به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: همایش «ابن سینا در متن آثارش»، چهارشنبه اول شهریور در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد. در این همایش که به مناسبت روز بزرگداشت شیخ الرئیس بوعلی سینا برگزار می شد جمعی از استادان برجسته فلسفه به ارایه سخنرانی پرداختند.
حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه، رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در این نشست درباره نوآوری‌های ابن سینا در نظام فلسفی خود و اهمیت احیاء و تصحیح آثار متفکران و دشواری های آن به سخنرانی پرداخت.
حجت‌الاسلام خسروپناه، رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران طی سخنانی اظهار کرد: معرفی یک متفکر از طریق آثارش با معرفی همان متفکر از طریق شارحان و حتی منتقدانش متفاوت است و اگر بخواهیم متفکری را بی‌واسطه بشناسیم بهتر است از طریق شناخت آثارش او را بشناسیم.
وی گفت: ابن‌سینا فیلسوف جامعی بود، هرچند به دلایلی او را شیخ الرئیس نامیدند و نه معلم ثالث. او در زمینه‌های مختلف قلم زده و آثاری دارد. ابن سینا در سن 58 سالگی صاحب آثار متعددی بود که نشان‌دهنده بلوغ اوست.
خسروپناه تصریح کرد: بوعلی یک نظام فلسفی داشت گرچه از ارسطو و نوافلاطونیان استفاده فراوان برده و در دانشنامه علایی، ارسطاطیس را امام حکیمان و آموزگار فیلسوفان نام نهاده است و ارسطو برای او جایگاه مهمی دارد ولی خودش به یک نظام فلسفی رسید.
وی ادامه داد: نظامی که خودش از آن تعبیر کرده الحکمه المشرقیه است که در منطق شفا نیز این عنوان را به کار برده است و سهروردی نیز به احتمال قوی از این عنوان و شیوه و روش ابن سینا در الحکمه المشرقیه بهره برده است.
خسروپناه با بیان اینکه ابن‌سینا دارای نظام فلسفی است، افزود: این بدان معناست که فلسفه او علاوه بر بحث از امور عامه، جواهر و اعراض، مسائل جهان‌شناسی، نظام معرفت‌شناسی، علم النفس فلسفی و دیگر حوزه ها را نیز در بر می گیرد. حتی می‌توان نظام عرفانی هم در تفکر او دید؛ یعنی از کنار هم گذاردن نمط هشتم و نهم و دهم اشارات ابن سینا و مخصوصا مقامات العارفین (نمط نهم)، رساله‌حی‌بن یقظان، رساله فی العشق و مانند آن به نظامی عرفانی دست یافت.
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: ابن سینا همچنین آثاری در علوم پزشکی، هیأت و مانند آن داشته است، این در حالی است که اغلب ابن‌سینا را فقط به‌عنوان یک پزشک معرفی می کنند. او هم پزشک بود و هم طبیعی دان و ...و از همه مهم تر فیلسوف بود. ادیب بود و دارای اشعار، غزلیات و رباعیاتی به زبان فارسی و عربی است اما باید ابعاد مختلف تفکر او را شناخت و بررسی کرد .
خسروپناه گفت: محققان او را شخصیتی نمی دانند که صرفا به گردآوری مطالب اکتفا کرده بلکه او نوآوری‌هایی نیز داشته است. زمانی که دکتر برتولاچی با اعضای هیات علمی موسسه جلسه‌ای داشت، گزارشی از الهیات شفای ابن‌سینا و مقایسه آن با متافیزیک ارسطو ارائه کرد که نشان می داد ابن‌سینا 15 تا 20 درصد از متافیزیک ارسطو تاثیر پذیرفته است؛ البته او اینکه احیانا از چه افراد دیگری متاثر بوده است را مورد تحقیق قرار نداده بود.
وی افزود: برخی گمان می‌کنند الهیات بوعلی همان متافیزیک ارسطوست در حالی که اینگونه نبوده و او نوآوری‌هایی در این زمینه داشته است. به دکتر برتولاچی گفتم اگر اشارات بوعلی را مورد تحقیق قرار دهند نوآوری های او در اشارات به مراتب بیش از الهیات شفاست.
خسروپناه ادامه داد: رابطه حکمت نظری و عملی از جمله نوآوری‌های ابن‌سیناست. الهیات فلسفی او نیز با طبیعیات و ریاضیات و پزشکی او مربوط است به‌گونه‌ای که اگر کسی کتاب قانون بوعلی را بخواهد بخواند و بفهمد حتما باید الهیات ابن‌سینا را خوانده و فهمیده باشد؛ چون دقیقا بین کتاب قانون و طبیعیات و الهیات ابن سینا رابطه وثیقی وجود دارد.
وی با بیان اینکه نوآوری دیگر ابن سینا درباره خلود نفس است، تصریح کرد: در بیان او رابطه نفس و بدن و تاثیر متقابل بین آنها نکاتی است که قبلا در نوافلاطونیان و ارسطو ندیده ایم و همینطور استدلال نظم و مسائلی از این قبیل. نزد اهل منطق تقسیم قیاس اقترانی به حملی و شرطی از نوآوری های ابن سینا محسوب می گردد و پیوندی که بین فلسفه و دین برقرار می کند مخصوصا در تبیین واجب و ممکن یا تبیین مساله معاد که پیوند وثیقی با دین شناسی او دارد و یا تقسیم بندی معقولات اولی و ثانی و بعضی قواعد فلسفی مثل کل ممکن زوج ترکیبی و الواجب الذاتی واجب من جمیع جهات ... از دیگر ابداعات ابن‌سینا است.
وی ادامه داد: شاید این مسائل در آثار دیگران باشد ولی تبدیل به قاعده فلسفی شدن از نوآوری های بوعلی است. پس ابن سینا هم فیلسوف جامعی و هم یک فیلسوف مبدعی بود که دارای یک نظام فلسفی است و به یک حکمت مشرقی دست یافت.
خسروپناه در بخش دیگری از سخنانش به اهمیت و ضرورت تصحیح متون متفکران اسلامی اشاره کرد و گفت: برخی معتقدند نیازمند احیای تراث اسلامی نیستیم در حالی که این تفکر کاملا غلط، نادرست و زاییده نگاه پوزیتویستی است. آثار متفکران اسلامی بخشی از تمدن اسلامی است و اگر جامعه ما به تمدن اسلامی توجه کند هویت می یابد و هویت یک جامعه نیز تمدن‌ساز است .
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه با تاکید بر تفاوت بین آثار تجربی و فلسفی گفت: آثار فلاسفه جزو تاریخ فلسفه و تاریخ فلسفه هم جزو فلسفه است. معتقدم آثار موجود در تاریخ علوم تجربی مانند قانون و طبیعیات بوعلی سینا می تواند در روش شناسی علم و مباحث فلسفه علم مفید واقع شود و این کتب طبیعیاتی می توانند به پرسش های فلسفه علم پاسخ دهند، ولی با اینکه در حوزه آثار فلسفی، آثار فلاسفه در گذشته جزو تاریخ فلسفه محسوب می شوند اما تاریخ فلسفه جزو فلسفه است. به عبارتی اگر کتاب هایی مانند الهیات شفا، اشارات یا دانشنامه علایی و ... ابن سینا را می‌خوانیم این نیست که فقط تاریخ فلسفه خوانده ایم بلکه در واقع فلسفه خوانده‌ایم و نه تاریخ فلسفه را.
خسروپناه گفت: پس مسائل مطرح در فلسفه ابن سینا مسائل روز و مطرحی است. و این متون عبارتست از آماده‌سازی متون کهن براساس مقابله و سنجش نسخه‌های خطی، اصلاح اغلاط، اشتباهات، تحریفات و تصریفات و نهایتا آماده کردن متن نهایی است وی گفت: این کار کار بسیار ارزشمندی است. کار تصحیح متن کار پرسابقه است و کار جدیدی نیست و در گذشته هم صورت گرفته و در میان شاگردان اهل حکمت و دانش و معرفت مقرون به سابقه است به طوری که شاگردان، متون را نزد اساتید خود قرائت می کرده اند و حتی ردپای این کار می توان نزد اصحاب اهل‌بیت یافت.
وی ادامه داد: بعد از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) عده ای مانند مغیره و امثال ذلک نسخه اصلی را از نساخ می گرفته اند و از روی نسخه اصلی و صحیح روایت، روایت را تحریف و جعل می کرده اند. به همین دلیل در آنزمان شاگردان ائمه مخصوصا امام هادی کتابها را نزد ایشان قرائت می کردند و این سنت ادامه پیدا کرده و تاکنون ادامه دارد و در حوزه نیز اگر کسی اجازه روایی به شاگرد خود می داد اینان کسانی بودند که حدیث شناس بودند و می توانستند مثلا تشخیص دهند که این نسخه نسخه شیخ صدوق یا کلینی است و قدرت تشخیص حدیث صحیح از ناصحیح را نیز داشتند. امروزه کارها بسیار دقیق تر شده است.
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: به غیر از کتاب هایی که در کتابخانه مجلس، کتابخانه ملی و کتابخانه مرحوم آیت الله مرعشی نجفی موجود است که آثار ارزشمندی هستند، کتاب‌های خطی مهمی که در کتابخانه سلیمانیه استانبول یا کتابخانه‌های اسلام‌آباد پاکستان و ترکیه و یا کتابخانه های هند نیز موجود است که متاسفانه برخی از آنها در شرایط مناسبی نگهداری نمی شوند و در حال از بین رفتن اند و شایسته است که رایزن های فرهنگی به این مهم توجه کنند.
وی ادامه داد: یکی از کارهای مهم ملی احیاء تراث اسلامی، شناسایی این نسخه‌ها و احیای آنها است.
خسروپناه یکی از کارهای موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران را احیاء آثار باارزش در حوزه آثار ماندگار حکمت فلسفی اصفهان دانست افزود: کار احیاء مشتمل بر تبحر در نسخه شناسی، و شناخت فهارس چاپی، و در مرحله بعد تبحر کافی در بررسی نسخ و اصالت آنها و در مرحله آخر شناخت کافی از روش‌شناسی تصحیح است که کار بسیار پیچیده‌ای است و کسی که متون کهن را تصحیح می‌کند باید به زبان مولف و دانش متن و علم مورد مطالعه دانست و علاوه بر این تسلط بر منابع آن دانش را نیز داشته باشد تا بتواند به درستی کار تصحیح را انجام دهد.
وی افزود: اگر مصححان را مجنون، عاشق و شیفتگان معرفت و حکمت بنامیم سخن گزافه ای نیست.
نظر شما