اگر درست فکر کنیم نه داخل دین جنگ داریم و نه ادیان با هم مشکلی دارند

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، همایش «حکمت در ادیان توحیدی» به مناسبت روز جهانی فلسفه عصر امروز دوشنبه، 29 آبان در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.

بنابر این گزارش، دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، چهره ماندگار فلسفه در این همایش طی سخنانی با اشاره به عنوان روز جهانی فلسفه در سال جاری، اظهار کرد: عنوانی که برای این برنامه انتخاب شده است یک عنوان عمیق است، در مورد توحیدی بودن و معنای حکمت و ادیان است که مباحث متعددی در آن وجود دارد.  

وی ادامه داد: تا آنجایی که تاریخ نشان می دهد به ویژه بر اساس کتب آسمانی، آدم ابوالبشر دینی بوده است، پس دین بسیار قدیمی است و نمی توانیم برایش تاریخی را پیدا کنیم بر این مبنا که دین از کجا پیدا شده است؟.

ابراهیمی دینانی تصریح کرد: بشر بالذات عاقل است، یعنی وقتی که آفریده شد دارای عقل بوده است بنابراین، دین و عقل هر دو قدیمی هستند اما حکمت ظهور عقل است.

عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در بخش دیگری از مباحث خود با بیان اینکه بشر همواره با اسطوره و افسانه آشنا بوده است به نقش این دو در رابطه با مباحث مذکور اشاره کرد و افزود: تاریخ از اسطوره خالی نبوده است، بنابراین، حکمت و دین از یک سو و اسطوره از سوی دیگر در این میان مطرح می شود.

چهره ماندگار فلسفه تاکید کرد: کلمه حکمت یک لغت عربی است و به معنای محکم بودن است یعنی شکستنی نیست، هر چیزی را می توان شکست اما عقل را نمی توانیم بشکنیم چون محکم است؛ پس عقل قابل شکستن نیست، دین هم همیشه بوده است اما باید ببینیم اسطوره از کجا پیدا شده؟، سوال این است که دین و عقل آیا با هم بد هستند یا تعارض دارند یا با هم جور می شوند؛ این نگاه وحشتناکی در طول تاریخ بوده است، برخی می گویند دین کاری به عقل ندارد اما مگر می شود دین داشت و عقل نداشت یا عقل داشت و دین نداشت؟

ابراهیمی دینانی اظهار کرد: سوال این است که آیا دین عقل را می فهمد یا عقل دین را؟ این دو باید با هم رفیق باشند، به هر حال وحی ممکن است تمام شود اما آیا عقل از عالم قطع می شود؟ عقل همیشه هست باید سعی کنیم عقل و وحی را با هم سازش دهیم.

وی افزود: حکمت از آنجایی که عقلانی است، محکم است. حکمت خیر کثیر است و متوقف نیست، عقل شکستنی نیست و باید خود را بالا ببرد، عقل متوقف مرده است.

ابراهیمی دینانی با اشاره به مفهوم عقل در اسلام و سایر ادیان گفت: در اسلام حکمت است، در زرتشت خرد است و در یهود، حاخام حکیم است اما سقراط کلمه دیگری به کار برده با عنوان فیلوسوفیا، فیلو یعنی دوستدار و سوفیا یعنی حکمت، سقراط گفت حکیم نیستم اما دوستدار حکمت هستم.

استاد بازنشسته دانشگاه تهران تصریح کرد: چنانچه بتوانیم میان عقل و دین رابطه دهیم بعد می فهمیم چرا اسطوره پیدا شد، اسطوره نتیجه خیال است، عده ای طاقت ندارند عقل را بفهمند و خیال را درک می کنند، خیال با آن قدرتش در همه آدم ها وجود دارد اما آدم های خیال پرداز این را نمی فهمند و اینجاست که اسطوره پیدا می شود. اکنون بهترین کتاب هایی که به فروش می رسد رمان ها هستند، مردم کتاب فلسفه کم می خرند، رمان قشنگ است و تیراژ بالایی دارد. رمان حقایق عقلی را به صورت خیال می گوید و واقعیت را در خیال می پوشاند و آدم ها نیز تخیل را دوست دارند لذا جذب آن می شوند. تخیل برای اکثر مردم جاذبه دارد.

وی ادامه داد: سقراط میانه اش با شعر خوب نبود و شعرا را راه نمی داد البته او بی ذوق نبود اما نمی خواست گرفتار تخیل شود.

ابراهیمی دینانی در بخش دیگری از مباحث خود با بیان اینکه اگر عقل و دین را درست بفهمیم جنگ دینی کنار می رود، افزود: امروز پیشرفت علم انکارناپذیر است، علم جهان را می شناسد اما انسان را نمی شناسد، فضیلت را نمی شناسد، فیزیک کوانتوم فضیلت سرش نمی شود، جهان را می شناسد اما فضیلت را نمی داند. علم (لوله‌ای) است، اندیشه علم لوله ای است، میکروسکوپ و تلسکوپ لوله است، با آنها خوب می بینیم ولی حکمت و دین لوله ای نیست پس باید حکمت را با علم سازش دهیم.

وی در ادامه با اشاره به پنج مولفه مورد نیاز علم گفت: خدا، طبیعت، زمان، مکان و عدد (ریاضیات) پنج مولفه هستند که اگر یکی از آنها را از عالم و فیزیکدان بگیریم دیگر چیزی برایش نمی ماند و علم روی هوا می رود و عالم حرفی برای گفتن ندارد.

چهره ماندگار فلسفه با بیان اینکه حکمت هرگز با ادیان مخالفتی ندارد، گفت: ادیان همه یک حرف را زده و همه شان با عقل سروکار دارند، عقل نه تنها هدف را می شناسد بلکه هر مومنی به هر دینی که هست هدف دارد. عقل هدف را تعیین می کند و معیار هدف ها را می شناسد بنابراین باید ادیان را مطالعه کنیم. به عقیده من همه ادیان توحیدی هستند، حتی کافرانی که دین ندارند اگر قدری با آنها صحبت کنیم می بینیم که آنها نیز به دنبال چیزی هستند ولی راه را پیدا نکرده اند.

ابراهیمی دینانی خاطرنشان کرد: اگر سطح عقلانیت خود را بالا ببریم به بسیاری از این نزاع ها خاتمه می دهیم و اگر درست فکر کنیم نه داخل دین جنگ داریم و نه ادیان با هم مشکلی دارند.