با چه کسانی دوستی نکنیم؟

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: یکی از روابط اثرگذار بر زندگی انسان رابطه دوستی است که تاثیرات بی بدیلی بر انتخاب مسیر و صعود و یا سقوط انسان دارد چراکه به ویژه در سنین خاصی همچون نوجوانی و جوانی دوستان در خط دهی به افکار و رفتار از دیگر افراد و گروه ها حتی خانواده پیشی می گیرند و نفوذ بیشتری دارند.

این مهم را وقتی در کنار نیاز آدمی به داشتن دوست و همدم که در روایات هم نسبت به آن توصیه شده بگذاریم، درمی یابیم که وجود دوست در زندگی نیازی ضروری است انسان بدون دوست و همنشین از موهبت هایی مثل مهرورزی و داشتن همدم محروم می شود چنان که امیرالمومنین(ع) می فرمایند: «الْغَریبُ مَنْ لَیسَ لَهُ حَبیبٌ؛ غریب، کسی است که دوستی ندارد».1

ایشان همچنین فرمودند: «ناتوان ترین مردم، کسی است که از به دست آوردن برادران [و دوستان] ناتوان باشد و ناتوان تر از او کسی است که دوستی را که به دست آورده، از دست بدهد.»2

البته آموزه های فرهنگی دینی در عین توصیه به برخورداری انسان از روابط دوستی به منظور شکوفایی استعدادها و تامین نیازهای روحی و ضرورت های اجتماعی که توان رویارویی با مشکلات را به او می دهد، به کیفیت روابط دوستی و ویژگی افرادی که باید به عنوان دوست برگزید یا از آنها فاصله گرفت، پرداخته اند.

در روایات و توصیه های ائمه معصوم(ع) در این باره به کرات توصیه شده چنان که از امیرمومنان(ع) درباره ویژگی دوست خوب نقل است که فرمودند: «بهترین دوست تو کسی است که تو را شیفته آخرت کند، و نسبت به دنیا بی رغبت کند و تو را در فرمانبرداری از خدا کمک کند.»3 

و نیز از ایشان است که فرمودند: «برترین دوست و برادر تو کسی است که در کار خیر سبقت گیرد و تو را هم به سوی خیر بکشاند، و تو را به نیکی فراخواند و یاری کند.»4

آموزه های روایی همچنین به خصایصی که وجود آنها در افراد باید به منزله دوری و عدم دوستی از برخی باشد، تصریح دارند؛ از امام باقر(ع) است که فرمودند: «با چهار شخص معاشرت و دوستی نکن: احمق ، بخیل، ترسو و دروغگو. زیرا شخص احمق می خواهد به تو سود رساند ولی صدمه می زند و آدم بخیل و تنگ نظر از تو می گیرد اما به تو پس نمی دهد و ترسو از تو و پدر و مادرش فرار می کند و دروغگو اگر راست بگوید کسی باور نمی کند.»5 

حجت الاسلام «سیدحسین هاشمی نژاد» نیز در سخنانی با موضوع «با چه کسانی دوستی نکنیم؟»، اظهار کرد: مجالست با اهل فسق و گناه و معصیت، سبب بدنامی و رسوایی انسان است، یعنی مجالست اثرگذار است چنان که اگر آهن را با آهن ربا اصطحکاک بدهی، خاصیت آهن ربایی پیدا می کند.

این کارشناس مذهبی اضافه کرد: لذا کاری نکنیم که فردای قیامت فریاد بزنیم و به تعبیر قرآن بگوییم کاش فلانی را به عنوان رفیق انتخاب نکرده بودم، کاش با فلانی دوستی نکرده بودم که دوستی با او مرا جهنمی و بیچاره کرد. برای همین در روایات شریف فصل عظیمی با عنوان دوستی، رفاقت و ارتباط وجود دارد.

وی تصریح کرد: چنانکه امام صادق(ع) به سفیان ثوری فرمود: «پدرم مرا به سه چیز تربیت کرد و از سه چیز مرا نهی کرد؛ آن سه چیزی که مرا به آنها تربیت کرد، آنکه فرمود: هر کسی با انسان بد دوستی و مصاحبت کند، سالم نمی ماند، هر کس الفاظ و سخنان خود را مقید نکند و در گفتار مراقب نشود، پشیمان می گردد و هر کسی به مکان های بد رفت و آمد کند مورد اتهام قرار می گیرد.»

حجت الاسلام هاشمی نژاد در ادامه بیان کرد: در روایات است که مومن به دهان خود لجام دارد آنها که گزیده سخن می گویند هیچ گاه پشیمان نمی شوند و از مردم عذرخواهی نمی کنند، و نیز در روایات است که بترسید از جاهایی که احتمال می دهید به شما تهمت بزنند اگر خانه ای خوشنام نیست به آن رفت و آمد نکنید با انسان های بدنام رفت و آمد نکنید با تاجر بدنام و فاسق مشارکت نکنید که اگر کردید در مظان تهمت قرار می گیرید.

وی ابراز کرد: سفیان ثوری سپس به محضر امام صادق(ع) عرضه داشت: آن سه چیزی که پدرتان از آنها نهی کردند، چه بود؟؛ حضرت(ع) فرمودند: «پدرم مرا نهی کرد که با سه گروه دوستی نکنم: با حسود ارتباط نداشته باش، با کسانی که مردم را در مصائب و گرفتاری ها شماتت می کنند و نیز با نمّام دوستی نکن.»

حجت الاسلام هاشمی نژاد در شرح این حدیث بیان کرد: انسان حسود به قدری خطرناک است که قرآن کریم به پیامبر(ص) می فرماید: از حسود به خدا پناه ببر وقتی حسد می ورزد «وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ»؛ مهم آنکه حسادت خواهر برادر نمی شناسد؛ در دو شاهدی که قرآن کریم برای حسد می آورد از ناحیه برادران رخ می دهد یکی داستان هابیل و قابیل و دیگری به چاه انداختن حضرت یوسف(ع) توسط برادران.

وی ادامه داد: انسان ملامت گر نیز همانطور که دیگری را ملامت می کند، تو را هم شماتت خواهد کرد در احادیث است کسانی که دیگران را ملامت و شماتت می کنند خودشان هم گرفتار ملامت می شوند لذا توصیه شده به شکست دیگر خوشحال نشوید؛ و انسان نمّام که فتنه انگیزی می کند «وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ» چون کسی که نسبت به دیگران فتنه انگیزی می کند، می تواند زندگی تو را هم به آتش بکشد.

حجت الاسلام هاشمی نژاد در پایان خاطرنشان کرد: لذا انسان باید خیلی مراقب باشد، از دوستی با خوبان خیر دنیا و آخرت نصیب انسان می شود و در مجالست با بدان خیر دنیا و آخرت از دست می رود برای همین بسیاری از بزرگان در انتهای عمر فرزندان را به مراقبت از دوستی ها و رفت و آمدها توصیه کرده اند.۶

بنابر آنچه بیان شد انتخاب دوست اهمیتی خاص دارد که نمی توان به بهانه سرگرمی و گذران وقت نسبت به آن بی توجه بود چراکه غفلت در این مسیر می تواند مسیر زندگی آدمی را تغییر دهد چنان که در شعر آمده: «پسر نوح با بدان بنشست/ خاندان نبوتش گم شد/سگ اصحاب کهف روزی چند/ پی نیکان گرفت و مردم شد».

پی نوشت ها:

1-نهج البلاغه، نامه 31؛

2-نهج البلاغه، حکمت 12؛

3- غررالحکم، جلد 3، صفحه 436؛

4- میزان الحکمة جلد 1 صفحه 57 حدیث 267؛

5- خصال شیخ صدوق جلد 1 صفحه 244؛

6- .http://dll.vaezin.com/up/1_12756555.mp3