وحدت حوزه و دانشگاه، حق الناس است

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، نشست «نقش آفرینی حوزه و دانشگاه در گسترش علوم اسلامی (فرصت ها و چالش ها)» به مناسبت گرامیداشت روز شهادت شهید مفتح و روز وحدت حوزه و دانشگاه، امروز (دوشنبه، ۲۶ آذرماه)در دانشکده الهیات دانشگاه تهران برگزار شد.

بنابر این گزارش، آیت الله اعرافی در این نشست طی سخنانی با اشاره به آیاتی چند از سوره مبارکه «رعد»، اظهار کرد: بنا بر آنچه که در این آیات مطرح شده دو گروه مقابل یکدیگر تصویر شده اند، گروه خردمندان (اولوالباب) و گروهی که از خرد فاصله گرفته اند.

مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور ادامه داد: در تفسیر سیمای خردمندان که از آیه 21 سوره رعد آغاز می شود 9 وصف برای آنها ذکر می شود، اما یک وصف آن است که می فرماید: «يُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ»، یعنی از از نشانه های خردمندان آن است که به پیمان خداوند وفادارند.

وی در بخش دیگری از مباحث خود با بیان اینکه پیوندهای اجتماعی مقوله مهمی در اخلاق و فقه اسلامی است، تصریح کرد: جامعه بشری با رشته هایی کنار هم قرار می گیرند. قرآن نشانه خردمندان را تعهد به این رشته های اجتماعی می داند، پیوند نخبگان حوزه و دانشگاه از مصادیق بارز این پیوند اجتماعی است.

آیت الله اعرافی تصریح کرد: پاسداشت این پیوندها فریضه ای محسوب می شود که مصداق این آیه شریفه است پس نباید تعامل قشرهای نخبه در حوزه و دانشگاه را امر تشریفاتی بدانیم، این هم افزایی و تعامل در واقع یک حق الناس است چون جامعه ما سرمایه گذاران اصلی حوزه و دانشگاه هستند و از هر جا که این دو تغذیه کنند به متن جامعه برمی گردد؛ به عبارت دیگر، ناسازگاری سطوح نخبگان و نبود قواعد تعاملی در این سطوح روی جامعه اثر می گذارد.

وی ادامه داد: بنابراین، مقوله هم افزایی و تعامل میان حوزه و دانشگاه حق الله و حق الناس بزرگی است که به انتخاب ما نیست که بگوییم می خواهیم یا نمی خواهیم بلکه سعادت جامعه در گروی همگرایی میان این دو نهاد است. آنچه در توان و همگرایی حوزه و دانشگاه و ارزیابی بین آنها تاثیر منفی می گذارد، دیدگاه های افراطی و تفریطی است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: برخی ممکن است خوشبینانه بگویند در این چند دهه همگرایی قوی ای برقرار بوده و برخی ممکن است با نگاه منفی ارزیابی دیگری داشته باشند اما در تصویر کلان به نظر می آید ما در ارتباط و تعامل حوزه و دانشگاه شاهد دستاوردهای متعددی هستیم. تبعا زمانی که از تعامل حوزه و دانشگاه سخن می گوییم اضلاع گوناگونی وجود دارد اما آنچه مهم است اینکه لایه عمیق بحث حوزه و دانشگاه علم و دین است.

آیت الله اعرافی در ادامه گفت: در واقع ارتباط علم و دین را باید مبنای ارزیابی حوزه و دانشگاه بدانیم، این دو نهاد در توسعه علوم انسانی نقش آفرین هستند که در این مجال به برخی محورها در توسعه مرزهای دانش اسلامی اشاره می کنم که بر اساس آنها حوزه و دانشگاه می توانند همگرایی داشته باشند.

وی با بیان اینکه تطور علوم اسلامی تحت تاثیر عوامل بیرونی و درونی است، گفت: اما پیشرفت مرزهای علم اسلامی در فقه، تاریخ، حدیث و سیره یک عامل درون متنی دارد که باید طی آن متون دینی کاویده شود تا مرزهای دانش دینی گسترش یابد. بیشتر این تطورات در پرتو عامل دوم است که مواجه متن و منبع با واقعیت های بیرونی است که عامل مهمی هم محسوب می شود. آنگاه که فقیه، فیلسوف و متکلم ما به متن بپردازد حتما می تواند کاوش در متن دانش را گسترش دهد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ابراز کرد: فقه دانش مهم و ریشه داری در حوزه های دینی است و بخشی از ده ها هزار حدیث و متن دینی که از پیشوایان به ما رسیده به قلمرو تعیین تکالیف فرد و جامعه می رسد، توسعه فقه در پرتو علم و دین محقق می شود. در باب فقه به این نکته اشاره می کنم که فقه موجود متشکل از پنجاه و چند جلد کتاب است و اگر بخواهد توسعه یابد باید به علوم انسانی، علوم اجتماعی و سایر فناوری ها و ... که به شکلی بر فضای فقه ما تاثیرگذارند، توجه شود.

رییس سابق جامعه المصطفی(ص) العالمیه اضافه کرد: توسعه فقه در چند قالب ضرورت دارد، نخست آنکه در همه ابواب فقه، پرسش هایی نو مطرح است که باید به صورت تک مساله پاسخ داده شوند. دوم آنکه در برخی از این ابواب شاهد مساله نو نیستیم بلکه با مسایل متعددی مواجهیم. اساسا زمانی که سراغ علوم انسانی، علوم اجتماعی و فناوری های نو برویم، تطوراتی که رخ داده نشان می دهد که فقه باید مرزهای خود را روش مند توسعه دهد.

اعرافی تاکید کرد:: ما همچنان که برای توسعه علوم اسلامی نیاز به فلسفه علوم انسانی داریم، نیازمند ده ها فلسفه مضاف هستیم که جایشان خالی است که در حوزه و دانشگاه بررسی شوند. اگر نقشه جامع تطور علوم اسلامی و آفات پیش روی گستره این علوم را بررسی کنیم، متوجه می شویم که اساسا توسعه آن در گروه تعامل علم و دین است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه اظهار کرد: اگر نگاه ما معطوف به حل مشکلات جامعه باشد شاهد کارآمدی خواهیم بود، باید بعد از آنکه اندیشه و تطور دینی را در قلمروهای مختلف استخراج کردیم، تجلی این اندیشه دینی در هنر، ادبیات، معماری نمود یابد که این نیازمند کار علمی دقیق است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: ما به شکل درون زا شاهد تعامل و همگرایی هستیم؛ دانشگاه و علم می‌ توانند در مبادی تطور علوم اسلامی نقش ‌آفرین بوده و از سوی دیگر دانشگاه می ‌تواند به شکل پسینی در الگوپردازی‌های اجتماعی از دین الهام بگیرد.