روزی حلال چتر زندگی پاک

خبرگزاری شبستان: پدر با دستمال قرمز کهنه ای، عرق های پیشانیش را خشک می کند. دستان پینه بسته اش، کلید هزاران قصه ناگفته است. صبح خروس خوان به امید لقمه نانی برای سفره ای کوچک، پاشنه ها را بالا می کشد؛ تا شب هنگام با تنی خسته، اما قلبی آسوده از لطف خداوندی، سهم روزی پاک خانواده را به خانه برد.

غذا
آدم خاکی با خوراک زنده است. غذا و تهیه آن جز لاینفک زندگی هر روزه بشر است و سهم زیادی از درآمد، متوجه هزینه های خوراک می شود. خداوند در قرآن به غذا قسم یاد می کند. لذا اهمیت شیوه تهیه و حتی نوع خوراک ازسوی خالق به خوبی روشن شده است.

غذا تأثیری مستقیم بر زندگی انسان ها دارد؛ خلق و خو، رفتار و تربیت، از جهاتی متأثر از نوع غذایی است که انسان ها در هر روز مصرف می کنند. براین اساس می توان گفت، کودکان و زنان باردار به شدت باید بر روی انتخاب خود در موضوع خوراک دقت داشته باشند.

اسلام و مسئله غذا
از برترین ویژگی های اسلام به عنوان کامل ترین دین، نگاه جامع به تمام ابعاد زندگی است. غذا در اسلام از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است، چنان که آمد؛ قرآن بر غذا قسم یاد می کند. در داستان های قرآنی نیز، خداوند برای نشان دادن لطف و نظر خاص خود به بندگان ویژه خود مائده های آسمانی را به بندگان شایسته خود عطا می کند. چنان که، حضرت مریم(س) از خوان بهشتی برخوردار شد.

غذای پاک مرز سلامت جامعه
بازار، نبض اقتصاد یک جامعه است؛ کسب درآمد، در کلیت کار و حرکت اقتصادی موجب گردش سرمایه و تولید ثروت می شود. انسان پول حاصل از کار را برای رفع نیازهای متنوع خود صرف می کند.

از حساسیت و اثر غذا در زندگی سخن رفت؛ مردم مسلمان ایران با دقت نظر و درک واقعیت های اسلام درباره شیوه زندگی، برای کسب روزی حلال به سراغ «المکاسب» خواجه عبدالله انصاری می روند. اثری ماندگار در حوزه اقتصاد که بسیاری از اهالی قدیم بازار در ایران برای کسب لقمه ای طیب، فراگرفتن این کتاب را بر خود واجب می دانستند. شاید بازاریان خود، از درجه سواد بالایی برخوردار نبودند، اما از ابتدای ورود به عرصه اقتصادی فراگرفتن این اثر گرانبها را بر خود لازم و واجب می دانستند. در واقع این توجه به اقتصاد اسلامی یک میراث دینی و فرهنگی قوی است.

اعتقاد محکم به دستورات اقتصادی اسلام، سلامت جامعه را تضمین خواهد کرد. توجه به درآمد حلال و اجتناب از ترفندهایی که در نهایت محصول حرام به دست می دهد، مرگ تدریجی جامعه را به ارمغان می آورد.

چرا حرام؟!

به نظر می رسد تغییر نگاه در زندگی و ارائه تعریفی مادی گرایانه از حقیقت آن، انسان را به گردابی می کشاند که اختیار امور از دست بشر خارج می شود. زیاده خواهی، تجمل گرایی و اسراف زدگی نتیجه این برداشت غیر توحیدی انسان از زندگی است.
 

آثار حرام خواری، مانند بسیاری از گناهان دیگر مخفی و دیر نشان است. البته برای اهل معرفت و خداجو این حساسیت وجود دارد و خداوند نیز این دسته را به لطف خود در لحظات خطر حمایت خواهد کرد.

 اما دسته ای که با اراده و انتخاب، زندگی خود را به حرام آلوده می کنند، مقدمه آتشی را در آخرت برای خود مهیا کرده اند. به عقیده برخی از گمراهان، کسب درآمد از هر راه، مشروعیت پیدا می کند. این افراد با استفاده از مجراهایی به اسم میان بر و هوش و زرنگی، مسیری را طی می کنند که نه تنها به خود، بلکه نان جمعیتی دیگر را قطع می کنند. از مصادیق بارز این قضیه می توان به ربا،  جعل اسناد، کلاه برداری و احتکار اشاره کرد.

خمس و زکات واجب در اسلام، حکمی مترقی و صددرصد، اجتماعی است. آثار این حکم در جامعه چنان قوی و روشن است که بی توجهی به آن موجب شیوع فقر در جامعه می شود.

از تبعات دیگر این غفلت، بروز آسیب و بزه های اجتماعی است؛ دزدی، بیکاری و بی اعتمادی. باید توجه داشت؛ هر کدام از احکام اسلام که واجب اعلام شده، ارتباطی تنگاتنگ با مسائل اجتماعی دارد. به معنایی دیگر اصلاح امور اجتماعی بدون محوریت اسلام ناقص و ابتر خواهد ماند.

 حلال و حرام و اقتصاد اسلامی

  مهدی رضوی،  استاد دانشگاه شهید بهشتی درخصوص محوریت اخلاق در اقتصاد اسلامی معتقد است، احکام اقتصادی اسلام، علاوه بر تأکید ویژه بر حیات اجتماعی، به صورت فرد گرایانه در پی تقویت اخلاق در عاملان و فعالان اقتصادی است. به دیگر سخن در اقتصاد اسلامی نظارت دوگانه می شود، از یک طرف خود عامل اقتصادی با تکیه بر آیات و روایات و برای خشنودی پروردگار در پی کار و درآمد حلال است و غیر از این را نمی خواهد، زیرا به او آموخته اند که «اکل مال به باطل» (خوردن مال از راه باطل و حرام) حرام و گناه آن غیرقابل گذشت.

لذا نظارت درونی تقویت می‌شود و این امر بر رواج صداقت و درستی در جامعه، ‌هزینه‌های اجتماعی را نیز کاهش می دهد، البته ذکر یک نکته در این باره لازم است و آن اینکه باید رساله‌های عملی در ابواب مختلف اقتصاد که پاسخگوی نیازهای زمان باشد، به نگارش درآید تا به عنوان یک راهنمای عملی، الگوی اقتصاد اسلامی را بر رفتار فرد حاکم کند و از طرف دیگر نظارت بیرونی و حاکمیتی فرصت را از فرصت طلبان خواهد گرفت.

زن و اقتصاد خانواده

زن در خانواده مایه آرامش و تسلی دیگر اعضا است. مسئولیتی که به خوبی از عهده آن برمی آید؛ زیرا سرشت و روحیه او برهمین اساس شکل گرفته و مدیریت خانه و دخل و خرج آن در بسیاری جهات برعهده زن خانه است.

همین احساس مسئولیت زن در خانواده، نقش اقتصادی ویژه ای را به او داده است. زن به عنوان یک همسر می تواند با هدایت مرد که مسئولیت اصلی او تأمین نیازهای اقتصادی است، او را در امر مهم کسب روزی حلال یاری کند. او در حد توان و موقعیت اجتماعی و خواست پروردگار خرج خانه و خانواده را به دست می آورد. اما این زن است که می تواند با توقع به جا و حتی قناعت راهنمای اصلی مرد باشد تا از مسیر اصلی خارج نشود.

نرگس رنگرز، کارشناس دینی و استاد دانشگاه درخصوص نقش اساسی زنان در ترقیب مردان به کسب روزی حلال می گوید؛ همچنان که امام(ره) فرمودند: «از دامن زن، مرد به معراج می رسد»، قابل تسری به بحث کسب روزی حلال نیز هم هست.

وی بااشاره به عوامل مختلف در کسب روزی حلال معتقد است، تأثیرات اجتماعی، اعمال عبادی و حرکت خود فرد در جهت کسب روزی از مهم ترین زمینه های کسب درآمد حلال است. در میان عوامل بالا، فرد و خانواده بیشترین تأثیر در حرکت به سوی سلامت اقتصادی خانواده را دارند.

رنگرز تشکیل و حفظ یک زندگی سالم را تحت تأثیر زن خانواده دانسته و می گوید؛ در صورتی که زن با شرایط اقتصادی که مرد مهیا می کند یک زندگی براساس قناعت را پی ریزی کند، هیچ گاه مرد به دنبال روزی حرام نمی رود. در غیر این صورت، مرد برای ادای خواسته های همسر خود مجبور می شود، دست به اعمالی مانند اخذ رشوه، ربا و خیلی از کارهای مشابه بزند؛ که متأسفانه گاهی اوقات تصور می شود این گونه روزی ها پر برکت و ماندگار است.

این کارشناس دینی وجود یک زن صاحب تفکر سالم را مانعی دانست، تا مرد به راه خلاف گرایش پیدا نکند. به ویژه در ترغیب مردانی که چندان به احکام اسلامی پایبند نیستند.

 به عنوان مثال، بحث خمس و زکات آن دسته از موضوعات مورد اختلاف در خانواده ها است که زنان به خوبی می توانند براساس اعتقادات محکم خود، همسران شان را قانع کنند.

رنگرز در ادامه با بیان مثالی پیرامون عمل به اعتقادات حتی در زمان تنگ دستی در موضوع روزی حلال می گوید: بارها در جامعه شاهد برخوردهای زیبا و منحصر به فرد بوده ایم. دیده ایم برخی کارگران شهرداری زمانی که با بسته پول هنگفتی مواجه می شوند با عزت نفس بالا و خداترسی مثال زدنی، پول را بی هیچ کاستی به صاحبش باز می گرداند.

به عقیده من این بهترین نمونه از درک درست کسب روزی حلال است.

شهادت پاداش جهادگر اقتصادی

 رسول اکرم (ص) فرمودند: «کسی که شب را از خستگی طلب حلال بخوابد، آمرزیده خوابیده است».

 رنگرز با بیان این نکته که تلاش در راه کسب روزی برای خانواده جهاد به حساب می آید، گفت: طبق روایات معتبر افرادی که برای خانواده تلاش می کنند، مجاهد هستند و اگر در این راه لطمه و صدمه ای ببینند و از دنیا بروند، شهید محسوب می شوند.

 کلام پایانی

حضرت رسول(ص) خطاب به حضرت علی(ع) در مورد غذا می فرمایند: «یا علی! 12 خصلت است که سزاوار است انسان مسلمان در رابطه با غذا خوردن فراگیرد؛ که چهار تای آن واجب و چهار تای دیگر سنت و مابقی (جزو) ادب (سفره) است یکی از این واجبات شناخت آن چیزی است که می خورید». تأکید اسلام بر شناخت است. مقدمه شناخت، دقت و پرسش از خود است. این پرسش درونی در نهایت منجر به خودآگاهی می شود. زمانی که خداوند برای خوراک آدابی، چنین دقیق معین می کند، بی شک ماده اولیه تهیه غذا از درجه اهمیت بیشتری برخوردار است. 

حلال و حرام از آن جهت مهم است که، با مباحث دیگر اجتماعی مانند حق الناس، اشتغال، تربیت خانوادگی ارتباطی تنگاتنگ دارد، به همین واسطه باید با حساسیت بالا و عاقبت اندیشی به دنبال پاک ترین روزی ها بود.      

 پایان پیام/