خبرگزاری شبستان- گیلان، تعزیه به عنوان یکی از کهن‌ترین هنرهای نمایشی کشور، بخشی از مراسم 10 روزه سوگواری است كه هر ساله توسط شیعیان برای بزرگداشت شهادت امام حسین(علیه السلام) در صحرای كربلا، برگزار می‌شود.
در فرهنگ و ادبیات مذهبی ایران «تعزیه» و «تعزیه خوانی» به معنا و مفهوم مجموعه‌ای از نمایش‌های آیینی – مذهبی خاص به كار می‌رود که نقشی ارزشمند در انتقال باور‌ها و ارزش‌های دینی به ویژه نشر ارزش‌های عاشورایی داشته و دارد و به عنوان ابزاری تاثیرگذار در به تصویر‌کشیدن اهداف قیام امام حسین (علیه السلام) و الگوسازی مناسب برای مخاطبان به ایفای نقش پرداخته است.
در تعزیه‌خوانی که بر مبنای حوادث کربلا و مقتل‌ها تنظیم می‌شود، عده‌ایی در نقش قهرمانان کربلا و با لباس‌های مخصوص و ابزار جنگی وهمراه با دهل و شیپور، نیزه، شمشیر، سپر و سنج، کرنا، سرنا و خنجر، زره، مشک آب واسب، صحنه‌های شهادت امام حسین(علیه السلام ) و یارانش را به نمایش می‌گذارند.
تاریخ تعزیه در گیلان
عزاداری شیعیان برای شهدای كربلا و نمایش عزاداری به صورت دسته گردانی، نوحه خوانی و سینه زنی در دهه اول محرم از زمان آل بویه که شیعه در ایران رسمیت یافت، آغاز شد. معزالدوله اولین كسی بود كه فرمان داد مردم بغداد در دهه اول محرم سیاه بپوشند و به مراسم تعزیه امام حسین(علیه السلام) قیام كنند.
پیش از آنكه تعزیه‌خوانی به صورت نمایش صحنه‌ای در آید، صورت شبیه گردانی در دسته‌های عزا داشت. به این ترتیب كه كسانی را شبیه امامان و شهیدان در می‌آوردند و سوار اسب و شتر، یا سواربر ارابه و چهارچرخه هر یك زبان حال شهیدی را بیان می‌كرد.
این نوع شبیه گردانی و شبیه خوانی كم كم تحول یافت و به صورت نمایش كامل وقایع كربلا و مصایب در شكل تعزیه خوانی ظاهر شد.
در مورد تاریخ تعزیه، ادوارد بروان در کتاب تاریخ ادبیات آورده که:« احمد معزالدوله بن بویه در ایام 10روز اول تا شب دهم ماه محرم در مساجد و منابر مردم را تشویق به عزاداری و پوشیدن لباس مشکی و تعزیه برای امام حسین(علیه السلام) می‌نمود (۳۵۲ هجری ) و این رسم در بغداد و ایران و سایر مناطق شیعه‌نشین تا اوایل سلطنت طغرل سلجوقی برقرار بود.
در دوران دیلمیان چون حاکمان شیعه و ایرانی بود رونق تعزیه عاشورا زیادتر شد و در زمان صفویان هم همینطور و برگزاری تعزیه عاشورا، واقعه خوانی، مداحی و ذکر مصیبت فراوانی یافت دیگر شیعه آزاری کمتر شده بود ستمگران در محو و نابودی ارزش‌های اخلافی و ایمانی واقعه ی کربلا ناکام مانده بودند، مردم بیش از پیش تعزیه و شبیه‌خوانی را محترم می‌شمردند بدین ترتیب ریشه‌های تعزیه و شبیه‌خوانی قوت یافت و سینه به سینه نقل گردید تا به امروز رسید.»
در واقع به علت حمایت آل بویه از هنر تعزیه بسیاری گیلان را خواستگاه تعزیه می‌دانند. آئین تعزیه به قدری برای مردم گیلان محترم شمرده می‌شود که ۲۸۱ موقوفه با نیت روضه‌خوانی، تعزیه‌داری و اطعام در ایام محرم و صفر در این استان وجود دارد.
تعزیه هنری موروثی در خاندان صمصام
بزرگان بسیاری در این استان وارث تعزیه‌هایی هستند که هر ساله در ماه محرم دل‌های عاشورایی مردم را به سمت تکیه‌ها کشانده تا شاهد صحنه‌های دشت کربلا باشند.
یکی از این افراد، عزت الله صمصام است که وارث بیش از۲۰ نسل تعزیه در گیلان است، فردی که برای حفظ تعزیه که آن را مجموع تضادها و مخلوق عشق و عرفان، دنیایی بسیار بزرگ و تاثیرگذار می داند، بسیار زحمت ها کشیده است.
عزت الله صمصام بزرگي متولد 1326 رشت و از رديف دان‌های موسيقی ايرانی است که تعزيه در خانواده‌اش ريشه تاريخی داشته و به چند صد سال پيش برمی‌گردد. وی همچنين در طول سال‌های اخير به آموزش رديف آوازی پرداخته و جوانان بسياری را در اين مسير تربيت کرده است.
عزت الله صمصام که خود را اینگونه معرفی می کند:« من، نماینده اجدادم در هنر تعزیه هستم» خواستار حمایت و توجه به هنرمندان تعزیه استان که در حال فراموش شدن هستند، شد و اظهار کرد: کسانی که سال‌ها در راه عشق تعزیه خمیده شده‌اند، غریبانه مرده‌اند و نامشان از خاطره همگان رفته است.
وی با بیان اینکه تعزیه در خاندان من ریشه تاریخی دارد افزود: بیشترین امکاناتی که امروز در تعزیه است الگویی برگرفته از درون مایه ضمیر پدرم بود که اکنون باب شده است.
صمصام با تصریح اینکه از چندماهگی وارد تعزیه شدم تاکید کرد: تعزیه در خاندان من هنری موروثی است. نسل بسیاری را در این زمینه صرف کرده‌ایم و این هنر امروز به دست ما سپرده شده و نیازمند توجه فرهنگی مسئولان است.
تعزیه گیلان نیازمند مکانی ثابت
مهرزاد مظفری، یکی از هنرمندان جوان تعزیه‌خوان با بیان اینکه پنج سال است به صورت حرفه‌ای تعزیه کار می‌کنم اظهارکرد: تعزیه هنری است که تاریخ، معنویت و حماسه را با هم دارد.
وی با بیان اینکه در تعزیه مخالف‌خوانی می‌کنم افزود: تعزیه علاقه می‌خواهد و نمی‌شود به آن نگاه مادی داشت، به همین خاطر است که اکثر هنرمندان تعزیه شاغل هشتند و تعزیه را دلی دنبال می‌کنند.
مظفری با اشاره به وضعیت تعزیه گیلان گفت: هر استانی یک تکیه و حسینه مخصوص تعزیه دارد و تعزیه‌خوان‌ها در آن به اجرای تعزیه می‌پردازند اما هنرمندان تعزیه گیلان مکانی برای گردهمایی و اجرای تعزیه ندارند.
این هنرمند تعزیه ارزش گذاشتن به تعزیه را ارزش گذاشتن به هنر بومی منطقه گیلان و حفظ شان اهل بیت(علیهم السلام) دانست و تاکید کرد: تعیین مکانی برای اجرای تعزیه هنرمندان گیلان موجب می‌شود که تعزیه‌هایی در طول سال نیز برگزار شود.
مظفری، تعزیه را هنری بی‌نظیر در سطح جهان دانست و گفت: تعزیه هنری آمیخته با موسیقی، ادبیات غنی، حماسه است و از این نظر، هنری اصیل در ایران اسلامی و کشورهای جهان است.
نظر شما