خبرگزاری شبستان// خراسان رضوی
اشاره:
از زمانی که امام هشتم، امام رضا (ع) فرمانروای دل های ایرانیان در سرزمین شرق شد علاوه براینکه خیل مشتاقان بسیاری را به سوی این سرزمین دعوت کرد خراسان مهد اندیشه ها و تفکرات الهی، اندیشمندان و علمایی شد که به بهانه ارادت این همام به سرزمین خورشید رهسپار شده بودند، از زمان خاکسپاری امام رضا(ع) در باغ حُمیدبن‌قحطبه و پیدایش آرام‌آرام شهری به نام مشهد، نامداران فراوانی سر بر آستان حرم نهاده و آن را شهر هزار مزار ساخته‌اند، که اینک جز شماری اندک، نشانی از آنان در رواق‌ها و صحن‌های حرم نمایان نیست و می‌سزد که نام و یاد آنان زنده بماند و برگی از دفتر تاریخ زندگانی آن مشاهیر برای امروزیان گشوده شود تا خاطرات تلخ و شیرینشان، بیش از این در تاریکنای زمان به بی‌‌رنگی نگراید و اکنون برگی از این تاریخ افتخار آمیز ...
شهید هاشمی‌نژاد، سیدعبدالکریم (1311-1360 هـ. ش)
مجاهد شهید سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد که یکی از چهرههای روحانیت مبارز است، در سال 1311 هجری شمسی در بهشهر متولد شد. در اوایل نوجوانی به روستای کوهستان بهشهر رفت و در خدمت حضرت آیت‌الله کوهستانی به تحصیل پرداخت. در نهضت 15 خرداد، هاشمی‌نژاد به پیام امام لبیک گفت. در شب 15 خرداد، شبی که سپیده‌دم آن آغاز حماسه انقلاب اسلامی را رقم زد، او جزو اولین دستگیرشدگان بود.
پس از پایان یافتن دومین دوره دستگیری‌اش به مبارزات خود بعد تازهای بخشید و همچنین حوزه درس فقه و اصول او مرتبا دایر بود. استاد شهید که در مشهد در هیچ مکانی حق منبر رفتن و سخنرانی نداشت، در این مدت توانست در شهرستانهای مختلف ایران سخنرانیهای تکاندهندهای ترتیب دهد و هیچگاه دست از فعالیت و روشن کردن مردم و برملا ساختن جنایات رژیم شاه برنداشت؛ تا اینکه بار دیگر در سال 1350 پس از 10 شب سخنرانی مستمر پیرامون علت عقب‌ماندگی مسلمین، در یکی از مساجد شیراز دستگیر و زندانی شد و سپس برای همیشه در سرتاسر کشور ممنوع‌المنبر شد. او در مدتی که نمی‌توانست منبر برود به نشر آثار قلمی پرداخت.
برخی از آثار او عبارتند از مناظره دکتر و پیر، درسی که حسین به انسانها آموخت، تقریرات اصول آیت‌الله شیخ علی کاشانی، هستی‌بخش، رهبران راستین، مسائل عصر ما، قرآن و کتابهای دیگر آسمانی، مشکلات مذهبی روز، راه سوم بین کمونیزم و سرمایه‌داری، ولایت فقیه، زهرا (س) و مکتب مقاومت.
شهید هاشمی‌نژاد و حضرت آیت‌الله خامنهای رهبر انقلاب و حضرت آیت‌الله طبسی تولیت عظمای آستان قدس رضوی، مثلث مقاومتی را بهوجود آوردند که در اواخر دوران رژیم پهلوی همواره در کنار یکدیگر در شهر مقدس مشهد برای آزادی و رهایی مردم از چنگ استبداد فعالیت داشتند.
شهید هاشمی‌نژاد روز 18 تیر ماه 1354 به اتهام اقدام علیه امنیت کشور، همراه آیت‌الله واعظ طبسی و تنی چند از مبارزین، دستگیر و روز دوم دی‌ماه 1354 به 2 سال زندان محکوم شد. ایشان بدون تردید یکی از گردانندگان اصلی انقلاب اسلامی در مشهد بود تا اینکه روز 7 مهر 1360 بهدست منافقان به شهادت رسید و روز 8 مهر در محل دارالسلام حرم مطهر به خاک سپرده شد.
جبرییلی، غلام سرور (1306-1376 هـ. ش)
حاج شیخ غلام سرور جبرئیلی فرزند آخوند علی محمد جبرئیلی از علمای هرات بود و در اواخر عمر در مشهد به ارشاد مهاجرین افغانی اشتغال داشت.
وی سال 1306 هـ ش در روستای جبرئیل از توابع هرات افغانستان در خانوادهای روحانی به دنیا آمد. پدرش را در 13 سالگی از دست داد و تحصیل علوم دینی را تا سطوح عالی از محضر آقا میرآقا فاضل‌زاده و حاج شیخ محمد طاهر قندهاری و دیگر فضلای هرات فراگرفت.
پارسایی او موجب شد به پیشنهاد جمعی از شیعیان هرات از سوی آیات عظام حکیم شاهرودی، خویی، امام خمینی (قدس‌سره) و مراجع دیگر به نمایندگی برگزیده شود. ایشان در هفتادمین سال حیات پربار خود، روز جمعه 28 شهریور 1376 هـ. ش در مشهد درگذشت و در صحن جمهوری اسلامی بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) دفن شد.
سبزواری، حسین (1309-1386 ه.ق)
آیت‌الله حاج میرزا حسین سبزواری مشهور به "فقیه سبزواری"، فرزند آیت‌الله میرزا موسی (1265-1337 ه.ق) سوم رمضان 1309 ه.ق در شهر سامرا به دنیا آمد و در سال 1318 ه.ق همراه پدر خود آیت‌الله میرزا موسی به سبزوار رفت و در آنجا به تحصیل علوم دینی پرداخت.
وی در سال 1326 ه.ق برای ادامه تحصیل وارد مشهد شد و در مدرسه فاضل‌خان حجره گرفت و از محضر دانشورانی چون حاج شیخ حسن برسی، میرزا محمدباقر مدرس رضوی، میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری، حاج میرزاحسین از شاگردان میرزای شیرازی و حاج میرزا اسماعیل مجتهد، علم آموخت.
وی شعبان سال 1331 ه.ق با دختر میرزا حسین صدرالعلماء (1295-1329 ه.ق) یکی از علمای برجسته سبزوار، ازدواج کرد و 6 سال در سبزوار اقامت گزید. در این مدت ضمن تدریس، خارج فقه و اصول را از محضر پدر و حکمت را نزد افتخارالحکما، شاگرد حاج ملا هادی سبزواری، فرا گرفت و سال 1338 هـ. ق، پس از فوت پدر و طبق وصیت او، برای ادامه تحصیل به نجف رفت و فقه و اصول را نزد آیات میرزا حسین نائینی، سیدابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاء عراقی و حاج سیدمحمد فیروزآبادی فرا گرفت و از همه اساتید خود اجازه اجتهاد دریافت کرد و به "فقیه سبزواری” اشتهار یافت.
وی روز شنبه 24 شوال 1384 ه.ق/ 1345 هـ. ش در 77 سالگی راه ناهموار دنیای مادی را به آخر رساند و روحش به دار قرار پر گشود و در محل مدرسه باغ رضوان به خاک سپرده شد. "هدایه الانام" رساله عملی اوست و کتاب "مناسک حج» وی نیز به چاپ رسیده است.
دامغانی، محمد کاظم (1316-1401 ه.ق)
آیت‌الله حاج شیخ محمد کاظم مهدوی دامغانی، فرزند آخوند ملا علیاکبر، در جمادیالثانی 1316 ه.ق در روستای شمس‌آباد دامغان، به دنیا آمد. در کودکی پدر و مادر خود را از دست داد. پس از فراگیری مبانی علوم دینی به مشهد آمد.
نزد میرزا عبدالجواد معروف به ادیب نیشابوری و نیز فاضل بسطامی با علوم ادبی آشنا شد. سپس قوانین را نزد مرحوم شهرستانی و سطوح عالیه را در خدمت علمای اعلام: شیخ حسن برسی شیخ محمد قوچانی و شیخ محمد نهاوندی که هر سه از شاگردان برجسته آخوند خراسانی بودند، فرا گرفت.
مرحوم دامغانی از سال 1336 ه.ق در مشهد حوزه درس قوانین، شرایع، ریاض، رسائل، مکاسب و کفایه داشت و از سال 1356 ه.ق پس از واقعه مسجد گوهرشاد در منزل خود منزوی شد و هیچ شغلی را اعم از تدریس در دانشگاه یا فعالیتهای قضایی نپذیرفت؛ هرچند در بازسازی حوزه مشهد پس از شهریور 1320 هـ. ش از فعالان بود. ایشان در دهم تیر سال 1360 هـ.ش/ 27 شعبان 1401 ه.ق در مشهد درگذشت و در دارالزهد حرم به خاک سپرده شد.
طباطبایی قمی، سیدمهدی (متوفی: حدود 1358 هـ. ش)
آیت‌الله حاج سیدمهدی قمی فرزند آیت‌الله العظمی حاج آقا حسین قمی است. وی در مشهد به دنیا آمد، ادبیات را در خدمت میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری فرا گرفت و فقه و اصول را بیشتر نزد پدر آموخت و به درجه اجتهاد رسید.
ایشان بعد از واقعه مسجد گوهرشاد که در سال 1314 هـ. ش اتفاق افتاد، همراه پدر به عتبات مهاجرت کرد و در کربلا رحل اقامت افکند. پس از درگذشت آیت‌الله العظمی سیدابوالحسن اصفهانی و رفتن حاج آقا حسین قمی به نجف، ایشان در کربلا ماند. بهجای پدر نماز می‌خواند، روزها تدریس داشت، حوزه علمیه کربلا را با درایت کامل اداره می‌کرد.
بعد از انقلاب عراق و روی کار آمدن حزب بعث به لبنان رفت و اوایل پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در حالیکه بیش از 70 سال عمر داشت، به تهران آمد و پس از چند روز درگذشت و جنازه‌اش را به مشهد انتقال دادند و در وسط ایوان طلای صحن عتیق حرم امام رضا (علیهالسلام) به خاک سپردند. آیت‌الله حاج سیدمهدی قمی به زهد و تقوا و پرهیزکاری اشتهار داشت و صاحب فضیلت و کرامت بود.
تبریزی، غلامحسین (1260-1359 هـ. ش)
مرحوم آیت‌الله حاج شیخ غلامحسین تبریزی معروف به "شیخ غلامحسین ترک" به سال 1260 هـ. ش (1303 ه.ق) در یکی از روستاهای شبستر، در خانوادهای مذهبی، چشم به جهان گشود. در مدرسه طالبیه تبریز به تحصیل پرداخت و پس از اتمام سطح برای ادامه تحصیلات به نجف رفت و آنجا اصول را نزد آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و فقه را در محضر حاج سیدمحمد کاظم یزدی و شریعت اصفهانی فراگرفت.
پس از بازگشت به تبریز به فعالیتهای مذهبی روی آورد و "جمعیت دیانت اسلامی" را در سال 1343 ه.ق تأسیس کرد و معارف اسلامی را به سبکی نو در میان جمعیت تدریس می‌کرد. گفتار ایشان در نشریهای به نام "تذکرات دیانتی" هر 15 روز یکبار منتشر می‌شد.
نخستین شماره این نشریه اول جمادی‌الاولی 1345 ه.ق در شهر تبریز به چاپ رسید و انتشار آن چند سال دوام آورد. از مبارزات سیاسی غافل نبود و در جریان کلاه پهلوی در سال 1311 هـ. ش، حاج شیخ به مبارزه علیه اتحاد شکل و مظالم رضاخان پرداخت، ولی حرکت او سرکوب شد و خود وی پس از مدتی زندگی مخفی، به کربلا مشرف شد و مدتی آنجا اقامت کرد و پس از آرام شدن اوضاع به تبریز برگشت.
در نهضت گوهرشاد مشارکت داشت و پس از شهریور 1310 به منظور مقابله با اندیشههای سیداحمد کسروی که از تبریز با او آشنا بود، به انتشار تذکرات دینی در مشهد دست زد. بعد از ترور نافرجام کسروی، شهید نواب صفوی به مشهد آمد و با کمک حاج شیخ مدتی در یکی از روستاهای اطراف مشهد مخفی شد.
در جریان شهادت نواب، مرحوم تبریزی برای او چهلم گرفت و مسئولیت یکی از شاخههای فدائیان اسلام را که به نام مبارزان اسلام خوانده می‌شد، خود به عهده گرفت. حاج شیخ در مبارزات 15 خرداد سال 42 نیز فعال بود و فعالیتهای سیاسی خود علیه نظام شاهنشاهی را تا سال 1357 ادامه داد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نماز جمعه تا سال 1359 به امامت ایشان در مسجد گوهرشاد اقامه می‌شد و تا زمانی که زنده بود، امام برای کسی حکم امامت جمعه را در مشهد صادر نکرد.
وی روز اول شعبان 1400 ه.ق / 25 خرداد سال 1359 در 97 سالگی دعوت حق را پاسخ داد و به سرای ابدی شتافت و در قسمت شمالی دارالسلام حرم امام هشتم (ع) دفن شد. آثار علمی زیادی از مرحوم آیت‌الله حاج شیخ غلامحسین تبریزی برجای مانده است. راهنمای حقیقت، اصول مهذبه، الدروس الدینیه در 9 جلد، گوهرهای درخشان، ندای راستی، انوار لامعه، الدرر الثمینه، ترجمه اعتقادت مفید و ترجمه وجوه اعجاز قرآن علامه بلاغی در شمار آثار قلمی ایشان هستند.
ابوترابی، سیدعباس (1295-1379 هـ. ش)
آیت‌الله حاج سیدعباس ابوترابی، از علمای بزرگ و مشهور قزوین بود که در سال 1335 ه.ق /1295 هـ. ش در بیت علم و فضیلت، در قزوین به دنیا آمد و پدرش آیت‌الله سیدابوتراب قزوینی (1309-1393 ق) بود. سیدعباس ابوترابی پس از فراگیری علوم مقدماتی نزد آیات شیخ محمود رییسی، شیخ یحیی مفیدی و پدر خود با مبانی علوم الهی آشنا شد.
سال 1353 ه.ق به حوزه علمیه قم رفت و در دروس آیات حجت کوه‌کمری و بروجردی و پس از وفات ایشان، سر درس امام خمینی (رحمتا... علیه)، آیت‌الله محقق داماد و علامه طباطبایی حاضر شد.
بعد به زادگاهش بازگشت و به تدریس و اقامه جماعت پرداخت. در سال 1377 هـ. ش از سوی مقام معظم رهبری به امامت جماعت مسجد امام حسین (ع) تهران منصوب شد. سرانجام آن عالم بزرگوار پس از 84 سال زندگی صبح روز پنجشنبه 27 صفر 1421 قمری/12 خرداد 1379 شمسی در مسیر زیارت حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع) همراه فرزندش حاج سیدعلی‌اکبر ابوترابی در سانحه تصادف درگذشت و پس از تشییع بسیار باشکوه در تهران و قزوین به مشهد انتقال یافت و در صحن عتیق دفن شد.
زبده المقال فی خمس النبی، تقریرات درس فقه آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله حجت، جهاد نفس، حقیقت در سیمای حق، مباحث توحید، یک دوره فقه و اصول از آثار قلمی ایشان است.
مجتهدی، جعفر (1303-1374 هـ. ش)
عارف بالله و عاشق دلسوخته اهل بیت، حاج شیخ جعفر مجتهدی در بیست و هفتم جمادی الثانی 1343 ه.ق / اول بهمن 1303 هـ. ش در خانوادهای بسیار متدین و مرفه در شهر تبریز دیده به جهان گشود. پدر ایشان حاج میرزا یوسف از دل باختگان آستان سیدالشهدا(ع) بود.
او مدت یک سال در نجف به پینه‌دوزی پرداخت و تمام املاک خود را به مستأجران بخشید، مدتی برای تکمیل ریاضت به بغداد رفت و ه‍شت سالی بهطور مداوم در مسجد سهله نجف معتکف شد و جز برای تجدید وضو و تطهیر از مسجد خارج نشد.
و حالتی شبیه حال شخص محتضر داشت. در همین ایام با حاج ملا آقاجان زنجانی دیدار کرد. مرحوم مجتهدی هفت سال نیز در کربلا ماند و تمام شبها را در صحن حضرت سیدالشهدا به عبادت و توسل پرداخت و در جریان کودتای عبدالکریم قاسم، بر ضد ملک فیصل به ایران بازگشت.
ایشان در ایران مدام در سفر بهسر می‌برد و 16 مرتبه با پای پیاده به مشهد مشرف شد. ایشان پس از حدود چهار سال اقامت در جوار حضرت امام رضا (ع) در ششم رمضان 1416 قمری هنگام ظهر روز جمعه، دار فانی را وداع گفت و در صحن (آزادی) حرم مطهر، حجره بیست و چهار به خاک سپرده شد.
آشتیانی، مرتضی (1281-1365 ه.ق)
آیت‌الله حاج شیخ مرتضی آشتیانی فرزند آیت‌الله حاج میرزا محمدحسن آشتیانی، از مشاهیر علما و مجتهدان سده چهاردهم هجری و دایی میرزا مهدی آشتیانی فیلسوف معروف است. وی در سال 1281 ه.ق چشم به جهان گشود. حاج شیخ در سال 1340 ه.ق به مشهد آمد و به تدریس و اقامه جماعت پرداخت. سال 1353 ه.ق (1314 هـ. ش) بهدنبال واقعه مسجد گوهرشاد، مجبور شد مشهد را ترک کند.
2 سال در کربلا ماند و به تدریس پرداخت، ولی بهدلیل داشتن کسالت مجبور شد به ایران برگردد و در مشهد ماندگار شود. وی به سال 1365 ه.ق در 84 سالگی، چشم از جهان فرو بست و در محل دارالسعاده، پایین پای حضرت رضا (ع) دفن شد.
درچه‌ای‌زاده، سیدابوالعلی (متوفی: 1339 هـ. ش)
آیت‌الله حاج سیدابوالعلی درچه‌ای‌زاده، فرزند ارشد آیت‌الله العظمی سیدمحمدباقر درچه‌ای در حوزه نجف به تحصیل پرداخت و به دریافت اجازه اجتهاد از اساتید خود آیات سیدابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاء عراقی و نائینی و عمویش آقا سیدمهدی درچه‌ای نایل آمد. ایشان پس از بازگشت به اصفهان بهعنوان نماینده تام‌الاختیار آیت‌الله العظمی بروجردی در این شهر تعیین شد.
آیت‌الله درچه‌ای‌زاده از شنبه تا چهارشنبه در اصفهان در مسجد قطبیه، اقامه جماعت داشت. ایشان نهم آبان 1339 هجری شمسی درگذشت و به دستور آیت‌الله فقیه سبزواری در یکی از حجرههای باغ رضوان دفن شد.
پایان پیام/
نظر شما