لیلا ضامنی: کاراکتری که اسلام از زن به نمایش می گذارد وقار، متانت در رفتار و گفتار است و آنچه در این نقش از زن می خواهد این است که علاوه بر مطیع امر شوهر بودن در اجتماع نیز حضوری فعال داشته باشد به گونه ای که این فعالیت لطمه ای به نقش مادری و همسری وی نزند، البته اسلام بر حفظ کرامت زن تاکید ویژه ای دارد، اما به نظر می رسد آنچه در برخی فیلم ها، سریال ها و نمایش های ایرانی از زن به عرضه گذاشته می شود با آنچه اسلام به عنوان کاراکتری از زن تعریف کرده است همخوانی ندارد.
پرداختن علمی به این مسئله نیازمند واکاوی بیشتر در تاریخ ادبیات و فیلم با نگاهی جامعه شناختی است اما در یادداشت زیر سعی می کنیم به برخی از مصادیق بی توجهی آثار هنری به حرمت حقوق زنان بپردازیم.
از گذشته تا به امروز آنچه از زنان در تلویزیون و سینمای ایران نشان داده می شود کلیشه های تکراری از وضعیت زنان است که همیشه آنان را موجوداتی ضعیف و وابسته به مرد نشان می دهد، شاید علت این امر این است بیشتر کسانی که درام های تلویزیونی و سینمایی را نوشته و می نویسند عمدتا مردان هستند و زنان در دوره های مختلف تاریخی کمتر فرصت داشته اند که ابراز وجود کنند و دستی به قلم بزنند، البته اینکه پرداختن به موضوع زن از سوی مردان می تواند واجد ویژگی مثبتی باشد و آن اینکه مرد از بیرون به زن می نگرند و این نگرش ممکن است دربردارنده ظرایفی باشد که برای زنان همانند ناخودآگاه می ماند که از آن غافل بوده است و یا اگر غافل نبوده برایش چندان ملموس نیست، جای این پرسش است که آیا اگر زنان هم بدون افراط و تفریط می خواستند درباره خود بنویسند می توانستند واقع گرایانه و به دور از تعصب های خشکی که جامعه بر آنها روا داشته بنویسند یا خیر؟ یا اگر می خواستند درباره خودشان و مردان بنویسند چگونه می نوشتند؟ یا تنها درباره مردانی که حق را به آنها می دادند می نوشتند و بقیه را در منگنه شرایط جامعه بر خود حذف می کردند.
پاسخ گویی به این پرسش ها و موارد اینچنینی دقت فراوان می طلبد و نگاهی تیز که تمامی سالیانی که زن همواره بخشی از ادبیات مردانه در قصه ها و نیز فیلم ها بوده است را در برمی گیرد، مردان در همان ابتدای ورودشان به نوشتن به گونه های مختلفی به زنان پرداخته اند چه آنها که رمان های عاشقانه را خلق کردند و چه آنها که پایه سرودن اشعارشان وصفی از طنازی زنان و یا برشمردن عیبی از زن بوده است همه زن را به عنوان عنصری جدا ناپذیر از داستان و شعر به کار برده اند به گونه ای که بی زن هم نمی توان به خلق اثر پرداخت، البته این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که بودند نویسندگان و شعرایی که از همان ابتدا بنایشان نفی زن و ستیز با وی بوده است، به این نیز کاری نداریم.
نگاهمان به نحوه پرداختن به زن در ادبیات و ادبیات نمایشی است که بر اساس آنها به وجوهی از کاراکتر زنان پرداخته شده که عمدتا بیان کننده ضعف های ساختاری در زنان بوده است و چنان زنان را موجوداتی سر سپرده و وابسته مرد معرفی کرده است که گویی این زنان حیات و مماتشان به جنس مرد گره خورده است , و در این راه به بی راهه رفته و بر آموزه های اسلام مبنی بر ارزش برکرامات زن نیز بی توجه بوده اند.
در اکثر فیلم هایی که کارگردانان زن در سال های اخیر ساخته اند موضوع و محور زنان و مشکلات آنان بوده است و در این راه به افراط رفته اند، در این فیلم ها به نحوی غلو آمیز به زنان پرداخته شده و برای آنها شخصیتی جدای از زن بودن قائل شده اند.
نگاهی به فیلم های «واکنش پنجم»، «زن زیادی»، «تسویه حساب» تهمینه میلانی می بینین تمرکز بر زن است ، زنی که مورد ستم مرد واقع شده و در این راه در پی ستاندن حق خود از مرد است و مرد خوب فیلم های میلانی ، آن مردی است که همواره زن را تصدیق می کند، البته نه وجه زنانگی زن را کارکردی غیر از زن بودن را و این نگاه خالی از اشکال نبوده است.
آنچه مردان بدون غرض از زنان نوشته اند و بر اساس آن فیلم ساخته اند پرداختن به وجهی بوده که زنان از آن غافل بوده اند ممکن است نقطه نظراتی در همین بین ارایه شود که این نقطه نظرات از دید زنان پنهان مانده باشد و به آن توجهی نمی شده است اما می بینیم که به شکلی ظریف از سوی آن ناظز بیان شده است.
فیلم «ورود آقایان ممنوع» فیلمی زنانه که نویسنده و کارگردانش هر دو مرد هستند، اما در قالبی قوی به زن پرداخته شده که در دیگر آثار به این گونه نبوده است، در کنار این آیا زنان هم می توانسته اند واقع گرایانه به آنچه که در جامعه با آن مواجه بوده اند فیلمی بسازند که فارغ از قشری نگری و سطحی نگری به مشکلاتی بوده باشد که زنان با آن درگیر بوده اند، و صرفا کوبیدن مردان نبوده باشد؟
پرداختن به زن در فیلم های تلویزیونی و سینمایی هیچ گاه ازدایره سیاه و سفید خارج نشده است که به خاکستری برسد، قهرمان زن فیلم مثبت است و مرد فیلم دیو و بالعکس، هیچگاه با جامعه شناسی واقع بینانه پرداخت نشده اند این ضعفی است که هم متوجه نویسندگان و فیلم سازان زن و مرد است که نتوانسته اند واقع بینانه به زنان بپردازند.
پایان پیام/
نظر شما