آمار فاجعه بار صادرات فرهنگی ایران در عصر «صنایع خلاق»/ هنوز غرق رویای نفتیم

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، صنایع خلاق به صنایعی گفته می شود که اساسا بر پایه فکر ، اندیشه و نوآوری خلق می شوند، شاید بتوان گفت نیاکان ما در هزاران سال پیش، از پیش قراولان حوزه صنایع خلاق بوده اند؛ آنها در گذشته ابزارهای زندگی، زیور آلات و ابزارهای جنگی می ساختند و امروزه همان دست سازه های آنها را «صنایع خلاق» یا صنعت مبتنی بر فرهنگ و هنر می نامند؛ صنعتی که می رود تا از همه صنایع دیگر در دنیا پیشی بگیرد.

دوران تکیه و افتخار به داشتن نفت، انرژی (دیگر منابع )و اقتصاد نفت محور در دنیا به پایان رسیده، امروزه اغلب کشورها در حال سرمایه گذاری در صنایع خلاق و صنایع فرهنگی و هنری هستند.

 دیگر ساختن کارخانه های فولاد و پتروشیمی راه مناسبی برای اشتغال زائی و رشد اقتصادی نیست و اتفاقا سرمایه گذاری روی رشد و پرورش ذهن های خلاق و فعالان فرهنگی و خالقان آثار فرهنگی و هنری و حتی ادبی بهترین راه روزآمد برای رشد اقتصادی و بالارفتن قدرت اقتصادی کشور در جهان است.

اقتصاد نفتی–دولتی در کشور ما اما متاسفانه همه راه ها را بسته، مدیران دولتی در فکر اقتصاد دانش بنیان نیستند وهمچنان به دنبال راه های قدیمی و مستهلک برای پیشرفت اقتصادی کشور هستند و این در حالی است که ایران با سابقه و پیشینه فرهنگی و تمدنی که دارد می تواند از قدرت های برتر جهان در حوزه صنایع خلاق باشد. اقتصاد نفت محور در کشور مانع رشد استعدادهای برتر در حوزه صنایع فرهنگی و خلاق است. نگاهی به آمار فاجعه بار میزان صادرات غیر نفتی  ایران و البته نوع محصولات غیر نفتی در چند سال گذشته مهر تاییدی بر این موضوع است؛ میعانات گازی ‌،گازهای نفتی ،‌گاز طبیعی مایع شده،‌پلی اتیلن،‌متانول،‌اوره ، سنگ آهن ،‌آهن ،‌فولاد  و پسته .

یکی از مهم ترین موانعی که در کشور در حوزه صادارت صنایع خلاق و فرهنگی وجود دارد ؛ نپیوستن ایران به قانون معاهده جهانی(کنوانسیون برن) است؛ کنوانسیون برن یک معاهده بین‌المللی در خصوص حق تکثیر و حق مؤلف است که اولین بار در شهر برن در سوئیس در سپتامبر سال ۱۸۸ (شهریور ۱۲۶۵ شمسی) تصویب شد.

امضا نکردن و نپذیرفتن قانون کپی رایت از سوی ایران عرضه همه انواع محصولات فرهنگی و ادبی ایران در بازارهای جهانی را دشوار ساخته است و تنها درصد کمی از صنایع دستی استان های مختلف، فرش و پسته  ایران در بازارهای جهانی به فروش می رسد.

الله یارملک شاهی، رئیس کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس اما در پاسخ به خبرنگار فرهنگی شبستان درباره چرائی تصویب نشدن لایحه مالکیت ادبی و هنری ( کپی رایت) در مجلس بعد از گذشت نزدیک به ۳ سال گفت: متاسفانه رویه غلطی در مجلس حاکم است؛ اگر مجلس تمام شود همه لوایح و طرح ها در هر شرایطی که باشند دور ریخته می شوند. معتقدم این رویه غلطی است و باید اصلاح شود چون زمان بسیار زیادی را از کارشناسان می گیرد.لایحه حقوق مالکیت معنوی و ادبی نیز دقیقا به همین دلیل در مجلس ماند و تصویب نشد.

ملک شاهی گفت: ما در  حوزه مالکیت معنوی و رعایت حقوق مالکان ادبی و هنری قانون داریم؛ البته هم در زمینه مالکیت صنعتی و هم در حوزه مالکیت ادبی و هنری، اما قوانین ناقص هستند و نیاز به اصلاح دارند.

وی تاکید کرد: ما در حال اصلاح این قانون هستیم و تحت عنوان لایحه جامع آن را می نویسیم. امسال این لایحه را تبدیل به قانون خواهیم کرد، قانون گذاری کار سختی است اما با این وجود برای شخص من تصویب این قانون 100 درصد است، تا پایان سال ۹۷ قانون کپی رایت قطعا تصویب خواهد شد و به نتیجه می رسد. دکتر محمود صادقی را ملزم کرده ایم که ظرف 15 روز آینده طرح را بررسی و  نتیجه را به ما اعلام کند.

بنابراین گزارش کامران باقری که از مشاوران و مدرسان سرشناس مديريت نوآوری و مالکيت فکری و عضو هيات مديره انجمن مديريت فناوری ايران ،  دارای مدرک دکترای مديريت نوآوری از دانشگاه سانتانا ايتاليا و کارشناسی ارشد حقوق مالکيت فکری از دانشگاه تورين ايتاليا است اردیبهشت 97 در سخنانی در هشتمین همایش مالکیت ادبی و هنری با استناد به آمار موجود و فکت های مختلف گفت:« مدیران ما نمی خواهند بشنوند و بدانند. متاسفم که سياستگذاران صنعت و اقتصاد کشور همچنان اين تحول بنيادین اقتصادی را درک نکرده‌اند و به ساخت کارخانه‌های بزرگ و آلاینده پتروشیمی و فولاد برای اشتغال‌زایی می‌انديشند.

اقتصاد نوينِ جهانی، مبتنی بر دانش، فناوری و از آن مهم‌تر، مبتنی بر خلاقيت و نوآوری است. اين اقتصاد، سازوکارها و نظام‌های پشتيبان خاص خود را می‌طلبد که نظام مالکيت فکری از جمله مهم‌ترين آنهاست. مديرانی که در تریبون‌ها از اقتصاد دانش‌بنيان سخن می‌گويند اما برای اصلاح اساسی نظام مالکيت فکری کشور اقدامی عاجل انجام نمی‌دهند، يا در گفته خود صادق نيستند يا معنای اقتصاد دانش‌بنيان را درک نمی‌کنند.

امروز به نظر می رسد ایران چیزی برای عرضه به دنیا ندارد و دقیقا دلیل اینکه تحریم کردن ما کار آسانی است همین است. ما جز اندکی پسته و زعفران هیچ چیزی برای دنیا نداریم و بنابراین آنها هم در هیچ زمینه ای به ما وابستگی ندارند. روزی را می بینم که قیمت نفت به 10 الی 15 دلار می رسد و کسی هم خریدار آن نیست.»

کاش مدیران به جای تمرکز بیش از پیش بر اقتصاد نفتی تمرکزشان بر صحبت های مقام معظم رهبری بود که 7 سال پیش اعلام کردند:« افزایش صادرات غیرنفتی باید مورد توجه باشد. بودجه کشور ما متأسفانه از ده ها سال پیش به این طرف، وابسته به نفت است. این روش را همه اقتصاددان های دلسوز رد می کنند؛ این روش در کشور ما عادت شده است. نفت را استخراج کنند، بفروشند، از پول آن کشور را اداره کنند؛ این شیوه غلطی است.من سال ها پیش این را گفتم که یکی از آرزوهای من این است که یک روزی ما بتوانیم کشور را جوری اداره کنیم که حتی اگر لازم بود، یک قطره نفت هم صادر نکنیم و کشور اداره شود. این چیزی است که تا امروز پیش نیامده است. البته کار آسانی هم نیست، کار بسیار مشکلی است. افزایش صادرات غیرنفتی موجب می شود که ما به این هدف نزدیک شویم و این کار دارد انجام می گیرد.»

به گزارش شبستان، ایران دارای میراث فرهنگی، صنایع دستی متنوع، هنر(موسیقی ، سینما و ...) و ادبیات غنی است، قانون نخ نمای کپی رایت در ایران که مربوط به سال 1348 است، نپذیرفتن کپی رایت و نپویستن به معاهده های جهانی توسط ایران بزرگ ترین مانع بر سر صادرات غیرنفتی و فرهنگی کشور و حتی راه یافتن و شناخته شدن آثار ادبی برتر نویسندگان معاصر ایران در دنیا و نمایشگاه های مهم دنیا است.

البته طبق آمارهایی که به تازگی اعلام شده مجموع صادرات و واردات غیر نفتی ایران در دو ماهه اول سال‌جاری بالغ بر ۱۴ میلیارد و ۵۳۶ میلیون دلار بود که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۱ درصد افزایش داشته است، آنچه جالب توجه است توجه به نوع محصولات صادراتی است.

 اقلام عمده صادراتی کشورمان در این مدت به ترتیب شامل میعانات گازی به ارزش یک میلیارد و ۲۹ میلیون دلار، پروپان مایع شده به ارزش ۳۳۵ میلیون دلار، روغن‌های سبک و فرآورده‌ها بجز بنزین ۲۷۴ میلیون دلار، پلی‌اتیلن گریدفیلم به ارزش ۲۳۲ میلیون دلار، گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده به ارزش ۲۰۳ میلیون دلار بوده است و سهم سایر کالاها چهار میلیارد و ۳۹۱ میلیون دلار است.

 هنوز سهم صادرات کالاهای فرهنگی در ایران بسیار ناچیز است؛ سرمایه گذاری روی این حوزه و همزمان تصویب قانون جامع و کامل کپی رایت و پیوستن به معاهده های جهانی، به اشتغال زائی، درآمد زائی و افزایش درآمد ناخالص ملی منجر می شود و ایران را به یکی از قدرت های فرهنگی دنیا تبدیل خواهد کرد، اگر برخی مدیران از خواب و رویای اقتصاد نفتی بیدار شده و واقعیت امروز دنیا را بپذیرند.

 گزارش: الهام عطائی