باید در ملاک های ارتقاء بازنگری شود/پژوهش های ما باید بتوانند ثروت تولید کنند

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، مراسم بزرگداشت روز پژوهش صبح شنبه، 25 آذر با حضور دکتر محمد نهاوندیان معاون اقتصادی رئیس جمهور، دکتر حسینعلی قبادی، رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دکتر تقی آزاد ارمکی، استاد دانشگاه تهران در محل سالن حکمت این پژوهشگاه با حضور جمع کثیری از اندیشمندان برگزار شد.

بمابر این گزارش، دکتر نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس جمهور طی سخنانی با بیان اینکه هفته پژوهش فرصت تقویت رابطه دوسویه مراکز پژوهشی با جامعه است، اظهار کرد: قاعدتا برگزاری این هفته به این معنا نیست که خود پژوهشگران و موسسات پژوهشی دور هم جمع شوند و این هفته را گرامی بدارند بلکه این هفته فرصتی است که درهای مراکز پژوهشی و دانشگاه را به روی همه اقشار جامعه باز می کند.

وی ادامه داد: اگر آن ترکیب سه گانه در جامعه را قبول کنیم که کنشگران اصلی در حیات اجتماعی که جامعه را راهبری می کنند و شامل دولت، بازار و جامعه مدنی است طبعا هر کنشگری در حیات اجتماعی با این سه مولفه ارتباط خود را تعریف و مرتبا بازتعریف کند و هفته پژوهش فرصتی برای همین کار است و همچنین فرصتی برای ارزیابی این رابطه که باید به آن توجه شود.

هفته پژوهش؛ چشمه ای راهگشا برای کار یک سال آینده

نهاوندیان گفت: به دیگر باید هر 25 آذر تا 25 آذر سال آینده (روز پژوهش) باید یک شاخص داشته باشیم که عملکرد ما در این یک سال در رابطه با هدف، ماموریت، موانع و نیازها چه بوده است، بنابراین این هفته نباید مثل هر هفته دیگری بگذرد بلکه می تواند چشمه ای باشد که با آن در یک سال آینده کار کنیم ضمن اینکه باید بررسی کنیم که هفته پژوهش را چطور برگزار کنیم که در پی آن یک نشاط بین فضای پژوهش و جامعه به معنا اعم رخ دهد. 

وی با بیان اینکه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی توانایی ای دارد که من نظیرش را در کشور نمی شناسم، افزود: کار جامعی که در اینجا به سبب پژوهشکده های مختلفی که وجود دارد به منصه ظهور می رسد، بهتر انجام می شود.

معاون اقتصادی رییس جمهور تصریح کرد: نکته دوم سوال در مورد رابطه پژوهش با کار، کاربرد و نیاز جامعه است؛ همواره به محض طرح این پرسش عده ای بر این توقع پافشاری می کنند و می گویند پژوهش به درد نمی خورد مگر آنکه نیاز کاربردی را حل بکند. در اینجا مثالی می زنم لزوما اگر ما حرف بیمار را در یک کلینیک می شنویم و باید هم بشنویم اما علم ما نباید محدود به خواسته بیمار باشد بلکه برای درمان بیماری لازم است که ولا کار 10 ساله و حتی نسلی را در دستور کار پژوهش قرار دهیم.

وی با بیان اینکه پاسخ نباید تابع نگاه نیازمند باشد، افزود: پاسخ باید تابع نیاز نیازمند باشد، باید به این سوال پاسخ دهیم که تشخیص نیاز و تایید نسخه ای که می نویسیم با چه کسی است، باید این موارد را ببینیم و در اصل موضوع تردید نکنیم چون پژوهشی پایا است که رابطه خود با نیاز به ویژه نیاز بلندمدت را قطع نکند،‌ رابطه بین پژوهش و نیاز را باید نهادینه کرد و این پرسشی است که در هفته پژوهش باید به آن پرداخت.

نهاوندیان ادامه داد: اگر تصمیمات در دولت، بازار (به معنای اقتصادی) در جامعه مدنی به معنای نشاط اجتماعی باشد، در این صورت وضعیت متفاوت است چرا که ابعاد اجتماعی در این سه جا تصمیم گیری می شود. کاربردی کردن یک پژوهش و تحقیق را نباید صرفا به ارتباط آن پژوهش با دولت محدود کرد به این معنا که اگر صرفاً دولت از پژوهشی حمایت کند موفقیت حاصل می شود. اگر هدف را اینچنین تعریف کنیم که تصمیمی گرفته نشود مگر آنکه مبتنی بر تحقیق باشد در اینجا دیگر حتی جامعه اقتصادی هم خود را محتاج به پژوهش می بیند.

نهاوندیان تاکید کرد: روزی که جامعه مدنی، نهادهای اجتماعی و سازمان های مردم نهاد «n.g.o» ها به صرف یک احساس به این نتیجه نرسند که فلان اقدام را بکنیم، شرایط متفاوت است چرا که در این صورت به این نتیجه می رسند که در کنار احساس، عالمانه حرکت کنند، آرزو داشتم در نهادهای دولت و مجلس هیچ طرحی مورد بحث قرار نگیرد چه برسد به اینکه به تصمیم گیری برسد مگر آنکه یک پژوهش کنارش باشد و سه نفر هیئت علمی آن را امضا کرده باشند.

راه جدی شدن ارتباط جامعه و پژوهش

معاون اقتصادی رییس جمهور گفت: اگر چنین کردیم بحث رابطه پژوهش و جامعه جدی خواهد شد، اینکه توی اتاق بنشینیم و برای ارضای لذات روشنفکرانه خودمان مقاله بنویسیم این پژوهش نیست، اگر رابطه دوسویه بین پژوهش و نیاز نهادینه شود خواهیم دید که وارد عرصه دیگری خواهیم شد که این مهم نیز خودش نیازمند سه مرحله می شود که اولین آن تعیین سوال است به این مفهوم که مشتری این پژوهش ما چه کسی است، فرق اینکه تحقیق کرده باشم یا نکرده باشم، چیست و اینکه در این پژوهش ما مسئله کیست؛ پژوهشگری که از دولت حقوق می گیرد یعنی سر سفره مردم نشسته و این مردم اند که باید منتفع شده باشند شاید فردی 20 سال در مورد یک گویش تحقیق کند و این 20 سال کار نتیجه اش شکل گیری سندی برای کمک به هویت ملی باشد ولی باز هم باید یک جایی مشتری ای برای کار من باشد.

وی ادامه داد: البته به این مسئله توجه دارم که بین سوال پژوهش با تعیین نتیجه آن گاهی خلط ایجاد می شود و ممکن است در این بین آزادی پژوهشگر آسیب ببیند؛ پژوهشگر باید بداند که سوال و نیاز چیست و این دو باید در ارتباط با نیاز مردم باشد اما پاسخ لزوما اینگونه نیست، وقتی که تحقیقی سفارشی شد دیگر تحقیق نیست. مرحله دوم در این سیر تولید پاسخ است اینکه چگونه بتوانیم تحقیق معطوف به نیاز را تولید کنیم. این همه رساله های کارشناسی ارشد و دکتری نوشته می شود اما چند درصد از آنها در کشور مفید است، ما باید با استفاده از این فرصت های تحقیقاتی سوالات کاربردی را دربیاوریم و در تولید پاسخ آن محقق به تجارب دیگران نگاه کند.

معنای «اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّینِ»

نهاوندیان با تاکید بر اینکه عصبیت های قومی و ملی در تحقیق جایی ندارد، افزود: زمانی که گفته شد «اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّینِ» منظور از این طلب کردن آن است که علم را در هر جا بیاموز و از تجارب دیگران استفاده کن اما در نوشتن نسخه برای جامعه ات بر مبنای ارزشی های جامعه خود، از این تجربیات استفاده و آنها را عملیاتی کن.

وی گفت: گاهی انسان برخی عوام را می بیند و از برخی حرف هایی که در محیط های علمی زده می شود واقعا تعجب می کند که چگونه این مسایل مطرح می شود؛ اما مساله سوم در سیر مباحث مربوط به پژوهش «تئوری» است. ویژگی تحقیق آن است که مبتنی بر تئوری باشد. تحقیق بدون تئوری تحقیق نیست. مساله دیگر دربافت بازخورد است که ممکن است به این منتج شود که این پژوهش مفید بوده؛ بالاخره هر تحقیقی یک میدان تحقق دارد، این بازخوردها سبب نشر آگاهی می شود.

معاون اقتصادی رئیس جمهوری اظهار کرد:  معتقدم باید در ملاک های ارتقاء بازنگری شود، اگر می خواهیم آموزش و پژوهش با واقعیت حیات اجتماعی ارتباط داشته باشد یکی از محل های حضورش همین عرصه است.

وی با بیان اینکه یکی از مسایلی که همواره در مرکز علمی و پژوهشی از آن گله می شود بحث بودجه است، افزود: گله مندی زیاد است به سبب اینکه محققان و مدیران مراکز علمی ما کار خودشان را می بینند و بودجه هم محدود است، باید یک اقتصادی بچرخد که بعد بودجه دولت بچرخد و بعد از آن بودجه بتواند مراکز پژوهشی ما را بچرخاند. چه قدر این ارتباط وجود دارد که پژوهش های ما توان تولید ثروت را داشته باشند؟ اقتصاد علم انتخاب است. اگر این رابطه دو سویه را حل کردیم آن وقت مشکل همیشگی بودجه مراکز پژوهشی حل می شود.

باید متاع خود را به دنیا عرضه کنیم

نهاوندیان با اشاره به بین المللی شدن فعالیت های پژوهشگاه علم انسانی و مطالعات گفت: این بین المللی شدن به سوال کمک می کند، از سوی دیگر سبب می شود که مشتری های ما (منظور مشتری به معنای محل عرصه تولیدات)، داشته باشیم، ما حرف هایی داریم که برای دنیا جدید است پس باید متاع خود را به دنیا عرضه کنیم. همه مباحثی که مطرح کردم در سال تولید و اشتغال به این جمع بندی می رسد که اکنون مراکز پژوهشی ما باید از خود سوال کننند که در این سال چه کرده اند؟ باید وارد فاز جدید از جهش اقتصادی شویم تا چالش هایی که به ما به ارث رسیده است را حل کنیم.

وی ادامه داد: تا فرصت داریم باید حرکت کنیم وگرنه زمانی می رسد که دیگر فرصتی نمی ماند. فرصت های بسیاری از دست رفته اند، فرصت های درآمدزایی فراوانی داشته ایم ولی استفاده نشده اما هنوز فرصت هست و باید کار کرد، در بودجه امسال یکی از حرف های خوب، اهتمام وِیژه به اهرم کردن بخشی از بودجه عمرانی برای اشتغال است.  از سوی دیگر در عرصه اجتماعی بحث فقر مطلق جدی گرفته شد. سه برابر شدن مستمری کسانی که توان تامیین حداقل ها را ندارد که با احتساب این اقدامات تا پایان دولت دیگر فقر مطلق نداشته باشیم. بحث هدفمندی یارانه ها به نفع اشتغال از دیگر اقدامات است.لذا توجهی که در افکار عمومی به مساله بودجه می شود مبارک است.

نهاوندیان در پایان خاطرنشان کرد: هیچ دستگاهی نباید مفروض بگیرد که بودجه را گرفته و خیال اش راحت شود، خیال کسی باید راحت باشد که کار می کند. دستگاه ها باید مرتبا شاخص هایی که تعریف می شود گزارش از بودجه عملیتی شدن خود بدهند. ما به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بسیار امیدواریم، اینجا چشمه زاینده  ای در عرصه فکر است.