به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: ششمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، طی روزهای ۱۳ و ۱۴ اردیبهشت ماه در مرکز همایش های کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
در این همایش حجت الاسلام دکترعبدالحسین خسروپناه، رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در پنل عصرگاهی روز اول به ارایه مقاله خود با عنوان «مقایسه الگوی پایه پیشرفت اسلامی با الگوی تکفیری ها» پرداخت که مشروح آن به حضورتان تقدیم می شود:
وی اظهار کرد: من در این ارایه سعی کرده ام الگوی روشنفکری سکولار را نیز در مقایسه بیاورم موضوع بحث بهتر خود را نشان دهد. در اینجا مقصودم از تکفیری ها و روشنفکران سکولار، جریان هایی است که در جامعه اسلامی وجود دارد.
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ادامه داد: در واقع می خواهیم بگوییم سندی که به نام الگوی پایه پیشرفت اسلامی ایرانی نوشته شده است چه تفاوتی با الگوی تکفیری و روشنفکری سکولار دارد؛ البته این بدان معنا نیست که تکفیری ها یا روشنفکران سکولار یک الگوی پایه نوشته اند و با توجه به مبانی شان می توانیم اظهارنظری داشته باشیم.
خسروپناه افزود: علت انتخاب موضوعی که در این مقاله صورت گرفته است از دو منظر قابل بررسی است. یکی دیدگاه تکفیری ها که روشنفکران سکولار به جریان انقلاب اسلامی نسبت می دهند و می گویند جریان انقلاب اسلامی جریانی است که همان حرف ها تکفیری ها را می زند که من در این مقاله نشان داده ام که این گونه نیست، از طرف دیگر تکفیری ها جریان انقلاب اسلامی را متهم می کنند که متاثر از روشنفکری سکولار است یعنی از هر دو طرف جمهوری اسلامی و جریان انقلاب اسلامی که من از آن به جریان عقلانیت اسلامی در برخی نوشته هایم تعبیر می کنم مورد اتهام قرار می دهند.
این محقق افزود: در این مقاله نشان داده ام که به لحاظ مبانی، جریان انقلاب اسلامی و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، با مبانی و الگویی که جریان تکفیری ها و روشنفکران سکولار دارند، متفاوت است، لذا برای تشریح و تبیین این دیدگاه ابتدا از مبنای خداشناختی شروع کردم تا تفاوت ها آشکار شود.
حجت الاسلام خسروپناه تصریح کرد: الگوی پیشرفت اسلامی، خداشناسی توحیدی را قبول دارد و به علم و قدرت و حکمت الهی در هستی معتقد است، پس الگوی پیشرفت اسلامی در حوزه مبنای خداشناسی، توحیدی و قایل به علم و قدرت الهی در هستی است ولی الگوی تفکیری ها خداشناسی غیرحکیمانه و غیرعادلانه را معرفی می کنند چراکه تکفیری ها سلفی مسلک هستند و اعتقادی به عدل الهی ندارند.
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران تاکید کرد: از سوی دیگر در الگوی روشنفکری سکولار، خداوند در مدل توسعه غایب است، در مدل توسعه آنها خدا دیده نمی شود در حالی که الگوی پیشرفت اسلامی، قایل به حیات دنیوی و اخروی انسان و حرکت اختیاری او در مسیر قرب الهی است ولی الگوی تکفیری، حرکت جبری انسان در مسیر آخرت را بیان می کند، چون همان طور که گفتم تکفیری ها سلفی مسلک و جبری مسلک هستند. لذا در انسان شناسی قایل به حرکت اختیاری به سمت قرب الهی نیستند.
خسروپناه ادامه داد: اما الگوی روشنفکری سکولار نیز انسان را دارای حیات دنیوی می داند و از حیات اخروی سخنی نمی گوید و به دنبال حرکت جبری انسان و نفوذ انسان بر عالم است، یعنی روشنفکران سکولار بر اساس جبرگرایی زیست شناختی و جبرگرایی علمی و جامعه شناختی معتقدند در حالی که مبنای معرفت شناختی الگوی پیشرفت اسلامی عبارت است از ابزار و منابع منظومه ای حس و خَیال و عقل و شهود و وحی الهی.
وی با بیان اینکه خیال یکی از ابزار معرفت بوده و مهم است، افزود: اگر از هنر خیال را بگیرید چیزی از هنر نمی ماند؛ در حوزه رسانه، سینما، موسیقی و ابزار مختلف هنر باید از قوه خیال استفاده کرد و از ابزار تخیل بهره برد ولی در معرفت شناسی الگوی پیشرفت، در جمهوری اسلامی ایرای آنچه که نوشته شده است حس و خیال و عقل و شهود و وحی را به صورت منظومه ای قبول کرده اند ولی الگوی تکفیری، نقل گرایی سنتی سلفی است.
خسروپناه اظهار کرد: تکفیری ها معتقدند آنچه که علمای سلف ما گفته اند معتبر است و اعتبارسنجی هم به لحاظ سند نمی کنند و هرچه که سلف گفته اند را می پذیرند و به شدت عقل ستیز هستند، یعنی به لحاظ معرفت شناختی عقل ستیز حداکثری هستند.
وی تصریح کرد: اما در این میان الگوی روشنفکری سکولار در حوزه مبانی معرفت شناختی، تجربه و عقل گرایی نسبی گرایانه است یعنی از تجربه دم می زنند، از عقل سخن می گویند ولی نسبی گرا هستند، یعنی معیاری برای صدق و کذب معرفت قایل نیستند، آنچه که روشنفکر سکولار امروز می گوید با روشنفکر سکولار در دوره قاجار متفاوت است، من در مورد روشنفکر سکولار جهان اسلام معاصر صحبت می کنم. روشنفکران سکولاری که در ترکیه، ایران و مصر و همه شان طرفدار تجربه و عقل گرای نسبی گرایانه هستند.
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در مورد مبنای ارزش شناختی الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی اظهار کرد: این مدل قایل به ریشه داشتن ارزش های انسانی در واقعیات ثابت و مطلق است یعنی به ارزش های متغیر قایل اند. همان حسن و قبح عقلی؛ اما در الگوی تکفیری ها اصلا حسن و قبح عقلی مقبول نیست و آنها ارزش ها را مستند به نقل های سنتیِ سلفی شان می کنند بدون اینکه اعتبارسنجی داشته باشند، یعنی آنچه که در گذشته ارزش تلقی می شده امروز هم ارزش است.
خسروپناه در ادامه گفت: اما الگوی روشنفکری سکولار در مبانی ارزش شناختی خود، نسبی گرایی عقلایی است. وقتی معیار معرفت وجود نداشته باشد و نسبی گرایی در معرفت حاکم باشد اخلاق هم نسبی می شود، وقتی که اخلاق نسبی شد نتیجه دیدگاهی می شود که تحت عنوان «داروینیست اجتماعی» از آن یاد می کنند در حالی که مبنای دین شناختی الگوی پیشرفت اسلامی عبارت است از جامعیت اسلام در مسیر سعادت دنیوی و اخروی، یعنی دنیای حداکثری برای آخرت حداکثری.
وی ادامه داد: وقتی در الگوی پیشرفت اسلامی مبنای دین شناختی را مطالعه می کنیم به این نتیجه می رسیم که چون اسلام جامعیت دارد، هم سعادت دنیا مد نظرش است و هم سعادت آخرت و به دنبال دنیای حداکثری برای آخرت حداکثری است، اما تکفیری ها دین حداقلی سلفی را ذکر می کنند و دنبال دنیای حداقلی هستند چون دین حداقلی سلفی را قایل اند؛ حال آنکه دین حداقلی نمی تواند دنیای حداکثری بسازد، دین حداقلی دنیای حداقلی می سازد.
خسروپناه تاکید کرد: روشنفکر سکولار که برخی از آنها آتئیست هم هستند، به یک دین حداقلی مدرن قابل اند ولی می گویند با توجه به عقلانیت خودمان دنیای حداکثری را برای آخرت حداقلی می سازیم. در الگوی پیشرفت اسلامی دنیای حداکثری برای آخرت حداکثری است، در الگوی تکفیری دنیای حداقلی برای آخرت حداکثری، در روشنفکری نیز دنیای حداکثری برای آخرت حداقلی.
این پژوهشگر با بیان اینکه مبنای روش شناختی الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، روش تجربی، عقلی و اجتهادی است، تصریح کرد: رسالت الگوی پیشرفت اسلامی بر اساس آنچه که در سند آمده است، تعهد آگاهانه و عقلانی ملت و نظام و حرکت در جهت آرمان های تجدید تمدن اسلامی ایرانی است، یعنی تعهد آگاهانه و عقلانی که ملت و نظام جمهوری اسلامی پیدا می کند و به آن می رسد به دنبال سوق جامعه به سمت ارمان هایی است که طی آن تمدن اسلامی ایرانی تجدید شود و گسترش یابد.
خسروپناه ادامه داد: حالا برخی می گویند این مرکز(مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت) کاری نکرده یا چیزهای معمولی ذکر کرده است در حالی که دوستان روی تک به تک این واژه ها بحث و نقد کرده اند تا به اینجا رسیده اند و این مطالب نوشته شده است. اما الگوی تکفیری تشکیل دولت اسلامیِ سلفی (داعش) است و الگوی روشنفکری سکولار تشکیل دولت غربزده است نه غربی. در واقع روشنفکران سکولار ما دنبال این نیستند که جوامع اسلامی غربی بشوند چراکه حتی اگر غربی هم بشوند باز تکلیف روشن است، آنها به دنبال تشکیل دولت غربزده و سکولار در جوامع اسلامی هستند، دولت هایی که همیشه باید مقلدانه رفتار کرده و محتاج جوامع دیگر باشند.
وی با اشاره به تدابیر الگوی پیشرفت اسلامی گفت: این الگو تدابیر تعلیم و تربیت، نفوذ علم در زندگی، سلامت محیط زیست، بحث عدالت اجتماعی را داراست ولی الگوی تکفیری تقلید از دانش و سبک زندگی چهار قرن صدر اسلام است. از سوی دیگر الگوی روشنفکری سکولار نیز تقلید از دانش و سبک زندگی غربیان است.
خسروپناه در پایان خاطرنشان کرد: باید تلاش کنیم تا به یک اندیشه و دانش نو برسیم وگرنه تکرار سخنان غربی ها یا آنچه که سلفی ها گفته اند حرف نویی نیست. گزارش من می خواست این مساله را بیان کند که الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نه تنها با تکفیری ها و روشنفکران سکولار شباهتی ندارد بلکه میان جریان تکفیری و روشنفکر سکولار شباهت هایی می بیند.
نظر شما