تواند به ایجاد مساجد طراز اسلامی در این استان کمک کند.

 

حجت الاسلام نیکنام هیات امنا و روحانی را یکی از شاخصه های مسجد طراز اسلامی عنوان کرد و گفت: هیات امنا و روحانی مستقر در مسجد هراندازه مردمی باشد و با روی خوش از جوانان پذیرایی کند همان اندازه در رونق مسجد و رسیدن به مسجد طراز اسلامی تلاش کرده است از اینرو تلاش می شود تا بر عملکرد هیات امنا نظارت شود و اگر مشکلی در این رابطه وجود داشته باشد، حل گردد.

 

یکی دیگر از مولفه های مسجد طراز اسلامی اجرای برنامه های فرهنگی و هنری در مساجد است که این مهم از طریق  وجود مؤذن جوان با صدای دلنشین و رعایت اصول فن قرائت، امام جماعت فعال و مجهزبه فراگیری تکنولوژی های روز، داشتن برنامه های فرهنگی هفتگی، داشتن جدول تقویم مناسبت های دینی درطول سال، برگزاری مراسم و مناسک های مختلف(اعیاد-وفاتیات-اعتکاف وغیره)، حضور پررنگ جوانان در مسجد، داشتن کلاس های قرآن مستمر و ثابت در مسجد، برگزاری نمازهای جماعت پنجگانه، برگزاری اکثریت دوره های آموزشی قرآن-تفسیر-احکام وغیره، داشتن صندوق خیریه، داشتن صندوق قرض الحسنه، داشتن نظم و انظبات و انجام مشاوره های دینی-اجتماعی-خانوادگی وغیره توسط امام جماعت مسجد برای جوانان محقق می شود.

 

وقتی صحبت از برنامه های فرهنگی و هنری به میان می آید، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی به ذهن خطور می کند، دبیرخانه کانون های فرهنگی و هنری مساجد به عنوان زیرمجموعه این نهاد دولتی تاسیس کانون های فرهنگی و هنری در جوار مساجد را برعهده دارد.

 

در استان زنجان 322  باب کانون فرهنگی و هنری مساجد فعالیت می کنند که 65 درصد آن روستایی است.

مرتضی مقدمی، مسوول دبیرخانه کانون های مساجد استان زنجان با اشاره به اینکه در سال 72  بنا به مصوبه 302 شورای عالی انقلاب فرهنگی تاسیس کانون های مساجد به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد، تصریح کرد: کانون های مساجد به منظور بهره مندی از ظرفیت مسجد و نیروی انسانی برای اجرای برنامه های فرهنگی و تربیت نیروهای متعهد اسلامی شکل گرفت.

 

وی با یادآوری اینکه طبق برنامه پنجم توسعه باید 25 درصد از مساجد هر استانی مجهز به کانون های فرهنگی و هنری مساجد باشد، گفت: در استان زنجان به سهمیه پیش بینی شده دست یافته ایم.

 

این مقام مسوول به سخنان مقام معظم رهبری در خصوص مساجد طراز اسلامی اشاره کرد و گفت: ستاد عالی کانون های مساجد کشور تحقق این مهم را در اولویت خود قرار داده است از اینرو تلاش می کند با اجرای برنامه های متنوع فرهنگی و هنری در مساجد ضمن جذب جوانان به مسجد و پررونق کردن این پایگاه های عبادی، نقش خود در تحقق این مهم را ایفا کند.

 

مقدمی به طرح ها و برنامه های متنوعی که در طول سال و مناسبت های مختلف در مساجد برگزار می شود، اشاره کرد و افزود: در استان زنجان 18 باب از این کانون ها به صورت تخصصی در بخش های مهدویت، آی تی، مشاوره، قرآن، نماز و ... فعالیت می کنند و 50 باب از این کانون های به کتابخانه مخزن دار مجهز است.

 

به گفته مسوول دبیرخانه کانون های فرهنگی و هنری مساجد استان زنجان از آنجائیکه که تمام کانون های فرهنگی و هنری مساجد استان زنجان به صورت فعال و نیمه فعال فعالیت می کنند می توان اذعان کرد که گام های اثرگذاری در ایجاد مساجد طراز اسلامی در استان زنجان برداشته شده است.

یکی از کارکردهای مساجد که از دیرباز مورد توجه بوده است جمع آوری کمک برای نیازمندان محله است، علیرغم تاسیس نهادیی همچون کمیته امداد و بهزیستی برای حمایت از محرومان جامعه، همچنان مردم به صورت خودجوش نسبت به جمع آوری کمک های نقدی و غیرنقدی و جهیزیه برای نوعروسان تلاش می کنند.

 

در این بین کمیته امداد استان زنجان هم برای احیاء این کارکرد مسجد و کمک برای تحقق مسجد طراز اسلامی، اقدام به تاسیس خانه نیکوکاری درمساجد نموده است.

 

هدایت صفری ، مدیرکل کمیته امداد استان زنجان در این خصوص گفت: در استان زنجان 17 مرکز نیکوکاری در مساجد راه اندازی شده است چرا که مساجد پیوند بین خیرین و نیازمندان را تسهیل می کند.

 

وی یکی از کارکردهای مساجد را کمک به نیازمندان عنوان کرد و گفت: راه اندازی مراکز نیکوکاری در مساجد به منظور احیاء کارکردهای مساجد است.

 

مدیرکل کمیته امداد استان زنجان به مساجد طراز اسلامی و نقش مساجد در حمایت از نیازمندان اشاره کرد و گفت: در مراکز نیکوکاری کمک به نیازمندان و محرومان جامعه با محوریت مساجد انجام می شود.

 

به گفته صفری امسال یک میلیارد و 400 میلیون تومان در قالب مراکز نیکوکاری به صورت نقدی و غیرنقدی جمع آوری شده است و این رقم در سال گذشته 800 میلیون تومان بود.

 

با تمام این تفاسیر می توان به این مهم اتفاق نظر داشت که برخی دستگاه های سهیم در تحقق مسجد طراز اسلامی در کنار مردم دست به دست هم دادند تا بخش قابل توجهی از مساجد به مسجد طراز اسلامی نزدیک شوند.