باید مهدویت به گفتمان اجتماعی تبدیل شود/آثار دنیایی ظهور را با زندگی روزمره پیوند دهیم

سیدرضی موسوی گیلانی، عضو هیئت علمی و دانشیار دانشگاه ادیان در گفت‌وگو با خبرنگار مهدویت خبرگزاری شبستان در رابطه با «ضرورت نگاه کاربردی به آموزه های مهدوی» اظهار کرد: ما باید ببینیم هر یک از مباحث و آموزه‌های دینی و اعتقادی به کدام یک از پرسش‌های ما پاسخ می دهد و به صرفاً به بحث‌های تئوریک، نظری و انتزاعی اکتفا نکنیم. به عنوان مثال باید دید حوزه ای مانند آموزه های مهدوی در این عصر چه کاربردی می تواند برای نسل جوان (که آسیب‌پذیرترین قشر است) داشته باشد؟ و به کدام سوال و پرسش او پاسخ می دهد؟

وی افزود: جوان یا نسل امروز «کارکردگرا» است. او برای اینکه به آموزه ای اعتقادی گرایش پیدا کند نگاه می کند ببیند که این آموزه آیا می تواند به او کمک کند یا خیر؟ مثل وقتی که انسان در حال غرق شدن در دریاست؛ طبعا در این شرایط به دنبال چیزی است که به آن متمسک شود و بتواند خود را نجات دهد. ما امروز با نسلی مواجه هستیم که برخی مفاهیم به شدت برای او مطرح است و شاید ما گاهی این مفاهیم را پنهان می کنیم، اما به هر حال نسل امروز با آنها مواجهه دارد. مفاهیمی از قبیل خودکشی، افسردگی و ... امروز حتی کتاب های فلسفی در رابطه با این مفاهیم نوشته می شود به عنوان نمونه می توان به آثاری در رابطه با «فلسفه خودکشی»، «فلسفه بی معنایی» و ... اشاره کرد.

موسوی گیلانی تصریح کرد: برای این که بدانیم این آموزه ها چگونه و تا چه حدّ می تواند به عنوان مثال در قالب کتب و منابع درسی و کتاب های دینی، در این عرصه کمک کننده باشد ناگزیر باید بدانیم که نسل ما در کدام خانه نشسته است؟ یعنی در کدام ظرف زمانی و مکانی قرار دارد؟ امروز برای دنیای جدید پرسش هایی مطرح است که گاهی اندیشمندان دینی از این پرسش ها غافل هستند. ما در عصری زندگی می کنیم که انسان ها با تعارضات درونی مواجه هستند به عنوان مثال نمی دانند که آیا زندگی واقعا معنایی دارد؟ یا یک امر پوچ است؟ انسانی که با چنین تعارضاتی روبرو می شود، به افسرگی نیز می رسد و چه بسا دست به خودکشی هم بزند. یا مفاهیمی از قبیل طلاق، سرخوردگی، سرگشتگی و ... که به شدت افراد جامعه را درگیر خود می کند.

دانشیار دانشگاه ادیان ادامه داد: اگر این مفاهیم را وضعیت دوران جدید بدانیم، باید ببینیم که مقوله مهدویت به عنوان موضوعی فراتر از یک «اعتقاد انتزاعی» که در کتاب ها آمده است، چه کمکی می تواند به افراد بکند؟ یکی از مفاهیم جدی عصر جدید «نجات و رستگاری» است. موضوع مهمی که مردم در سراسر جهان با آن درگیر هستند. همچنین مفهوم «همزیستی». ما در دنیایی به سر می بریم که در آن مردمانی در جوامع مختلف با مذاهب گوناگون و تفکرات متفاوت باید در کنار هم زندگی را ادامه دهند.

موسوی گیلانی در ادامه ابراز کرد: بنابراین، اگر بتوانیم مهدویت را با مفاهیمی از قبیل «نجات و رستگاری»، «همزیستی»،«معناداری»، «شور و شوق دادن به زندگی» و «تصحیح یک زندگی مسالمت آمیز» که امروزه در همه جای جهان مطرح است پیوند بزنیم، گام بسیار موثری برداشته ایم. در این راستا معتقدم که حتی شیوه نگارش و ادبیات کتاب های دینی نیز می بایست تغییر کند چرا که نگاه اسطوره‌ای داشتن و زلف «آمدن منجی» را با «انتقام» گره زدن برای این نسل هیچ مفهوم خاصی ندارد.

موسوی گیلانی تاکید کرد: چه اشکالی دارد ما از این زاویه دید در کتاب های دینی به مسایل نگاه کنیم. اگر این کار عملی شود می توان گفت ما توانسته ایم مسئله مهدویت را در عصر حاضر به عنوان یک بحث زنده و جاری در میان مردم ترویج کنیم.

این کارشناس مباحث مهدوی ادامه داد: ما 10 یا 20 درصد افراد مؤمن، معتقد و متعهد داریم که ۱۰۰ درصد وفادار و مقید به شریعت هستند. این افراد حتی اگر مباحث جدید (در زمینه اعتقادات) برای آنها مطرح نشود باز به لحاظ سنتی به آن اعتقاد دارند و مقید هستند. اما در کنار آن ما با یک نسل خاکستری مواجه هستیم که مباحث اعتقادی اگر بتواند به پرسش های آنها پاسخ دهد، آن را می پذیرند. بنابراین، ما ناگزیریم که مباحث اعتقادی را به عرصه بحث های اجتماعی و گفتمان های متداول به معنای خاص آن یعنی بحثی که یک پرسش جدی در محیط های علمی، آکادمیک و دانشگاهی است، بکشانیم. اگر بتوانیم این بحث را به عرصه پرسش های زندگی مردم بکشانیم بزرگترین خدمت را به مهدویت انجام داده ایم.

وی یادآور شد: چیزی که با زندگی روزمره مردم گره نخورد، نتیجه نمی دهد. مسئله اعتقادی یا هر موضوع دیگری برای مقبولیت در جامعه باید ناظر به نیازهای فرد باشد. به عنوان مثال اگر در خانه یخچال خراب شده باشد ولی پدر به جای یخچال بخاری بخرد این چه دردی از مسایل خانواده را رفع می کند؟

موسوی گیلانی در ادامه با اشاره به برخی از چالش ها و مشکلات در این عرصه گفت: ما مدام در حال بیان و ارائه مباحث کلیشه ای و تکراری هستیم که به هیچ وجه برای نسل امروز مهم نیست چون مشکلی را از او حل نمی کند.

وی ادامه داد: قرآن کریم نیز قرار است که در هر زمان به سوالات افراد آن زمان پاسخ دهد. کارکرد قرآن آن است که در هر دوره و زمانی افراد را نجات دهد. در رابطه با مباحث اعتقادی نیز همین گونه است، اگر بحثی از مباحث دینی نتواند به پرسش های زمان خود پاسخ دهد این نقیصه آن بحث خواهد بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان تصریح کرد: امروز یکی از مشکلات دنیا عدم تحمل یکدیگر است. فقط در میان مسلمانان چندین و چند گروه مجزا وجود دارد یک عده داعشی هستند، عده ای وهابی، یک عده سکولار و عده ای نیز شیعه و همه با هم اختلاف فکری دارند تا جایی که حتی کار به جنگ نیابتی و درگیری کشیده می شود. حالا اگر اعتقاد همه مسلمانان این باشد که کسی می آید و به عنوان حَکم در میان همه مردم داوری می کند این اعتقاد می تواند برای همه مسلمانان خوشایند باشد.

موسوی گیلانی افزود: امروز یکی از مفاهیم جدی جهان بحث مهاجرت و آوارگی است. چندین میلیون نفر سوری و همچنین چندین میلیون نفر فلسطینی آواره شده اند. انسان ها در سراسر دنیا اگر بدانند که روزی حضرت مهدی (ع) می آید و آنها را به آرامش می رساند این موضوع برای همگان شیرین خواهد بود پس باید توجه داشت که مفاهیم دینی فقط برای آخرت نیست بلکه برای دنیای انسان نیز است.

وی  در پایان خاطرنشان کرد: وقتی در روایات بیان می شود که در عصر ظهور همه انسان ها در آرامش به سر می برند و معیشت و زندگی راحتی دارند تا جایی که زنان پیاده تا مکه پیش می روند و امنیت به معنای کامل آن جاری و ساری است، اینها همه برای دنیای افراد است. این یعنی ذات مباحث مهدوی پاسخ به سوالات را در خود دارد.