از علم دینی تا توسعه فرهنگی در کرسی‌های نظریه پردازی

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان به نقل از طلیعه، حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید حسین حسینی، عضو هیئت‌ علمی گروه فلسفه دین پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در خصوص کتاب «از علم دینی تا توسعه فرهنگی در کرسی‌های نظریه پردازی» که به همت انتشارات جامعه‌شناسان منتشر شده، گفت: این کتاب شامل پیشگفتار و چهار فصل می‌شود و عنوان پیشگفتار این کتاب، از «کرسی تا کرسی» است.

حسینی افزود: چهارفصل کتاب «ازعلم دینی تا توسعه فرهنگی در کرسی‌های نظریه پردازی» عبارتند از:
فصل یک: تبیین مبانی نظری منشور نهضت تولید علم
فصل دوم: بررسی تطبیقی مبانی مدیریت اسلامی با مدیریت ماکیاولیستی
فصل سوم: تحلیل الگوی توسعه فرهنگی در ایران
فصل چهارم: علوم انسانی اسلامی
و در انتها نمایه و منابع نیز گنجانده شده است.

عضو هیئت‌ علمی گروه فلسفه دین پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تاکید کرد: این کتاب گزارش اجمالی علمی برگزاری سلسله نشست های علمی کرسی‌های نظریه پردازی است که در دهه ۸۰ برگزار نمودم و در واقع اولین ستاد رسمی دانشگاهی با عنوان «ستاد نهضت تولید علم و کرسی­های نظریه پردازی» بود که بعد از پیام مقام معظم رهبری در خصوص بحث نظریه پردازی، تشکیل دادم و اقدام به برگزاری کرسی های علمی نمودیم.

وی خاطرنشان کرد: کاری که در آن سالها انجام شد شیوه ای ابداعی – علمی برای اجرای کرسی های نظریه پردازی بود و این کتاب شاهدی بر این است که این نوع نشست های نظریه پردازی در محیط های علمی و دانشگاهی قابل برگزاری است و تاثیر عمیق علمی هم می تواند داشته باشد.

حسینی عنوان کرد: در پیشگفتار کتاب با عنوان «از کرسی تا کرسی»، چندین صفحه به سابقه این کار و مسائل پیرامونی آن اختصاص دادم و ذیل ۱۰عنوان نکاتی را ذکر کردم که در اینجا به عنوان های کلی آن اشاره می کنم:

• انگیزه علمی و دینی این حرکت علمی
• چیستی ضرورت و اولویت‌های برگزاری کرسی‌های نظریه پردازی
• فایده پژوهش در زمینه کرسی‌های نظریه پردازی که چه موضوع و چه بایدهایی را می‌توان در جامعه علمی بعد از انقلاب اسلامی مورد توجه قرار داد، و نیز به چالش های علمی و اجرایی کرسی های نظریه پردازی در آن سالها و چالش هایی‌که هم اکنون وجود دارد اشاره کردم و همچنین اشاره به دستاوردهای علمی و محصولات علمی که در آن سالها داشتیم.

عضو هیئت‌ علمی گروه فلسفه دین پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در ادامه به صفحه ۲۵ این کتاب که در سال   94نگاشته است اشاره نمود و گفت: هموارچنین می اندیشیدم که حرکت‌های اجتماعی و به‌خصوص جنبش‌های علمی، بایستی از بدنه  جامعه علمی یعنی از متن پژوهشگران و صاحب نظران حوزه و دانشگاه آغاز شود و دولت، نقطه شروع مناسبی نیست. برهمین بنیان در سال‌های بعد از حضور در مسئولیت ریاست پژوهشکده فرهنگ اسلام و ایران، سعی کردم همان رویکرد و رویه خویش را اما در قالب فعالیت‌های پژوهشی پژوهشکده دنبال کنم که البته با همه مقاومت‌ها اما، مقدمات و سنگ بنای سنگینی گذاشته شد.

وی در ادامه افزود: نتیجه این رفت و برگشت‌های پر هزینه، آن شد که همچنان معتقدم برای ایجاد و تحقق یک بستر پویای علمی در سطح کشور، هم در خصوص کرسی‌های نظریه پردازی و نیز مسئله تولید علم و خروج از رخوت پژوهشی در حوزه علوم انسانی، به یک حرکت سازمان‌یافته تلفیقی – ترکیبی نیازمندیم.

حسینی بیان کرد: نه مجموعه‌های ستادی حاکمیتی در مرکز با صرف صدور بخشنامه، آیین‌نامه و نه حتی صرف هزینه، به تنهایی کاری از پیش می‌برند (گرچه مجموعه های قوی، نظام مند و هماهنگ با سایر دستگاه ها و دارای برنامه مدون نیز باشند) و نه صرفا می‌توان به امید سرزدن جوانه‌های خلاقیت و خیزش های علمی – فردی و یا علمی – جمعی، نزد اندیشمندان و صاحب نظران بود.

بلکه باید با اصالت دادن به حرکت دوم، پیوسته بین این دو ستون در تردد بود؛ یعنی در هر موضوعی، متولیان و مدیرانی که خود به حوزه علمی مرتبط، آشنایی دارند؛ مرتبا سعی در نزدیک کردن تناسبات قوانین و دستورات با حالات و افکار صاحب نظران داشته باشند و بدین ترتیب امکان تولید اندیشه‌های نو را شاهد باشیم.

وی تبیین کرد: تحقق کرسی‌های نظریه پردازی، هم‌اکنون، دچارچنین بوروکراسی‌های اداری شده و با مسیر پیش‌روی آن، به همان سرنوشت پایان‌‌نامه‌ها و رساله‌های ساختگی و مقالات غیرعلمی، منجر می‌شود؛ زیرا، آن‌چنان با انواع و اقسام قوانین و لایه‌های اضافی و امتیازات صوری و مادی همراه شده که آخرین انگیزه یک صاحب نظر(مانند مسائل مادی، رتبه و ارتقاء) را برای وی، اولین انگیزه قلمداد می کنند و تاریخ علم گواه است که با جابجایی این انگیزه ها، هیچ گاه به بلوغ و رشد اندیشه ها، دست نمی­­یابیم.

عضو هیئت‌ علمی گروه فلسفه دین پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت:علاوه براین که هریک از مجموعه های مرتبط مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای اسلامی شدن دانشگاه ها، شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، هیئت حمایت از کرسی های نظریه پردازی و مانند آن، با انواع و اقسام چالش های گوناگونی رو برو هستند که ساده ترین آنها، حضورافرادی با مسئولیت‌های متعدد است که به صورت طبیعی امکان آزادی و فراغت فکری برای اندیشیدن و برنامه ریزی در موضوع مورد نظر را ندارند.

 حسینی تاکید کرد: تجربه ما در ستاد نظریه تولید علم و کرسی های نظریه پردازی، نشان داد که با صرف وقت کافی، داشتن انگیزه قوی و همت عالی، حتی بدون هزینه‌های سنگین، می‌توان حرکت‌های نوینی را سازماندهی کرد و از ظرفیت‌های علمی بدنه جامعه علمی به خوبی استفاده کرد، اما هم اکنون کرسی‌های نظریه پردازی از یک آسیب جدی ‌تری نیز رنج می برند و همین امر یکی از دلایل عدم رونق عمومی آن در سال‌های گذشته بوده است و آن چیزی نیست جز کم سو شدن بازار نقد نظریه‌های علمی معاصر.

وی عنوان کرد: اگر تولید علم دینی در ترویج کرسی های نظریه پردازی است، کلید رونق کرسی های نظریه پردازی در دامن زدن به جریان نقد در سطح جامعه علمی است چراکه اگر به نقد علمی نظریه های مطرح در حوزه علوم انسانی معاصر نپردازیم و امتیازات و کاستی های آنها رخ ننماید، راهی برای احساس نیاز جدید و ابداع نظریه های دیگر گشوده نمی شود.

عضو هیئت‌ علمی گروه فلسفه دین پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تشریح کرد: نقد نظریه های علمی در قالب مکاتب موجود، آثار، متون و کتب در دست، بهترین راه برای نشان دادن میزان بهره وری از این علوم و نحوه کاربرد آنها در حل مسائل  جامعه اسلامی ایرانی خواهد بود؛ بنابراین از کرسی ‌های نظریه پردازی نه فقط باید انتظار داشت که به پویایی و تحرک علمی فضای حوزه و دانشگاه ها یاری رساند که در قدم دوم باید به انتظار کرسی های آزاداندیشی علمی بود و از این مهم تر باید نقطه هدف تحقق کرسی نظریه پردازی را تا آرمان تولید علم دینی و زمینه سازی تولید علوم انسانی اسلامی پیش برد؛ بدینسان، تلاش‌های خود را در سال‌های اخیر متمرکز در مسئله نقد پژوهی و تحلیل نقادانه متون علمی کردم تا شاید از این طریق در تکمیل مسیر گذشته، گام بردارم.

دکتر حسینی افزود: چهارفصل این کتاب گزارش چهار نشست علمی کرسی­های نظریه پردازی است که در فصل اول به مبانی نظری نهضت تولید علم پرداختیم. در فصل دوم به بررسی تطبیقی مبانی مدیریت اسلامی با مدیریت ماکیاولیستی پرداخته شده و در فصل سوم، تحلیل الگوی توسعه فرهنگی و فصل چهارم نیز نظریه علوم انسانی اسلامی، مطرح شده است. هرکدام از این چهار فصل، توسط یکی از صاحب نظران علوم انسانی کشور به صورت یک کرسی ارائه شده و منتقدین آن‌ را مورد نقد قرار دادند و به شیوه خاصی که در کتاب گزارش آن آمده، در قالب کرسی نظریه پردازی اجرا شده است.

یکی از اهداف تالیف کتاب «ازعلم دینی تا توسعه فرهنگی در کرسی‌های نظریه پردازی» این مهم بوده است که جریان کرسی­های نظریه پردازی، جدی گرفته شود؛ زیرا این امر قابلیت اجرایی شدن دارد. ما در ستاد مذکور ۱۲ کرسی برگزار کردیم که در کتاب «ازعلم دینی تا توسعه فرهنگی در کرسی‌های نظریه پردازی» به گزارش ۴کرسی پرداخته شده  و۴نظریه پیرامون مسائل مهم علوم انسانی، مطرح شده است.