آیین های نوروزی مردم آستارا در وادی فراموشی

خبرگزاری شبستان – بندر آستارا، مردم ایران زمین دارای آیین های کهنی هستند که این آیین ها و مراسم به همراه آثار و سرمایه های درخشان یک تمدن کهن، تنها چیزهای باقی مانده از یک هویت ملی است.

برای حفظ انسجام ملی و برای دمیدن روح انسانی و طراوت به مردم یک مرز و بوم نیاز به حفظ و گسترش سنت های خوب و دیرینه آن دیار داریم که در این میان یکی از این سنت ها عیدهایی مانند نوروز، مراسم بسیار نیک روز طبیعت یا سیزده بدر و مراسم هیجان انگیز آخرین چهارشنبه سال است.

میراث تاریخی و فرهنگی کشور ما سرشار از توحید، عدالت، مهرورزی، پاکی، زیبایی و هنرمندی است و یکی از برجسته‌ترین میراث تاریخی و فرهنگی ما، عید باستانی نوروز می‌باشد.

میراث تاریخی و فرهنگی هر ملت به منزله حافظه آن ملت است و چنانچه حافظه انسان از او گرفته شود بی‌ریشه و بی‌هویت می‌شود و اگر ملتی حافظه تاریخی و میراث فرهنگی‌اش را از دست دهد هر کسی می‌تواند بر او مدیریت کند.

متاسفانه امروز با ماشینی شدن جامعه شاهد کهنه شدن سنت های عید نوروز هستیم که انتظار می‌رود مسئولان امر در این زمینه با برنامه‌ریزی های کارشناسی شده مانع از کم رنگ شدن سنت‌هایی که با فرهنگ ما آمیخته شده؛ شوند، در این نوشتار به برخی آیین‌ها و سنت‌هایی که در آستارا در حال کهنه شدن و رنگ باختن است، اشاره می‌کنیم.

آیین پریدن از روی آتش:

آیین سنتی پریدن از روی آتش که در آخرین شب چهارشنبه سال برگزار می‌شود و رسمی به جامانده از گذشتگان است که در آن اعضای خانواده ها با پریدن از روی آتش درد و رنج خود را به آتش می‌سپارند و به جای آن سرخی (شادابی و تندرستی) را از شعله های آتش می‌گیرند، آستارایی ها بعد از برگزاری این آیین سنتی و صرف غذاهایی چون ماهی شکم پر، کوکو سبزی، مرغ شکم پر و تره، سفره هفت سین را می‌گسترانند و تا پاسی از شب بیدار می‌مانند، این سنت کم کم در این شهر مرزی بدلیل ساخت واحدهای مسکونی چند طبقه و نداشتن حیاط برای انجام این آیین به فراموشی سپرده می‌شود و صدای ترقه و مواد محترقه جایگزین این رسم شده است.

دستمال آتی:

آیین دستمال آتی از  دیگر سنت‌هایی است که در آخرین چهارشنبه سال و توسط نوجوانان و جوانان انجام می‌گیرد، در این رسم نوجوانان و جوانان با دستمال‌های کوچک جیبی به درب منازل همسایه‌ها، اقوام و آشنایان رفته و با زدن درب منازل و انداختن دستمال در داخل منزل مسکونی فرا رسیدن سال نو را نوید می‌دهند و صاحبان خانه نیز هدیه خود را که پول یا آجیل و شکلات بود را به دستمال بسته و به فرد صاحب دستمال می‌دادند، این سنت در سالیان اخیر به فراموشی سپرده شده و  آرام آرام در حال کهنه شدن است.

تکم چی:

تکم‌چی‌ها در آستانه عید نوروز از جمله پیام آوران این عید باستانی هستند، تکم‌چی‌ها که از اردبیل به آستارا می‌آمدند و گاهی تا بندر انزلی و رشت هم می‌رفتند، گونه‌ای نمایش عروسکی آیینی به نام تکم را اجرا می‌کردند و هماهنگ با ترانه‌هایی که در استقبال از نوروز می‌خوانند آن عروسک را با موزونی حرکت می‌دادند، خانواده‌های آستارایی مقدم تکم‌چی‌ها را خوش و مبارک می‌دانستند و در مقابل کارشان به آنان هدیه‌ای می‌دادند این رسم نیز مانند رسم‌های دیگر در حال فراموشی است.

پاشیدن قطرات آب روی صورت اعضای خانواده:

این رسم و سنت صبح روز چهارشنبه آخر سال و بیشتر در روستاهای آستارا و توسط مادر خانواده صورت می‌گرفت مادر خانه با پاشیدن قطرات آب روی صورت اعضای خانواده آنان را از خواب بیدار می‌کرد و یکایک اعضای خانواده بعد از بیدار شدن از خواب به سوی رودخانه رفته و با عبور از رودخانه درد و بلا و مریضی خود را به آب می‌سپردند این سنت نیز مانند دیگر رسوم از یاد رفته و اثری از آن نیست.

تخم مرغ بازی:

تخم مرغ بازی جزو یکی از رسومی بود که پدران ما با استفاده از تخم مرغ آن را در ایام نوروز در محلات مختلف اجرا می‌کردند.

این بازی به صورت برد و باخت انجام می‌گرفت و به این صورت بود که در هر مرحله دو نفر با هم روبه رو می شدند، هر کدام از طرفین تخم مرغی را محکم در دستش نگه می‌داشت به طوری که یک سر تخم مرغ به طرف بالا باشد و دیده شود.
سپس فرد دیگری تخم مرغ خود را از طرف سر آن به تخم مرغ طرف مقابل می‌زد اگر تخم مرغ یکی از آن ها ترک بر می‌داشت این بار دو سر دیگر تخم مرغ را به هم می زدند اگر این بار نیز همان تخم مرغ ترک بر می‌داشت، صاحب این تخم مرغ بازنده محسوب می‌شد و می‌بایست تخم مرغ خود را به طرف مقابل بدهد و اگر هر دو ترک برمی‌داشتند، آن طرفی بازنده محسوب می‌شد که تخم مرغش بیشتر شکسته باشد.
با استفاده از این بازییک فرد ممکن بود در روز چند تخم مرغ را صاحب شود.

تخم مرغ هایی که دیگر امروز جزو خاطرات رنگارنگ نوروزی ما شده است و کاش می‌شد با برگزاری برنامه ها و جشنواره های مختلف، بهتر و شایسته تر این رسم ها را به نسل های امروز و آینده انتقال می‌داد.

دید و بازدید به صورت دست جمعی:

پس ار تحویل سال نو ریش‌سفیدان و بزرگان محلات و روستاهای آستارا به صورت دست جمعی برای تبریک سال نو به منظور دید و بازدید به منزل دوستان، آشنایان، همسایگان و اقوام می‌رفتند و اشخاصی نیز که با هم کدورت و مشکلی داشتند توسط ریش‌سفیدان و بزرگان حل می‌شد این آیین نیز مانند سنن دیگر در این شهرستان کم رنگ شده است.