به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان به نقل از پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در راستای مصاحبه با مدیران گروه‌های علمی پژوهشگاه، این بار به سراغ گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی رفتیم. علی رمضانی، مدیر گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه، پیشینه، فعالیت‌ها و دستاوردهای این گروه علمی را به شرحی که در ادامه می‌آید تبیین کرده است.
به اختصار از تاریخچه گروه فرهنگ‌پژوهی بفرمایید.
از آنجا که پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تلاش داشته به سمت تکمیل خلاءهایی در جامعه علمی برود که تا کنون کسی آن را تکفل نکرده است، به موضوع فرهنگ‌پژوهی توجه داشته و گروه علمی آن را در سال ۱۳۸۷ ذیل پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی تاسیس کرده است. می‌توان گفت اولین گروه سامان‌یافته با موضوع فرهنگ‌پژوهی در سطح نهادهای علمی کشور در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی شکل گرفته است و اکنون که این مصاحبه انجام می‌شود یک‌دهه از فعالیت آن می‌گذرد.
این تأسیس در حالی صورت گرفته که اهل فن به خوبی می‌دانند فعالیت در حوزه‌هایی که در فضای عمومی علم یا در داخل کشور بی‌پیشینه هستند سختی‌های فراوانی دارد. این کار وقتی سخت‌تر می‌شود که مطابق رویه کلی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قرار باشد منابع علمی «تولید» شود و نه اینکه منابع ترجمه‌ای یا گرته‌برداری از منابع غربی و … باشد.
تشکیل این گروه علمی برای رسیدن به اهداف ده‌گانه زیر بوده است:
مطالعه و تحقیق در زمینه مبانی، ماهیت و کارکردهای فرهنگ، عوامل و قواعد تکون و تطور آن، مؤلفه‌های فرهنگ و نیز نظریه‌پردازی و نوآوری علمی در این زمینه‌ها با بهره‌گیری از منابع و مدارک دینی.
بررسی نسبت و مناسبات فرهنگ با مقولاتی همچون دین، اندیشه، تمدن، فناوری، تاریخ، هنر، علم، تمدن، اخلاق، سیاست، قدرت، ارزشها و…
بازپژوهی و مطالعه انتقادی و نیز ارائه روزآمد میراث علمی ایرانی و اسلامی درباره فرهنگ و مباحث و موضوعات مرتبط بدان.
اجرای مطالعات بین‌رشته‌ای فرهنگی.
بررسی مبانی، مولفه‌ها و نمادهای فرهنگ ملی و فرهنگ اسلامی و بررسی نقاط ضعف و قوت فرهنگ کنونی ایران و نیز راه‌ها و روش‌های تصحیح، تعمیق و تقویت آن.
مطالعه مقایسه‌ای و نقد نظرات معارض در قلمرو فرهنگ‌پژوهی و پاسخ‌گویی به شبهات القایی در زمینه فرهنگ دینی و وجه فرهنگی اسلام.
زمینه‌سازی برای تقویت و توسعه فرهنگ ایرانی ـ اسلامی درجهت تحقق چشم‌انداز بیست ساله نظام.
مطالعه وجه فرهنگی جهانی شدن و فراهم نمودن امکان مواجهه فعال و عالمانه با تهاجم فرهنگی غرب.
زمینه‌سازی برای ارتقاء سطح کیفی برنامه‌ریزی و مدیریت فرهنگی و مطالعات مهندسی فرهنگی در کشور.
فراهم‌شدن فرصت شناخت و تحلیل روشمند مسائل و آسیب‌های فرهنگی و همچنین شناسایی جریان‌های فرهنگی داخل و خارج کشور.
طبیعتا یک گروه علمی برای رسیدن به اهداف خود باید از ظرفیت اعضای هیات علمی و محققان بیرونی استفاده کند. گروه فرهنگ‌پژوهی هم در این مدت با جذب اعضای هیأت علمی، تشکیل شورای علمی، پیگیری ایجاد دو حلقه «مطالعات تهاجم فرهنگی» و «فلسفه فرهنگ»، همچنین با تعریف طرح‌های تحقیقاتی متعدد تلاش کرده بخشی از اهداف را محقق کند. از دو حلقه مذکور، حلقه «فلسفه فرهنگ» همچنان فعال است و تاکنون بیش از شصت جلسه تشکیل شده است.
چه آثاری تاکنون از گروه فرهنگ‌پژوهی به چاپ رسیده و چه تحقیقاتی به اتمام رسیده و به چاپ خواهد رسید؟
در طول این ده سال که از عمر گروه می‌گذرد ده عنوان تحقیق در گروه فرهنگ‌پژوهی به اتمام رسیده است که ۶ عنوان آن با عناوین «نظام علمی – آموزشی پرورش مآل» از آیت‌ا… علی‌اکبر رشاد؛ «فرهنگ معیار از منظر قرآن کریم»، «فرهنگ ناب اسلامی» و «منشور فرهنگی انقلاب اسلامی» هر سه از حجت‌الاسلام والمسلمین علی ذوعلم عضو هیأت علمی گروه؛ «نظریه فرهنگی استاد مطهری» از مهدی جمشیدی عضو هیأت علمی گروه و «فرهنگ در سیره و کلام امیرالمومنین (ع)» از محمدباقر بابائی منتشر شده است.
چهار عنوان نیز مراحل پایانی پیش از چاپ را طی می‌کند و به‌زودی منتشر و عرضه خواهد شد. این عناوین عبارتند از: «تأملی در نقش ابزارهای تجزیه و تحلیل در شکل‌گیری جبهه‌های فرهنگی سیاسی متفاوت و معارض با یکدیگر» از محمود مهام، «مقدمه‌ای بر علوم اجتماعی اسلامی» و «درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت‌ا… خامنه‌ای» از مهدی جمشیدی و «چیستی گفتمان مجدد و تاثیر آن بر مرحله مساله‌شناسی خط‌مشی‌گذاری فرهنگی» از دکتر فرشاد مهدی‌پور عضو هیأت علمی گروه.
اگر بخواهیم یک نقطه مشترک و پر رنگ در عمده آثار منتشره و در حال انتشار گروه بیابیم، این است که اولویت دهه اول گروه حرکت در جهت تولید مبانی بوده است.
در حال حاضر چه تحقیقاتی در گروه در دست اجراست؟
هم اکنون ۱۰ عنوان تحقیق در گروه در دست اجراست. عناوین این تحقیقات عبارتند از: «فلسفه فرهنگ»، «تحلیل کنش فرهنگی استاد مطهری(ره)»، «سیاستگذاری فرهنگی فضای مجازی»، «آینده‌نگری قدرت نرم در جمهوری اسلامی ایران» «ناتوی فرهنگی»، «فرهنگ اشرافی‌گری؛ ریشه‌ها و راهکارها»، «سبک زندگی فاطمی(س)»، «بررسی تطبیقی فرایند سیاستگذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با مطلوب انقلاب اسلامی»، «آسیب‌ها و چالش‌های رابطه فرهنگ و سیاست در جمهوری اسلامی ایران» و «تکالیف فرهنگی دولت اسلامی».
چه نشست یا همایش‌هایی برای برگزاری توسط گروه تدارک دیده شده است؟
همایش ملی «فلسفه فرهنگ» از برنامه‌هایی است که در سال ۱۳۹۸ توسط گروه فرهنگ‌پژوهی برگزار می‌شود و از همین امسال مقدمات و پیش‌نشست‌های آن آغاز خواهد شد. کرسی‌های علمی و نشست‌های متعددی هم در برنامه سال ۱۳۹۷ گروه پیش‌بینی شده است که مرتبط با تحقیقات انجام شده و در جریان یا مسائل روز حوزه فرهنگ‌پژوهی می‌باشد. البته یک سلسله‌نشست‌های ویژه هم با عنوان «ارزیابی سیاستگذاری فرهنگی در ایران معاصر» نیز طراحی شده است که برگزار خواهد شد. در ادامه بحث و بررسی پیرامون آثار منتشره حوزه موضوعی فلسفه فرهنگ هم جدیدترین و مهم‌ترین کتب و مقالات منتشره که مرتبط با موضوعات کاری گروه هستند مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت.
چه راهکاری برای نفوذ بیشتر آثار گروه مربوطه در بین مخاطبین خود، اندیشیده‌اید؟
ترویج یافته‌هایی که در تحقیقات تعریف شده به دست آمده است از مسیر نشست‌ها و کارگاه‌ها و همچنین انتخاب مسائل کاربردی حوزه فرهنگ‌پژوهی در تحقیقاتی که در آینده تعریف می‌شود از راهکارهای اتخاذ شده برای رسیدن آثار گروه به دست مخاطبان اصلی است. البته دعوت از اساتید و صاحب‌نظران به شورای علمی گروه و تعامل علمی با مجامع علمی متناظر نیز به عنوان گام تکمیل‌کننده فعالیت‌ها در دستور کار است.
در پایان اگر صحبتی با مخاطبان و علاقمندان به حوزه فرهنگ‌پژوهی دارید بفرمائید.
فرهنگ و مباحث پیرامون آن مبنای بسیاری از اقدامات اساسی یک تمدن، نظام فکری و نظام سیاسی است و پژوهش در آن از کارهای زیربنایی است که اثرات خود را در عرصه‌های مختلف و به تدریج نمایان می‌کند. در پژوهشگاه قرار بر کارِ تأسیسی در این حوزه بوده است و این کار به منجر به تولید یک دانش، تأسیس یک رشته علمی و انباشت ادبیات علمی است. این فرایند زمان‌بر است و باید گفت گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه هم‌اکنون در ابتدای راه است.
نظر شما