نبوی: الگوی پیشرفت در چشم دشمن از ده ها بمب اتم خطرناک تر است/قانعی راد: برای حل مشکلات آدرس اشتباه می دهیم

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، دومین قسمت از مناظره مجله علوم انسانی زاویه با موضوع «سیر تحول و تحقق عدالت اجتماعی در 4 دهه جمهوی اسلامی» شب گذشته چهارشنبه، 25 بهمن از آنتن شبکه چهار سیما با حضور دکتر محمدامین قانعی راد، دکترای جامعه شناسی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و حجت الاسلام دکتر سید عباس نبوی، استاد سطح عالی فقه و فلسفه و مدیر موسسه پژوهش تمدن و توسعه اسلامی، روی آنتن رفت.

براساس این گزارش، حجت الاسلام دکتر سید عباس نبوی، استاد سطح عالی فقه و فلسفه و مدیر موسسه پژوهش تمدن و توسعه اسلامی در این برنامه، اظهار کرد: در این 4 دهه از انقلاب، عدالت براساس روایتی از امیرالمومنین امام علی (ع)، آنگونه معنا شده است که «عدل هر چیزی را در جای خود قرار می دهد» اما مفسران و متکلمان دچار خطایی راهبردی در تفسیر این روایت شده اند و گفتند که «عدل قرار دادن هر چیز در جای خود است» و هر فردی نیز در هر جای قرار می گیرد، می گوید جای من اینجاست.

وی با اشاره به اینکه امام علی (ع) فرمودند: «عدل چیزی است که هر چیزی را در جای خود قرار می دهد»، تصریح کرد: زمانی که در کشور بودجه برنامه ریزی می شود، اگر نتوانند مبنای توزیع آن پول را مشخص کنند، عدالت محقق نخواهد شد و براساس مولفه هایی که امروزه برای تحقق الگوی اسلامی پیشرفت در حال تدوین هستیم، به این نتیجه و مبنا دست پیدا کرده ایم که «عدالت اجتماعی عبارت است از تقسیم حقوق به میزان مساوی با مبدا واحد و تقسیم به نحو متفاوت به مقدار تفاوت و تمایز».

نبوی در پاسخ به این سوال که براساس شاخصه های موجود، آیا عدالت اجتماعی محقق شده است؟، گفت: مبنای عملکردها در کشور به یک پایه حرکتی نرسیده و تعریفی که از عدالت داریم به جزئیات ختم نشده است و متفکران جامعه اول باید مباحث را در میان خود پخته کنند و به یک مبدا حرکت و نظام اجتماعی دست پیدا و سپس آن را به برنامه تبدیل کنند که این تاکنون محقق نشده است.

مدیر موسسه پژوهش تمدن و توسعه اسلامی، اضافه کرد: در طول عمر دولت های مختلف، فعالیت های بسیاری برای تحقق عدالت اجتماهی صورت گرفته و می توان گفت در دهه اخیر نیز بنیان های بسیار خوبی در این زمینه طراحی شده است و آماده برای خیزش و جهش در برنامه هستیم.

عدالت قضایی، پشتوانه تحقق عدالت اجتماعی

دکتر محمدامین قانعی راد، دکترای جامعه شناسی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور نیز در این برنامه در پاسخ به سوال مجری مبنی بر اینکه براساس شاخصه های موجود، آیا عدالت اجتماعی در کشور محقق شده است؟، اظهار کرد: پاسخ من منفی است و معتقدم این مهم به سه دلیل هنوز محقق نشده است و اینکه بگوییم، گام هایی برداشته و هنوز محقق نشده است، به این معناست که در مسیر قرار داریم یعنی برای تحقق این عدالت با چالش ها و مشکلاتی مواجه هستیم که باید به آنها پرداخته شود.

وی با اشاره به اینکه در کنار موضوع عدالت اجتماعی، معتقدم باید به پرونده های افرادی همچون کاووس سید امامی نیز پرداخته شود، تصریح کرد: به عنوان یک جامعه شناس معتقدم زمانی که در جامعه ای از عدالت اجتماعی گفته می شود، در واقع یکی از چالش های اساسی برای تحقق آن، عدم تحقق عدالت قضایی است و تا زمانی که این عدالت در جامعه محقق نشود، عدالت اجتماعی در سطح حرف و شعار باقی می ماند.

قانعی راد با اشاره به اینکه پشتوانه عدالت اجتماعی به عنوان یک مقوله اجتماعی، عدالت قضایی است، تاکید کرد: فقدان عدالت قضایی در این کشور، مانع از تحقق عدالت اجتماعی می شود، من به مورد خاصی برای تحقق این عدالت اشاره کردم که مشابه آن در حوادث دی ماه رخ داده بود که دستگیر شدند و بعد از مدتی اعلام شد که خودکشی کرده اند؛ این نشان از فقدان استانداردهای حرفه ای در ضابطان قضایی دارد.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور ابراز کرد: اگر شخصیت حقوقی از جامعه سلب شود، هر میزان حرف از عدالت به میان آید، فاقد اعتبار است. جنبش وال استریت ماه ها به طول انجامید اما نه کشته و نه مجروحی بر جای نگذاشت، سوال من این است چرا در یک شهر کوچک ما اتفاقی رخ می دهد، فردایش اعلام می شود چند نفر کشته و زخمی داشته ایم.

وی در پاسخ به این سوال که برخی متفکران غربی مانند مایکل سندل معتقدند که در غرب به سمت بردگی مدرن به پیش می روند، ترسیم شما از آنها صحیح نیست و به نظر می رسد تب دور شدن از عدالت اجتماعی موضوعی جهانی است، گفت: دور شدن از عدالت اجتماعی ابعاد مختلفی دارد که یک بعد آن اقتصادی و رخ دادن نابرابری ها، تشدید فاصله طبقاتی و تشدید فساد در نظام مالی است که در این زمینه ضعف هایی داریم اما در بعد دیگر از لحاظ سیاسی است، به این معنا که انسان ، نماینده و در دستگاه سیاسی مشارکت داشته باشد و امروز دنیا تلاش می کند تا گروه های مختلف را به شیوه ای در درون خود بازنمایی کنند.

قانعی راد ادامه داد: در زمان انتخاب در کشور ما، تلاش هایی برای طرد سیاسی صورت می گیرد تا گروهی شرکت نکنند و یا گروهی تقویت و حمایت می شوند و نهادهای قضایی ما که باید مدافع عدالت در عرصه های مختلف باشند، گاهی به عنوان کنشگر سیاسی وارد میدان می شوند و از گروه هایی دفاع می کنند و این موجب عدم تحقق عدالت اجتماعی است.

مبنای عدالت قضایی در آموزه های اسلامی

حجت الاسلام دکتر سید عباس نبوی، استاد سطح عالی فقه و فلسفه و مدیر موسسه پژوهش تمدن و توسعه اسلامی در پاسخ به این سوال که آیا شعار دولت ها موجب دور شدن از تحقق عدالت اجتماعی شده است، بیان کرد: عدالت قضایی پشتوانه تحقق عدالت اجتماعی است و امیرالمومنین امام علی (ع) در نامه ای به شریح قاضی می نویسند: «زمانی که می خواهی در عدالت مسیری را طی کنی طوری عمل کن نزدیکانت هم نتوانند تاثیری بگذارند و دشمنت نیز از عدل تو مایوس نباشد» و این مبنای عدالت قضایی ما است.

وی با اشاره به اینکه در کشور زمانی که بنا داریم مبنا را به برنامه و دستورالعمل تبدیل کنیم، چارچوب ها را از دست می دهیم، تصریح کرد: در هر سه قوه این مشکل وجود دارد، در حالی که برای جامعه سازی در ایران باید در هر سه بخش خوب عمل کنیم.

نبوی با اشاره به اینکه استاد سیدامامی در جلسات متعددی در موسسه ما حضور داشتند، افزود: چندین هفته پیش یکی از نظریات پیشرفت را مطرح کرد و مورد نقد و بررسی قرار گرفت و پس از جلسه وی با صمیمیت گفت که باید این موضوع را ادامه دهیم اما امروز نکات و مواردی از عملکرد این فرد از سال 70 به بعد به من منتقل شده است که اگر اطلاع داشتم، در جلسات شرکت نمی کردم.

این استاد سطح عالی فقه اضافه کرد: دشمن از جزییات جلسات و مطالعات راهبردی کشور ما نیز در حال تهیه اسناد است و متوجه می شویم که تحقق الگوی پیشرفت، از ده ها بمب اتم نیز امروز با اهمیت تر است.

وی با اشاره به اینکه برخی از روسای دولت ها معتقدند که ارائه برنامه برای تحقق عدالت اجتماعی وظیفه دولت ها نبوده است، بلکه نظام باید برنامه ای تدوین می کرد تا آنها عملیاتی کنند، گفت: فرض این است که براساس راهبری ها کشور، قوه عاقله ای مسائل اساسی را تدوین می کند، مقام معظم رهبری انتظار داشته است که مجمع تشخیص مصلحت نظام و سازمان برنامه ریزی این وظیفه را انجام دهد اما مجددا همین نهادها طرح سوال کردند و در نهایت نیز ایشان مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را تشکیل دادند که امروزه در حال انجام کارهای اساسی است.

نبوی با بیان اینکه در کشور حلقه مفقوده ای در این زمینه وجود دارد، افزود: فرض کنید، اگر دولتی نتواند میان توزیع عادلانه، ریسک یا همان مخاطره اقتصادی، نقدینگی، رقابت و خلاقیت تعریفی ارائه دهد، با مشکل مواجه می شود و در دولت های مختلف، این الگو نبوده است و در دولت سازندگی صریحا مطرح شد که چندسال باید توسعه را پیشبرد و زمانی برای پرداختن به عدالت نداریم و امروز نیز به مقدار بسیاری در امتداد همان مسیر در حرکت ایم.

گفتمان ها و نظریات عدالت کشور در حد اسناد باقی می ماند

دکتر محمدامین قانعی راد، دکترای جامعه شناسی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور نیز در این برنامه در واکنش به اظهارات نبوی، افزود: در کشور یک زمینه گفتمانی و یک زمینه اسنادی داریم که به برنامه های رادیو و تلویزیون، نماز جمعه، سخنرانی های مسئولان، مجمع تشخیص مصلحت، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و ... رسیده است و همگان در حال تولید گفتمان است اما در سطح همین گفتمان ها و اسناد باقی می ماند و زمانی که به مرحله اجرا و انجام می رسد، گونه ای دیگر عمل می شود.

وی با اشاره به اینکه کانون های تصمیم گیری برخلاف مبانی که پشتوانه عام گرایانه و شیعی دارد، به تصمیم گیری می پردازند، گفت: در زمان تصمیم گیری ها، نه اسناد و نه روایات و قرآن در نظر گرفته نمی شود و برای انتخاب افراد، نزدیک ترین ها به خود را در نظر می گیرند.

قانعی راد با اشاره به اینکه در اسناد بالادستی از عدالت گفته می شود اما در پایین و اجرا، روابط ایدئولوژیک حاکم است، تصریح کرد: زمانی که استخدامی در کشور صورت می گیرد، اساتید انتخاب و یا منابع توزیع می شوند یا در نهایت قضاوتی صورت می گیرد، روابط و نگاه های قومی و ایدئولوژیک به وضوح دیده می شود.

دکترای جامعه شناسی با اشاره به اینکه در نگرش سازندگی به جهت توجه ویژه به توسعه، از عدالت در مواردی عبور می شود، تصریح کرد: عدالت اجتماعی در بعد اقتصادی خود به معنای تحقق رفاه و برقراری عدالت اقتصادی است و معتقدم زمانی که دولت منابع مالی اش کاهش پیدا می کند، نمی تواند سراغ عدالت اجتماعی رود.

توجه سیاستگذاران به مباحث حوزه و دانشگاه، راه حل تحقق عدالت اجتماعی

حجت الاسلام دکتر سید عباس نبوی، استاد سطح عالی فقه و فلسفه و مدیر موسسه پژوهش تمدن و توسعه اسلامی در پاسخ به این سوال که دانشگاه و حوزه برای تحقق عدالت اجتماعی در کشور چه کرده اند، گفت: دکتر قانعی راد معتقد است که یک جریان ایدئولوژیک در کشور برای تصمیم گیری ها وجود دارد که تحقق عدالت را زیر سوال می برد و من این نوع عملکرد را قبول ندارم البته معتقدم برخی گروه های تاثیرگذار در کشور وجود دارد.

نبوی ادامه داد: از مجموع اعتراضاتی که در ماه های اخیر در کشور صورت گرفت، براساس تحقیقات و پژوهش ها، حدود 6 درصد اعتراض مستقیم به نظام و حاکمیت و بخش اعظمی ناشی از بی عدالتی ها و فرایندها بود لذا باید یک جایی این پوسته ها را شکست. شخصاً در همین زمان می توانم حدود 50 برنامه عدالت اقتصادی، سیاسی، قضایی و ... را ارائه دهم که بطور نمونه برای توزیع عادلانه باید برای تمام افراد و آحاد جامعه، شناسه ملی اقتصادی داشته باشیم که این شناسه مشخص کند، هر فردی چه میزان ورودی و خروجی دارد.

دکتر محمدامین قانعی راد، دکترای جامعه شناسی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور نیز در این برنامه نیز در پاسخ گفت: امروز در جامعه با یک انفجار گفتمانی پیرامون عدالت مواجه هستیم، حرف و نظریات زیادی مطرح شده است اما مسئولین زمانی که بنا دارند آدرس اشتباه دهند، می گویند حوزه و دانشگاه چه کرده است، در حالی که مشکل اساسی در این زمینه توسط سیاستگذاران حل می شود و حوزه و دانشگاه می توانند حمایت و پشتیبانی کنند.