نقش تعاون در تحقق عدالت اجتماعی

خبرگزاری شبستان// بیرجند

نقش تعاون از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در پیشبرد اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی بر کسی پوشیده نیست و با عنایت به ابلاغ سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی و تأکیدات مقام معظم رهبری و اهمیت توسعه و ترویج فرهنگ تعاون در بین اقشار مختلف مردم و مسئولان هر ساله روز 13 شهریور ماه روز ملی تعاون و از 9 لغایت 15 شهریور نیز تحت عنوان " هفته تعاون" نامگذاری شده است.

*ارزش‌های معنوی تعاونی‌ها:

اگر چه در نظر اول هدف از فعالیت ها توسعه تشکیلات تعاونی و توجه و پیوستن گروه های گوناگون اجتماعی به تعاونی ها، توجیهات اقتصادی و رفع نیازهای مادی افراد را باید یادآور شد لکن تلاش های تعاونی متکی بر اساس آیین های معنوی دقیقی است که موجبات همبستگی عمیق مردم را فراهم می سازد و در دگرگونی روابط اجتماعی و تصحیح امور جامعه به سود اکثریتی است که از طریق خودیاری تشکیل شرکت های تعاونی را بر اقدامات فردی ترجیح داده اند.

تعاون و همکاری در رشد و شکوفایی جامعه نقش به سزایی دارد. بدیهی است با گسترش فرهنگ تعاون، وحدت و همدلی در جامعه حاکم و ابتکارها و نوآوری ها شکوفا می شود و دین مبین اسلام نیز کمک به همنوعان و همکاری در کارهای نیک را به مردم سفارش می کند.

در جهان امروز برای کسب توفیق و سرافرازی در امور اقتصادی، فرهنگی و سیاسی به همکاری نیازمندیم. بر این اساس، انسان ها برای رسیدن به اهداف بلند و عالی خویش همواره باید آیه شریفه «تعاوَنوُا عَلَی البِرِّ وَ التَّقْوی» را الگوی رفتار خویش قرار دهند. بی گمان، ارزش های معنوی و نتایج مفید اقتصادی تعاون، از دلایل مهم راهیابی آن به متن قانون اساسی جمهوری اسلامی بوده است.

روز تعاون، روز احیای ارزش های مبتنی بر هم بستگی و مشارکت، اتحاد، اصول اخلاقی، صداقت و مسئولیت پذیری اجتماعی است.

تعاونی ها مبشر آزادی و برابری هستند، در مکتب تعاون انتخاب راه نیکو برای زندگی بهتر برعهده افراد است. همه مختارند که با توجه به حقوق همنوعان خود روش های مطلوب را پیش بگیرند و به رونق و اعتلای کار و زندگی خود بیفزایند و به باروری استعدادها بپردازند و با کار و کوشش و لیاقت به کسب شخصیت و اعتبار مقام شایسته و لایق خویش نایل شوند.

*تعاونی چیست؟
تعاونی ها، واحدهای کوچک اقتصادی ویژه ای هستند که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، در تولید ملی، کارآفرینی و جذب نیروی کار، با افراد جامعه مشارکت می کنند و غالبا مالکیت مستقلی دارند. در واقع، تعاونی ها، سازمان هایی مردمی هستند که از سوی خود اعضا و با اختیار کامل آنها تشکیل و منطبق با اصول بین المللی تعاون اداره می شوند.

از آن جاکه تعاونی ها در فرآیند رشد و تعالی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعه تأثیر بسزایی دارند، در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به صورت گسترده به آن پرداخته شده است. اصل 44، مهم ترین اصلی است که در قانون اساسی در مورد تعاونی ها آمده است که در آن به طور مشخص، تعاون را یکی از بخش های سه گانه نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران معرفی می کند.

بر اساس این ماده، نظام اقتصاد ایران بر سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی با برنامه ریزی منظم و درست استوار است. به طور خلاصه، تعاونی ها از بُعد اقتصادی به عدالت، از نظر سیاسی به آزادی و از دیدگاه فرهنگی به ارزش های اخلاقی و دینی توجه دارند و بهترین جلوگاه پیوند مناسب میان اقتصاد، فرهنگ و سیاست شمرده می شوند.

*تعاون از دیدگاه قرآن
آموزه ها، دستورها و تأکیدهای دین مبین اسلام بر کمک به هم نوعان، همکاری در کارهای نیک و یاری رساندن به نیازمندان است. مسائلی چون وقف، صدقه، قرض الحسنه و زکات، از این تأکید فراوان نشان دارد.

در این میان، انسان در مسیر کمال خود ناچار از حیات اجتماعی و تعاون است و بی تردید، برای رسیدن به این کمال، به ابزارهای گوناگون نیاز دارد. در نتیجه، آدمی بنا بر عقل خویش، گاه حتی جماد و گیاه و حیوان را به خدمت می گیرد تا به هدف نهایی خود برسد. ازاین رو، افراد بشر ناگزیر از تشکیل اجتماعی بر پایه تعاون می شوند؛ یعنی همه برای هم کار کنند و همه از کارکرد هم بهره مند شوند.

قرآن کریم نیز به این حقیقت اشاره می کند: «ما خود معاش و روزی آنها را در حیات دنیا تقسیم کرده ایم و بعضی را بر بعضی برتری داده ایم تا بعضی از مردم، بعضی دیگر را به خدمت گیرند.» در آیه دیگری نیز در مورد تعاون و همکاری در نیکی ها چنین آمده است: «در نیکوکاری و پرهیزکاری یکدیگر را یاری کنید و در گناه و تجاوز، به یکدیگر یاری نرسایند.» بر این اساس، مسلمانان موظفند در کارهای نیک، همکاری کنند، ولی همکاری در اهداف باطل و نادرست ممنوع است و تعاونی ها از بهترین مکان ها برای همکاری در کارهای نیک به شمار می آیند.

*تعاون در کلام ائمه اطهار(ع)
پیامبر (ص): لایَزالُ النّاسُ بِخَیرٍ ما أمَرُوا بِالمَعرُوفِ و نَهَوا عَنِ المُنکَرِ و تَعاوَنُوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقوى ؛
"مردم همیشه در خیر خواهند بود تا وقتى که امر به معروف و نهى از منکر مى‏کنند و در نیکى و پرهیزکارى یکدیگر را یارى مى‏رسانند."

امام على (ع): طَلَبُ التَّعاوُنِ عَلى إقامَةِ الحَقِّ دِیانَةٌ و أمانَةٌ ؛
"درخواست همکارى براى برپا کردن حق، نشانه دیانت و امانت [دارى] است."

امام على(ع): مِن واجِبِ حُقُوقِ اللّه‏ِ عَلَى العِبادِ النَّصیحَةُ بِمَبلَغِ جُهدِهِم وَ التَّعاوُنُ عَلى إقامَةِ الحَقِّ بَینَهُم ؛
"از حقوق واجب خدا بر بندگان، خیرخواهى به اندازه توان، و یارى کردن یکدیگر براى برپایى حق در میان خود است."

امام على(ع): ألا إنَّ الذُّلَّ فِی طاعَةِ اللّه‏ِ أقرَبُ إلَى العِزِّ مِنَ التَّعاوُنِ بِمَعصِیَةِ اللّه‏ِ ؛
"آگاه باشید که خوارى در راه اطاعت خدا به عزّت نزدیک‏تر است از یارى کردن یکدیگر براى نافرمانى خدا."

این احادیث حکایت از آن دارد که تعاون در اسلام جایگاهی خاص دارد چرا که در همه امور همکاری، محبت، صفا، صمیمیت مطرح و مفید است. در جهان امروز می باید برای کسب توفیق و سرافرازی در کلیه مسایل اقتصادی. فرهنگی و سیاسی همکاری باشد یعنی همواره می باید آیه شریفه " تعاونوا علی البر و التقوی " الگوی اعمال و رفتار هر انسانی باشد تا بتواند به اهداف و مقاصد عالی دست یابد. به موجب اصل چهل و چهارم قانون اساسی نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران بر پایه سه بخش دولتی تعاونی و خصوصی با برنامه ریزی منظم و صحیح استوار شده است.

*تعاونی ها و مشارکت مردم در اقتصاد
تعاون، نوعی همکاری سازمان یافته مبتنی بر قواعدی خاص است که در پرتو مشارکت، همکاری و کمک متقابل مردم، نتایج اقتصادی معیّنی از آن انتظار می رود. این نتایج، حاصل مردم گرایی و شرکت دادن همه جانبه مردم در اداره امور جامعه است.

در قانون اساسی به این مهم تصریح شده که یکی از اهداف جمهوری اسلامی، مشارکت همگانی مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش است. تعاونی ها به موجب بهره گیری از مدیریت مشارکتی حضور عامه مردم و اصل خودیاری، کانون های اقتصادی مردمی هستند که یک جریان بالنده اقتصاد سالم را تشکیل می دهند؛

جریانی که مبارزه و پیشگیری از آلودگی های اقتصادی مانند احتکار، تورّم، واسطه گری و گران فروشی را در دستور کار خود قرار می دهد و مردم را به عنوان گروه های فعال اجتماعی، در فرآیند توسعه اقتصادی، سهیم می سازد. جمهوری اسلامی با تقویت تعاونی ها، حس احترام به نفس و خودآگاهی را در میان طبقات متوسط و محروم جامعه تقویت می کند و آنها را از قدرتی که در اختیار دارند، آگاه می سازد.

*تعاونی ها و افزایش صادرات
یکی از ویژگی های مهم تعاونی ها، همکاری و کار گروهی است. همچنین مهم ترین هدف واگذاری بخش های دولتی، مشارکت مردم و عمومی سازی تعاونی هاست. از این رو، با برنامه ریزی دقیق و هدایت شده و استفاده بهینه از ظرفیت های تعاونی و اجرایی، می توان حضور بخش تعاون را در اقتصاد ملی و افزایش صادارات کشور برجسته تر کرد. صادرات تعاونی ها تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی محدود می شود. عوامل داخلی عبارتند از: کمبود سرمایه، نبود اطلاعات کافی و ضعف مدیریت. عوامل خارجی نیز محدودیت های فنی و کاغذبازی دست و پاگیر اداری را در برمی گیرد. همچنین بخش تعاون به دلیل جلب مشارکت عمومی و گروهی، کارکردن اقشار مختلف مردم، افزایش سطح عمومی اشتغال، کارآفرینی مولّد، رقابت با محصولات خارجی، بهره مندی از تخفیف مالیاتی و استفاده از تسهیلات اعتباری مؤسسات مالی کشور، ممتازترین جایگاه را در افزایش صادرات کشور دارد.

*ویژگی تعاونی
تعاونی، همواره هزینه ها را کاهش می دهد و از فرصت ها به بهترین شیوه استفاده می کند. بر اساس سیاست های کلی اصل44، دولت در بخش تعاون، با استفاده از روش هایی مانند: تخفیف مالیاتی، ارائه تسهیلات اعتباری، حمایت از طریق مؤسسات مالی و نیز اقدام مؤثر برای کارآفرینی مولّد، زمینه را برای فعالیت های اقتصادی در مسئله خصوصی سازی گسترش می دهد. بهبود توان مندی و رقابت پذیری تعاونی ها می تواند هم وضعیت اقتصاد داخلی را تقویت کند و هم شرایط را برای مشارکت فعال مردم در عرصه های اقتصادی و خصوصی سازی فراهم آورد و با برطرف ساختن بسیاری از مشکلات، به رشد و توسعه امور اقتصادی در جامعه بینجامد.

*تعاونی ها، کار جوانان و فارغ التحصیلان
یکی از مسائلی که در برخی تعاونی ها کمتر به آن توجه شده، به کارگیری نیروی اجرایی تحصیل کرده و متخصص به منظور پیشبرد اهداف تعاونی است. بنابراین، ضروری است از راه جذب جوانان، فرهیختگان و نیز تربیت نیروی اهل فن مرتبط با زمینه فعالیت، پیشرفت تعاونی ها را تضمین کرد. با توجه به تعداد بالای جمعیت جوانان جویای کار در ایران، لازم است زمینه کار مناسب برای آنها فراهم شود.

درباره کار جوانان باید به این نکته توجه کرد که در حال حاضر، عرضه و تقاضای نیروی کار با هم هماهنگ نیست و احتمال افزایش میزان بی کاری در میان قشر تحصیل کرده و متخصص جامعه فراوان است. در این میان، امکانات بالقوه بسیاری در بخش تعاون وجود دارد که می تواند زمینه کار بی کاران را فراهم آورد. به عبارت دیگر، زمینه بسیار مناسبی برای ایجاد واحدهای تولیدی، خدماتی و کارآفرینی برای همه قشرها به ویژه فارغ التحصیلان دانشگاه ها فراهم شده است که با توجه به محدود بودن فعالیت های دولتی می تواند در چارچوب تشکل های تعاونی صورت گیرد.

*تعاونی ها و کار بانوان
حضور زنان در تشکل های خودیار و تعاونی ها، مناسب ترین شیوه برای شرکت آنها در فعالیت های اقتصادی است. زنان با تشکیل تعاونی های تولیدی، در کنار کار مولّد و جلوگیری از هدر رفتن سرمایه های کوچک، با کسب درآمد، نه تنها به خود، بلکه به معیشت خانواده کمک می کنند.

بنابراین، هدف از تأسیس تعاونی های زنان عبارت است از: بهبود وضعیت اقتصادی زنان، بالا بردن سطح تخصص و مهارت های ایشان، فراهم آوردن امکانات فعالیت های جمعی و مشارکتی در قالب تعاونی، ارائه طرح های مناسب کارآفرین باتوجه به فرهنگ و موقعیت جغرافیایی هر منطقه، تقویت هنرهای دستی و سنتی مورد توجه بانوان و بالا بردن کیفیت این هنرها با توجه به نیاز بازارهای داخلی و بین المللی. بر این اساس، جامعه باید با توجه به این گنجینه عظیم ملی؛ یعنی قدرت زنان و با ایجاد فرصت برابر و توجه به تفکر شایسته سالاری، زمینه را برای رشد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زنان فراهم آورد.

منابع:
کتابخانه احادیث شیعه
پایگاه اطلاع رسانی: حوزه
سایت تعاون
پایگاه اطلاع رسانی: http://www2.irna.com/occasion/taavon84/index2.htm

پایان پیام/

نگارنده: زهرا رجائی مقدم