ماجرای ممنوعیت قربانی کردن گوسفند در عربستان چیست؟

به گزارش خبرنگار حج و زیارت خبرگزاری شبستان، طی شایعه‌هایی اعلام شده است که قربانی کردن گوسفندان در روز عید قربان ممنوع است.

 

براین اساس خبرگزاری شبستان نقطه نظرات مختلف در این راستا را منتشر می‌کند تا این تکلیف این موضوع پیش از فرا رسیدن عید قربان مشخص شود.

 

اکبر رضایی معاون حج و عمره سازمان حج و زیارت، موضوع ممنوعیت قربانی کردن گوسفند در عربستان را تکذیب کرد.

 

وی اظهار کرد: موضوع ممنوعیت قربانی کردن گوسفند که گفته می‌شود از طرف مقامات عربستانی مطرح شده است، به هیچ عنوان صحت ندارد.

 

رضایی در ادامه تصریح کرد: مقامات کشور عربستان در امور حج، چنین پیامی را به مقامات و مسئولان ایرانی ابلاغ نکرده‌اند و همانطور که گفته شد این موضوع صحت ندارد.

 

معاون حج و عمره سازمان حج و زیارت تاکید کرد: موضوع ممنوعیت قربانی کردن گوسفند شایعه است و مراسم فوق در روز عید قربان طبق برنامه از پیش تعیین شده در عربستان انجام می‌شود.

 

وی همچنین یادآور شد: براساس قراردادی که با یکی از بانک‌ها منعقد شده است، قیمت هر رأس گوسفند قربانی روز عید قربان برای هر یک از زائران ایرانی، مشخص است و این مبلغ پیش از اعزام زائران به خانه خدا توسط آن‌ها پرداخت شده است.

 

رضایی اضافه کرد: خوشبختانه تاکنون مشکلی برای زائران ایرانی حج تمتع سال جاری پیش نیامده است و خدمت رسانی به زائران با ارائه خدمات استاندارد و متناسب در جریان است.

 

هزینه قربانی حج تمتع 97 چقدر است؟

یکی از موضوعاتی که در ایام حج مورد توجه قرار دارد، ذبح قربانی در روز عید قربان برای تکمیل اعمال حج تمتع است.

 

امسال بر اساس اعلام سازمان حج و زیارت هر کدام از زائران خانه خدا برای ذبح قربانی در حج تمتع به منظور ذبح یک رأس گوسفند باید 492 هزار تومان پرداخت کنند.

 

بر همین اساس زائران خانه خدا باید پیش از اعزام به حج تمتع از فردا 30 خرداد تا هشتم تیرماه از طریق سامانه رزرو قربانی مبلغ تعیین شده را واریز کنند.

 

مبلغ ذبح قربانی برای حجاج به صورت الکترونیکی باید واریز شود و سهمیه هر زائر نیز یک رأس گوسفند است.

 

این تعداد گوسفند چطور و از کجا خریداری می‌شود؟

بانک توسعه‌ی اسلامی مدت‌ها قبل از موسم حج مناقصه‌ای برگزار می‌کند تا بتواند گوسفندان مناسب را به ارزان‌ترین قیمت بخرد. البته گوسفند قربانی باید شرایط خاصی داشته باشد و نمی‌توان گوسفندان بسیار لاغر یا دارای نقصان را قربانی کرد. به همین دلیل این مرحله حساسیت‌های خاص خود را دارد. امسال ایران 75هزار گوسفند خریده است که از کشور سودان تهیه و به عربستان سعودی منتقل شده‌اند.

 

همچنین برای ذبح دام در روز عید قربان، 70 ذابح مجرب و مقید به مسائل شرعی در نظر گرفته شده که از میان صدها داوطلب ایرانی انتخاب شده و دور‌ه‌های آموزشی را دیده‌اند. هر نفر از آن‌ها باید در آن ایام حدود یک‌هزار و 50 گوسفند را ذبح کنند. همچنین در روز عید قربان، پنج روحانی که از بعثه‌ی مقام معظم رهبری اعزام می‌شوند، بر چگونگی انجام ذبح دام نظارت می‌کنند.

 

بنابر اعلام، تیم طرح قربانی چند روز دیگر به مزرعه‌ی تعیین‌شده خواهد رفت تا با نظارت روحانیون و تجربه‌ی ذابحان، از بین میلیون‌ها گوسفندی که برای حاجیان تهیه شده‌ناند، 75هزار گوسفند ایرانیان را انتخاب و علامت‌گذاری کنند.

 

از میان این ذابحان، به‌جز چهار نفر سفر اولی، همگی با احرام عمره‌ی مفرده به مکه‌ی مکرمه وارد شده‌اند و هیچ‌یک در مناسک حج تمتع شرکت نخواهند کرد. از سوی دیگر، تمام ذابحان تا قبل از روز عید قربان در امور راهنمایی و خدماتی زائران فعالیت می‌کنند.

 

این روند در امور اجرایی حج و برای افزایش راندمان کاری، امر معمولی است و برای نمونه، مداحی که تا کنون 70 دعای کمیل را در مدینه خوانده است، روزانه پوسترها و نشریه‌های اعلانی و ... را روی دیوار و تابلو اعلانات هتل می‌چسابند.

 

فرایند تعیین قیمت چگونه است؟

قیمت را خود بانک توسعه اسلامی تعیین می‌کند، که البته با توجه به تعداد زیاد گوسفند، قیمت تمام شده هم برای زائران مناسب خواهد بود.

 

چه تعداد سالن قربانگاه برای قربانی حاجیان وجود دارد؟

4 سالن رنگی به رنگ‌های زرد، سبز، آبی و قرمز وجود دارد و یک سالن سفید به‌نام «المعیصم»، غیر از سالن زرد و سبز در بقیه سالن‌ها برای زائران ایرانی کشتار انجام می شود، تقریبا 50 درصد امکانات این سالن‌ها در اختیار زائران ایرانی است که تنها 4 درصد زائران را تشکیل می‌دهند.

 

روند قربانی کردن هم به این صورت است که زائران ایرانی مبلغ 340 هزار تومان (قیمت امسال) را به حساب سازمان حج واریز می‌کنند که این پول به عربستان منتقل می‌شود و طی قراردادی که با بانک توسعه اسلامی داریم به تعداد تقاضاهای رسیده، کوپن های رنگی همرنگ سالن‌های کشتار برای زائران ایرانی دریافت می‌شود که بر اساس آن محل سالن کشتار قربانی هر زائر کاملا معلوم است.

 

ذابحان ایرانی چطور انتخاب می‌شوند؟

سازمان حج طی نامه‌ای به ادارات خودش در استان‌ها از آنها می‌خواهد که ذابحان مورد نیاز را معرفی کنند، آنها هم با همکاری کشتارگاه‌های استان کسانی را که کارشان فقط ذبح است معرفی می کنند.

 

از این ذابحین آزمون شرعی و عملی گرفته می‌شود و توانایی آنها برای انجام کار سنجیده می‌شود، چون هر ذابح باید بتواند تقریباً هزار و 50 گوسفند را سر ببرد.

 

کاروان ذابحان هر سال متشکل از 50 درصد از ذابحانی است که سال قبل در حج بوده‌اند، 35 درصد در سال‌های قبل از آن و 15 درصد هم ذابحان جدید هستند که البته متاسفانه هیچکدام حج انجام نمی دهند، چون فرصت انجام حج ندارند.

 

ممکن است کسانی باشند که هر سال به حج بیایند و امکان اعمال حج نیابند اما حتما در سال‌های قبلش این فرصت را داشته‌اند. اما اکثر ذابحان متأسفانه هیچگاه این فرصت را پیدا نمی‌کنند.

 

نکته مهم‌تر اینکه آنها قبل از حجاج به حج می‌آیند و در بخش‌هایی همچون امداد و راهنمایی زائرین حمل و نقل درون شهری فعالیت می‌کنند و بعد از ایام تشریف هم همین وظیفه را تا پایان عملیات حج انجام می‌دهند. اینها پاداش حج حقیقی را از خدا می‌گیرند.

 

محسن نظافتی مسئول طرح قربانی حج امسال گفت: 90 تن گوشت قربانی حجاج ایرانی به نیازمندان اهدا می شود. عید قربان حدود 75 هزار راس گوسفند توسط 70 فرد آموزش دیده در منا به نیابت از حاجیان ایرانی ذبح شد.

 

مسئول طرح قربانی حج تاکید کرد: بانک توسعه اسلامی ساماندهی قربانی در حج را برعهده دارد و بیش از 46 درصد از ظرفیت این مجموعه شامل سه سالن ذبح دام مکانیزه و 3 سالن غیرمکانیزه روز عید قربان در اختیار ایرانیان است.

 

محسن نظافتی خاطرنشان کرد: هفتاد نفر از افراد آموزش دیده به همراه پنج روحانی از بعثه مقام معظم رهبری امروز به قربانگاه رفته و بر چگونگی ذبح نظارت کردند.

 

وی افزود: گوشت قربانی حجاج ایرانی، بسته بندی می شود و در اختیار مسلمانان دیگر کشورهای اسلامی قرار می گیرد. قربانی کردن گوسفند از واجبات مناسک حج در عید قربان است.

 

بانک توسعه‌ اسلامی متولی سامان‌دهی قربانی در حج

بنا بر اطلاعات موجود، تا حدود 10 سال قبل، هر حاجی خودش وظیفه‌ تهیه‌ قربانی و سپردن آن را به‌دست ذابح برعهده داشت. به همین دلیل، بنا بر روایت شاهدان، روز عید قربان زمین منا پر می‌شد از لاشه‌ی دام‌های قربانی. حاجیان فقط دام را ذبح می‌کردند و لاشه‌اش را همان‌جا می‌گذاشتند و می‌رفتند. حتی برای تردد در آن منطقه هم لازم بود که از روی انبوه دام‌های ذبح‌شده می‌گذشتند و لباس‌های زائرن غالبا خونی و کثیف می‌شد. عربستان سعودی هم به هیچ‌وجه ظرفیت‌های لازم را برای بهره‌برداری از این چند میلیون دام ذبح‌شده نداشت.

 

به همین دلیل با لودرهای بزرگ، لاشه‌های انبوه را جمع می‌کردند، آن‌ها را می‌سوزاندند یا دفن می‌کردند. آن‌قدر این موضوع ناراحت‌کننده بود که همان سال‌ها برخی مراجع تقلید فتوا دادند که اگر حاجی احساس می‌کند قربانی‌اش هدر می‌شود، می‌تواند در ایران قربانی کند.

 

حالا شرایط تغییر کرده و بانک توسعه‌ اسلامی متولی سامان‌دهی قربانی در حج است. پس از آغاز فعالیت این بانک، جمهوری اسلامی ایران از این اقدام حمایت کرد و اکنون بیش از 46 درصد از ظرفیت‌های این مجموعه که شامل سه سالن ذبح دام مکانیزه و سه سالن غیرمکانیزه است، روز عید قربان در اختیار ایران قرار می‌گیرد که در مجموع، سه درصد آمار حجاج را در اختیار دارد.

 

بنا به گفته‌ی مسئولان، البته هنوز هم میزان کمی از گوشت‌های قربانی هدر می‌رود؛ اما گوشت قربانی حاجیان ایرانی، به هیچ‌وجه هدر نمی‌رود. همه‌ی این گوشت‌ها بسته‌بندی و در ظرف‌های سه کیلویی برای افراد نیازمند کشورهایی مانند افغانستان و لبنان ارسال می‌شوند. روی بسته‌های این گوشت‌ها نیز نوشته می‌شود: «هدیه زائران حج به مسلمانان». با توجه به تعداد گوسفندی که خریداری می‌کنیم، می‌توانیم از بانک توسعه‌ی اسلامی گوشت دریافت کنیم، امسال سهم گوشت ایران، حدود 90 تن است که به نیازمندان داده می‌شود.

 

برخی مسلمانان دیگر کشورها، طبق مسائل شرعی خودشان از ابتدای ذی‌الحجه با خرید کوپن قربانی، این عمل واجب خود را می‌توانند انجام دهند. به همین دلیل،کشتارگاه‌های بانک توسعه‌ی اسلامی از ابتدای ذی‌الحجه فعال‌اند، اما روز عید قربان حدود نیمی از ظرفیت‌شان در اختیار ایران قرار می‌گیرد. عده‌ای هم خودشان به‌صورت متفرقه اقدام می‌کنند.

 

 

سالانه 95 هزار راس دام به وزن حدود 2 هزار تن در ایام حج ذبح می‌شود

مشکوة معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی گفت: سالانه 95 هزار رأس گوسفند در ایام حج تمتع در کشور عربستان از سوی حاجیان ایرانی قربانی می‌شود که با در نظر گرفتن وزن متوسط 20 کیلوگرم حدود 2 هزار تن گوشت می‌شود.

 

وی در مورد ممنوعیت ذبح گوسفندان تأکید کرد: البته این موضوع جدیدی نیست و سال‌های گذشته هم پیشنهاداتی مطرح شده، اما به دلیل ملاحظات بهداشتی تصمیمی گرفته نشده است.

 

مشکوة گفت: سالانه یک میلیون تن گوشت در کشور تولید و به مصرف می‌رسد و درست نیست به خاطر 2 هزار تن گوشت، این میزان تولید را تهدید کنیم ضمن اینکه با احتمال بروز بیماری‌های مشترک، سلامت انسانی نیز به خطر می‌افتد.

 

وی ادامه داد: سازمان حج و زیارت امسال این پیشنهاد را مطرح کرد و سازمان دامپزشکی کشور در حال بررسی موضوع است.

 

قربانی حجاج کجا ذبح می شوند؟

در مجموعه کشتارگاه‌های مدرن که در سال 1420ه. ق احداث گردید، از پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها و مدرنترین سیستمها جهت ذبح قربانی با نظارت شرعی و دامپزشکی استفاده می‌شود.

 

کشتارگاه معیصم شهر مکه مکرمه که زیر نظر طرح بهره برداری از گوشت قربانی وابسته به بانک توسعه اسلامی اداره می‌شود، از دو بخش کشتارگاهی روباز و مجموعه کشتارگاه مدرنیزه تشکیل شده است.

 

در مجموعه نخست که به کشتارگاه شتر و گاو معروف است، کشتار در فضای باز رخ می‌دهد و دام مورد نیاز قربانی بطور مستقیم از دامدار خریداری می‌شود و هر زائر علاوه بر بهای خرید دام باید مبلغ 150 ریال عربستان بابت بخشی از هزینه ذبح، سلاخی، نظافت دام و دیگر خدمات شرعی و بهداشتی و بارگیری گوشت دام به مقصد افراد مستحق پرداخت نماید. البته هزینه جاری بیش از مبلغ مزبور است.

 

در مجموعه کشتارگاه‌های مدرن که در سال 1420ه. ق احداث گردید، از پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها و مدرنترین سیستم‌ها جهت ذبح قربانی با نظارت شرعی و دامپزشکی استفاده می‌شود.

 

کشتارگاه‌های مدرن از 4 واحد کشتارگاهی تشکیل می‌شود که در هر کدام از آنها حداقل صد هزار راس گوسفند نگهداری می‌شود و حجاج می‌توانند دام مورد نیاز خود را مستقیما خریداری و نوع دام خود را انتخاب و شخصاً دام خود را ذبح یا اینکه بانک را در ذبح قربانی خود وکیل نماید.

 

در هر واحد از واحدهای چهارگانه یک یا دو نوع دام وجود دارد که قیمت آن در مبادی ورودی هر واحد نصب شده این قیمت شامل بهای دام و سایر هزینه‌های کشتارگاهی و بارگیری گوشت‌ها به افراد مستحق می‌باشد.

 

علاوه بر واحد کشتارگاهی فوق الذکر، کشتارگاه‌های بسته‌ای وجود دارد که به ذبح گوسفندان اختصاص دارد.

 

ذبح قربانی در این کشتارگاه بر اساس سیستم توکیل (وکالت دادن) صورت می‌گیرد.

 

در کشتارگاه شماره 1معیصم هر 30 نفر می‌توانند به یک ذابح وکالت دهند تا قربانی آنها را ذبح کند. کوپن خرید دام جهت ذبح در این کشتارگاه توسط شرکت‌ها و موسسات معینی در نقاط مختلف مکه و مشاعر و مبادی ورودی کشور به فروش می‌رسد.

 

طرح کشتارگاه الکترونیکی (در دست اجرا است)، نخستین بار توسط دو مسلمان آلمانی در کشتارگاه معیصم با مشارکت 80 ذابح از آلمان به طور آزمایشی اجرا شد.

 

در این طرح که زیر نظر مرکز طرح‌های توسعه وزارت امور شهرداری‌ها و بخشداری‌های عربستان در دست اجرا است.

 

فلسفه قربانی در عید قربان

تمام دستورات و قوانین اسلام بر اساس حکمت یا حکمت‌های بسیار دقیق و سودمند به حال مخلوقات وضع شده است. از جمله قوانین و احکام اسلام این است که بر حاجیان واجب است در روز عید قربان در سرزمین منی قربانی کنند. بعضی از حکمت‌های  قربانی در حج عبارتند از: توجّه حاجیان به قربانی کردن هواهای نفسانی و ذبح نفس اماره، کسب تقوا و تقرّب به خداوند، کمک به مستمندان و... .

 

 

فلسفه قربانی در حج چیست؟

سوال: در ذیل آیات 196 سوره بقره گفته شده؛ «هرکس از عمره تمتع به حج باز آید هرچه میسّر و مقدور اوست از جنس شتر و گاو و گوسفند قربانی کند». کشتن این همه حیوان چه دردی از مردم دوا می‌کرد. رسوم عبادی که دردی از درد مردم دوا نکند،به چه کار می‌آید؟ این رسم نه تنها دردی را دوا نمی‌کند، بلکه برای عرب بدبخت از نظر بهداشتی صد در صد دارای مشکلاتی هم بوده است؟

 

از آنجا که قانون‌گذار و شارع احکام اسلام خداوند حکیم است، تمام دستورات و قوانین اسلام بر اساس حکمت یا حکمت‌های بسیار دقیق و سودمند برای مخلوقات وضع شده است هر چند ممکن است ما از بسیاری از علل و حکمت‌های آن آگاه نباشیم. از جمله قوانین و احکام اسلام این است که؛ افرادی که حج تمتع بجا می‌آورند واجب است در روز عید قربان در سرزمین منی قربانی کنند. (موسوی شاهرودى، سید مرتضى، جامع الفتاوى (مناسک حج)، ص 193 و 195؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، مناسک الحج، ص 131)

 

دانشمندان جهان اسلام با استفاده از آیات و روایات حکمت‌ها و فلسفه‌های متعددی برای قربانی در حج بیان کرده‌اند که در این‌جا به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:

 

1. قربانی نماد مبارزه با تعلّقات نفسانی: قربانی کردن حاجیان در روز عید قربان، نمادی از قربانی کردن هواهای نفسانی و ذبح نفس اماره است. همان‌طوری که دستور خداوند به حضرت ابراهیم (علیه السلام) در مورد ذبح حضرت اسماعیل (علیه السلام) برای این منظور بوده است تا آن‌حضرت در پرتو این عمل با سرسخت‌ترین و ریشه دارترین عامل تعلّق نفس که حُبّ و دوستی فرزند است مبارزه کند و با اطاعت از خدا تعلّق نفسانی را ریشه کن سازد.

 

بنابر این، همان‌طور که اطاعت از این دستور نقش تربیتی بزرگی در جهت رهایی از زندان نفس و تعلّقات حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت اسماعیل (علیه السلام) داشته و مقام و منزلت آنان را نزد خداوند بالاتر برده است. بر این اساس، قربانی کردن حاجیان در واقع نوعی جهاد با نفس در جهت زدودن تعلّقات و وابستگی‌های دنیایی و مادی و رهایی از زندان مال‌پرستی و دنیاطلبی است. (برگرفته از سایت پرسمان قرآن)

 

2. کسب تقوا و تقرّب به خداوند: قرآن مجید در این زمینه می‌فرماید: «نه گوشت‌ها و نه خون‌هاى آنها، هرگز به خدا نمی‌رسد. آن‌چه به او می‌رسد، تقوا و پرهیزگارى شماست...»؛ (حج، 37: «لَنْ یَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماۆُها وَ لکِنْ یَنالُهُ التَّقْوى‏ مِنْکُمْ...») زیرا اصولاً خدا نیازى به گوشت قربانى ندارد، چرا که او نه جسم است و نه نیازمند، او وجودى است کامل و بی‌انتها از هر جهت.

 

به دیگر سخن؛ هدف خداوند از واجب کردن قربانی درروز عید قربان آن است که حاجیان با پیمودن مدارج تقوا در مسیر یک انسان کامل قرار گیرند و روز به روز به خدا نزدیک‌تر شوند، همه عبادات کلاس‌هاى تربیت است. قربانى، درس ایثار و فداکارى و گذشت و آمادگى براى شهادت در راه خدا را به انسان‌ها می‌آموزد، و درس کمک به نیازمندان و مستمندان است. (مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏14، ص 109)

 

اگر تنها به حکمت‌های گفته شده نظر داشته باشیم، حتی در صورتی که از گوشت‌های قربانی هیچ استفاده‌ای نشود باز این حکمت‌ها می‌تواند حاصل شود.

 

3. کمک به مستمندان و اطعام آنان: از آیات قرآن کریم به خوبى استفاده می‌شود که یکی از اهداف قربانى کردن این است که گوشت آن به مصرف‌هاى لازم برسد هم قربانى کننده از آن استفاده کند و هم قسمتى را به فقیران نیازمند برساند.

 

بر اساس این هدف ارزشمند، مسلمانان مجاز نیستند گوشت‌هاى قربانى را در سرزمین منى بر روى زمین بیندازند تا گندیده شود و یا در زیر خاک‌ها مدفون کنند، بلکه گوشت‌های حاصل از قربانی در روز عید قربان در سرزمین مقدس منی باید در درجه اول به مصرف افراد نیازمند آن سرزمین برسد و اگر نیازمندانى در آن روز و در آن سرزمین پیدا نشوند باید آن را به مناطق دیگر حمل کنند و در اختیار نیازمندان قرار دهند.

 

حتی بر اساس این حکمت نیز اگر این گوشت‌ها به موقع به دست افراد نیازمند نرسد و فاسد گردد نباید گفت پس قربانی لازم نیست! بلکه مسلمانان باید سعی کنند با استفاده از امکانات پیشرفته این ثروت عظیم را حفظ کرده و در اسرع وقت در اختیار نیازمندان قرار دهند. به عبارت دیگر؛ نباید گفت چون به دست فقرا نمی‌رسد قربانی نکنید، بلکه باید گفت چون قربانی واجب است و یکی از حکمت‌های آن هم استفاده فقرا از این گوشت است، باید امکانات لازم را فراهم کرد.

 

خوشبختانه در چند سال اخیر، امکانات بسیارى خوبی در کشتارگاه‌های مکه فراهم شده است و مسئولان حج تا حد زیادی موفّق شده‌اند با منجمد کردن این گوشت‌ها جلو اسراف را گرفته و آنها را به مصرف نیازمندان برسانند. اگرچه این موفّقیت هنوز به مرحله صد در صد نرسیده است، اما با موفّقیت‌های بزرگی که در این راه حاصل شده است تا آن استفاده صد در صد تنها فاصله اندکی باقی است.