حجت الاسلام مهدی یوسفیان، مسئول پژوهشکده مهدویت حوزه و معاون پژوهش مرکز تخصصی مهدویت در بخش دوم گفت و گوی خود با خبرنگار مهدویت خبرگزاری شبستان در رابطه با «بررسی دیدگاه و رویکرد مرحوم علامه طباطبایی به مباحث مهدوی در اثر شریف المیزان»، اظهار کرد: اگر بخواهیم دیدگاه و نوع برخورد علامه با مباحث مهدوی در المیزان را بررسی کنیم حضور ایشان در المیزان را در فضای مهدوی می توان به چند دسته تقسیم کرد؛ ایشان یک فضای کلی دارند که در جای جای تفسیر المیزان خود را نشان می دهد و مهدویت را در قالب یک نظام کلی امامت و هدایتگری انسان پیگیری می کنند، یعنی در فضای نیاز انسان به هدایت، آن هم هدایت خاص و تبیینی که قرآن در فضای هدایت انسان دارد؛ نظام امامت را پی ریزی می کنند و در این نظام امامت، مهدویت به عنوان آخرین وصی و حجت الهی ظهوری پررنگ پیدا می کند.
کارشناس مباحث مهدوی تصریح کرد: به عنوان مثال ایشان در ذیل آیه 124 سوره مبارکه بقره بحث مفصلی دارند که مربوط به داستان حضرت ابراهیم (ع) است «وَإِذِ ابْتَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ ۖ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا ۖ قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي ۖ قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ ؛ و (به یاد آر) هنگامی که خدا ابراهیم را به اموری امتحان فرمود و او همه را به جای آورد، خدا به او گفت: من تو را به پیشوایی خلق برگزینم، ابراهیم عرض کرد: به فرزندان من چه؟ فرمود: (اگر شایسته باشند می‌دهم، زیرا) عهد من به مردم ستمکار نخواهد رسید.» علامه طباطبایی(ره) در این رابطه می فرماید: حضرت ابراهیم (ع) وقتی از ابتلائات الهی سربلند بیرون آمدند خداوند فرمود: «ما تو را برای مردم امام قرار دادیم». علامه می فرماید: حضرت ابراهیم (ع) در سیری که طی کردند توانستند به مقام امامت دست یابند و این مقام امامت، مقام خاصی ورای مقام نبوت است که پیش از این، این مقام را نداشتند.
حجت الاسلام یوسفیان در توضیح اهمیت مقام امامت گفت: امام چه کسی است؟ امام کسی است که مردم به او اقتدا می کنند و او را پیشوای خود قرار می دهند. در فضای حرکت انسان به سوی خدا «امامت» با «هدایت» عجین است. علامه طباطبایی(ره) در این باره اشاره می کند که «امامت» نمی تواند از فضای «هدایت» خارج باشد و به این آیه استناد می کند «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ» به عبارت دیگر، ایشان ارتباطی میان امامت و هدایت برقرار می کند و سپس چنین نتیجه می گیرد که در فضای امامت، «هدایتگری» نهفته است منتها هدایتگری با یک امر خاص و ویژه که آن را به «هدایت به امر» باز می گرداند که در اصل همان «هدایت تکوینی و ملکوتی» است که از فضای ظواهر دنیا و مباحث ظهور و یا غیبت امام خارج می شود. علامه سپس اشاره می کنند که امام یک هادی است که با امر ملکوتی هدایت می کند.
حجت الاسلام یوسفیان خاطرنشان کرد: بنابراین، علامه طباطبایی(ره) فضای امامت را به هدایت تکوینی گره می زند و در نهایت می فرماید: اگر فضا یک فضای هدایت تکوینی است غیر از هدایت تشریعی؛ و هدایت به امر است غیر از هدایت هایی که صرف ابلاغ و بیان است و اگر بنا است در هدایت تکوینی، باطن مردم به سوی خدا سوق داده شود، بنابراین، باید این حقیقت را پذیرفت که «الامام لایخلوا منهم زمان من الازمنه» یعنی بر اساس نگاه ِهدایت تکوینی، دایما باید در هر زمانی یک امام حضور داشته باشد.
معاون پژوهش مرکز تخصصی مهدویت ادامه داد: مرحوم علامه طباطبایی در فضای مهدویت ابتدا مسئله امامت را مطرح می کند، سپس از فضای امامت به مسئله هدایت می رسد، از فضای هدایت به هدایت تکوینی و وقتی به هدایت تکوینی و هدایت به امر رسید، نتیجه گیری می کند که بنابراین در هر زمانی باید امامی باشد که طبیعتا در این زمان نیز امام حاضر معصوم باید حضور داشته باشد که مصداق آن حضرت مهدی (ع) می شود.
یوسفیان در بخش دیگری از سخنان خود گفت: نوع دیگر ورود علامه طباطبایی(ره) به فضای مهدویت یک شیوه عجیب است که باید گفت ایشان به شکلی خاص به این نکته توجه داشته؛ این مفسر برجسته قرآن، در نوع دیگری از ورود به مباحث مهدوی در المیزان، بحث نظام دنیا و قیامت و سنت های الهی را مدنظر قرار می دهد. در روایت های ما بحثی وجود دارد که از وجود مقدس پیامبر گرامی اسلام (ص) نقل شده است: «هر آنچه در امت های گذشته رخ داده در امت من نیز رخ خواهد داد مگر دلیل ویژه ای برای آن وجود داشته باشد» این روایت هم از اهل سنت و هم از بزرگان شیعه نقل شده است. علامه طباطبایی(ره) از این مطلب موضوع خاصی را دنبال می کند.
مسئول پژوهشکده مهدویت حوزه علمیه قم ادامه داد: در قرآن در آیات متعددی به این مسئله اشاره شده که عده ای از افراد در امت های گذشته مردند و سپس زنده شدند از جمله تعدادی از همراهان حضرت موسی (ع) که ماجرای آن به تفصیل در کتب تفسیری و ... بیان شده است. طبق فرمایش نبی مکرم اسلام(ص) این واقعه یعنی زنده شدن برخی از درگذشتگان در امت اسلام نیز رخ خواهد داد. علامه طباطبایی(ره) در رویکرد خود به مباحث مهدوی موضوع رجعت را نیز با نگاهی عجیب که به واقع نگاهی عالمانه و قابل تامل است، مطرح می کند و با بیان سیر نظام دنیا که پس از یک سیر تدریجی به سوی کمال می رود و با اشاره به بروز تدریجی حق، مطالبی را در رابطه با سیر نظام دنیا و اتصال آن به آخرت و قیامت و رجعت بیان کرده و آن را به شکل کامل توضیح می دهد. به عبارت دیگر، بیان مسایل مربوط به دوران رجعت و ظهور نیز یک نوع نگاه علامه به مباحث مهدوی است.
حجت الاسلام یوسفیان در پایان خاطرنشان کرد: نوع دیگر ورود ایشان به مباحث مهدوی در المیزان اشاره به بحث مدنی بودن و اجتماعی بودن طبع وجودی انسان است که زندگی اجتماعی را یکی از مولفه های وجودی انسان می داند و با توضیحی کامل در این رابطه به مسئله زندگی اجتماعی انسان و ارتباط آن با مباحث مهدوی می پردازد.
نظر شما