به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: یکی از معضلات امروز جوامع اصطلاحاً مدرن، اتفاقاتی است که با ورود انواع و اقسام رسانه ها برای فرهنگ و ارزش های جامعه رخ داد. این رسانه ها در عین اینکه در بسیاری از موارد راهگشا در امور مختلف بودند و به ویژه در امر اطلاع رسانی شیوه های نوین و سریع را ایجاد کردند اما آسیب هایی مثل سودجویی برخی را نیز داشته اند چنان که در سال های اخیر شبکه های اجتماعی همچون اینستاگرام فرصت جولان و شهرت طلبی برای عده ای شده که شاید فرصت ابراز وجود در واقعیت را نیافته اند.
از این رو، بر آن شدیم در بررسی ورود چنین پدیده ای به سبک زندگی و آثار شهرت طلبی های کاذب و مجازی محمد حیدرپور، استاد دانشگاه و دکترای جامعه شناسی فرهنگی به گفت وگو بپردازیم که مشروح آن به حضورتان تقدیم می شود:
چه چیز باعث می شود که افراد حضور و شهرت در فضای مجازی را به واقعیت ترجیح بدهند و به شیوه های مختلف حتی زیر پا گذاشتن ارزش ها برای شهرت های مجازی و کاذب روی بیاورند؟
البته این حس(شهرت طلبی) در میان همه افراد وجود دارد و دوست دارند که دیده شوند. انسان دوست دارد که دیده شود و خود را جاودانه کند، اما اینکه آدمی بتواند چنین احساسی را از مسیر درست به منصه ظهور برساند، مساله دیگری است به این معنا که حس جاودانه شدن را در قالب یک مسیر درست هدایت کند. برای مثال در یک رشته هنری خود را در معرض دید قرار داده و کار جالبی را ارایه کند یا مثال های مختلفی از این دست.
از سوی دیگر برخی افراد که به سمت فضای مجازی هجوم می آورند تا به هر ترتیبی که شده است بتوانند مشهور شوند قبل از هر چیز به دنبال آن هستند که خود را در این جامعه مطرح و کسب درآمد کنند و یا برخی کمبودهای روحی خود را جبران کنند.
عوامل مختلفی در این مورد می تواند دخیل باشد. برخی می خواهند برای خود شخصیت بسازند و متفاوت از آنچه هستند خود را به دیگران معرفی و از این طریق کسب وجهه کنند. البته این مساله را در نظر داشته باشیم که هر فرد با دیگری تفاوت دارد. ممکن است برخی مشهور هم نباشند و از شرایط خود ناراضی هم نباشند در واقع عموم افراد جامعه همین وضعیت را دارند اما برخی به شکل افراطی دوست دارند دیده شوند و همین افراد هم هستند که با هر دستاویزی سعی می کنند که شهرتی را برای خود دست و پا کنند ولو این شهرت کاذب باشد.
اما بعضا در شبکه های اجتماعی می بینیم این میل به دیده شدن حالت بیمارگونه به خود گرفته است تا جایی که افراد از ریزترین مسائل زندگی شان عکس تهیه کرده و تجربیات شان را اصطلاحا با دیگران شیر (تقسیم) می کنند، این چه پدیده ای است و چه آثاری دارد؟
البته این مساله فقط در مورد مشکل دیده شدن و مشهور شدن صدق نمی کند، قاب بیمارگونه در بسیاری از رفتارهای اجتماعی ما بروز و ظهور کرده است. این مساله همانند بسیاری از مسایل دیگر حالت عوام زدگی پیدا کرده است و البته پس از آنکه مدتی به چشم آمد، خیلی زود از بین می رود.
گاهی نمودهایی که برخی از خود نشان می دهند مثل یک حباب می ماند، شاید اول به نظر بیاید محتوا دارد و یا فردی که آن را ارایه کرده در آن زمینه صاحب تخصص و دانش است، ولی واقعیت آن است که بعد از مدتی بالاخره این مساله مشخص می شود که بحث مطرح شده اصلا در حیطه تخصصی آن شخص معروف نبوده و در نتیجه موضوع و حتی آن فرد از چشم دیگران می افتد ولی همین میل به دیده شدن باعث می شود که باز هم شاهد این دست اتفاقات باشیم. این مساله را در میان افرادی با شهرت واقعی مثل سلبریتی ها و عوام مردم شاهد هستیم.
بعضا شاید میل به دیدن شدن را بتوان به این دلیل دانست که افراد می خواهند خود را در جامعه تعریف کنند. در حالی که همین جامعه اگر نگاه عمیق تری داشته باشد و از نظر فرهنگی غنی باشد قطعا فرصت اندکی برای جولان افرادی فراهم می شود که صرفا به دنبال آن هستند که مشهور شوند آنهم به هر روش.
به نظرتان چگونه می توان حضور این افراد یا این حباب ها را در فضای مجازی کمرنگ کرد؟
باید فضای اجتماعی و عمومی که در شبکه های مختلف تعریف شده است را به گونه ای به نخبگان اختصاص دهیم، در این صورت فردی که هیچ محتوایی برای ارایه ندارد خود به خود از این گردونه حذف خواهد شد. همچنین معتقدم که می توانیم فرصت هایی را برای رشد و توسعه فرهنگی جوانان فراهم کنیم تا برای دیده شدن که یکی از مهمترین خواسته های جوانان است، شرایط خوبی فراهم شود.
مساله ای دیگری که مایلم در این فرصت به آن اشاره کنم، فقدان سواد رسانه ای است. مشکل ما این است که سواد رسانه ای را در جامعه افزایش نداده ایم، وقتی که سواد رسانه ای نباشد افراد دنباله رو کسانی می شوند که در انواع و اقسام شبکه های مجازی به دنبال مطرح کردن خود هستند. از نظر من نخبگان باید سواد رسانه ای مردم را بالا ببرند و خودشان هم در این فضاها فعالیت و مطالب علمی و متقن را برای مخاطبان بیان کنند. البته این مساله نیازمند حمایت های نهادهای ذیربط هم می شود تا از آنچه که ارایه می شود، برداشت های سلیقه ای و سیاسی نشود بلکه آن نخبه صرفاً مطالب علمی خود را ارایه کند، مطالبی که برای جامعه جذاب است.
پررنگ شدن حضور نخبگان در فضای مجازی یا سایر رسانه ها چه تاثیراتی می گذارد؟ آیا ذائقه مردم این حضور را می پذیرد؟
واقعیت آن است که نخبگان فرهنگی ما دغدغه جامعه دارند. بسیاری از مطالب و مولفه هایی که مورد توجه آنان قرار گرفته است در شبکه های تلویزیونی و رادیویی رسانه ملی مورد توجه قرار نمی گیرد، آنچنان که باید هم از آنان حمایت نمی شود و به گونه ای وضعیت تردید در جامعه نسبت به رسانه ها شکل گرفته است در حالی که اگر نخبگان حمایت می شدند قطعا این جو تردید از میان می رفت و افراد می توانستند با طیب خاطر مطالب خود را مطرح کرده و افراد را از نظر فرهنگی تربیت کنند تا حضور در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی تبدیل به فضایی برای خودنمایی و شهرت طلبی ها نشود.
من حتی در کلاس های خود افرادی را داشته ام که دوست داشتند رادیو داشته باشند و دغدغه های جامعه را مطرح کنند. معتقدم اگر نگاه ساختاری به ماجرا داشته باشیم می توانیم بسیاری از مسایل را حل کنیم.
نهایتا تصور می کنید این شهرت طلبی که در جامعه ایرانی که زاییده انواع و اقسام ناهنجاری های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... است، در چه صورت تبدیل به یک فرصت برای ارتقای اندیشه و سواد مردم خواهد شد؟
این ناهنجاری ها مثل حلقه های زنجیر به یکدیگر متصل هستند. گره هر کدام که باز شود به دیگری کمک می کند. فکر می کنم اگر بتوانیم ارزش های اصیل فرهنگی خود را در جامعه بازخوانی کنیم، موفق می شویم. ارزش هایی که برخاسته از فرهنگ غنی ما هستند نه آنچه که از مصرف گرایی و تبلیغات به جامعه تزریق شده است.
نظر شما