به گزارش خبرگزاری شبستان، مسجد جامع اردستان یکی از کهنترین مساجد ایران است. گفته می شود بنای اولیه این مسجد از خشت و چینه بوده و چند بار تجدید شده است. پژوهشها نشان داده که مسجد جامع اردستان در آغاز پلان شبستانی داشته است اما طی دورههای بعد از حالت شبستانی خارج و ستونهای آن حذف شدهاند و به مسجدی چهار ایوانی مبدل شده است. این مسجد را موزه‌ای از دورههای مختلف ساخت مساجد می‌دانند که در میان تیرهای برق و سیم‌هایشان گرفتار است.
مسجد جامع اردستان بنایی در شهر اردستان واقع در شمال استان اصفهان است. معمار بنا استاد محمود اصفهانی بوده و تاریخچه ساخت این مسجد را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد.
در دوره نخست ساخت این مسجد که به قرن سوم ه.ق می‌رسد، مسجد به صورت گنبدی ساخته شد، دوره دوم ساخت که به قرن سوم وچهارم ه.ق می‌رسد از صورت گنبدی به مسجدی کوشک مانند تبدیل شد پس از آن و در قرن شش نیز دور سوم ساخت و تغییر در بنای مسجد آغاز شد، در این دوره که همزمان با تسلط سلجوقیان بود مسجد ویران شد و به صورت چهار ایوانی از نو بنا شده‌است.
مسجد جامع اردستان به سبک مسجد جامع اصفهان (شیوه رازی) بنا شده واکنون مسجدی چهارایوانی است. این مسجد همچنین دارای 4 ایوان است که به نام صفه صاحب الزمان، ایوان شمالی، ایوان شرقی و ایوان غربی شناخته می‌شوند.
شهرام زارع، باستان شناس و کارشناس میراث فرهنگی درباره شیوه حفاظت از مساجد تاریخی گفت: در شهرهای اسلامی مساجد همواره در دل بافتهای مسکونی و تجاری وجود داشتهاند. از این نظر، در طرحهای حفاظتی میبایست فضای زیست و پویایی زندگی در پیرامون مساجد تاریخی را همچون گذشته حفظ کرد. با این حال، ضروری است به منظور حفظ اصالت اثر، ساخت و سازهای جدید و ناهمگون در محدوده منظر فرهنگی آنها انجام نشود.»
وی ادامه داد: این امر در مورد مسجد جامع اردستان رعایت نشده و در فاصلة کمتر از 10 متری آن چند بنای مسکونی با مصالح و معماری ناهمساز ساخته شده که به حریم این یادمان باشکوه معماری خدشه وارد کرده است. این وظیفة سازمان میراث فرهنگی است که نسبت به عرصه و حریم آثار و محوطهها حساس باشد و از تعرض بدان جلوگیری کند.
زارع گفت: وجود تیر برقهایی که گرداگرد مسجد نصب شدهاند عملاً منظر و نمای مسجد را تخریب کرده و دید بیینده را کور کردهاند. علاوه بر این وضعیت کالبدی خود بنا نیز نامناسب است. برپایی مداوم نماز جمعه کارکرد سنگینی است که پس از یک هزار سال همچنان به این یادمان تاریخی ـ مذهبی تحمیل میشود. به همین دلیل نیز گچبریهای قسمتهای پایین بنا فرسایش زیادی پیدا کردهاند. همچنین نصب بلندگوها که ارتعاشات صوتی در بنا به وجود میآورند از دیگر عناصر آسیبرسان محسوب میشود.
بنابرگزارش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، بر اساس گفته‌های زارع موضوع دیگری که وضع حفاظتی بنا را به چالش میکشد، جنس مصالح آن است، هستة اصلی بخش بزرگی از این بنا از خشت و چینه است و به همین دلیل نیز بخش‌های زیادی از سازه این بنا محل هجوم و زندگی موریانهها شده است.
درحالی که شرایط بر مسجد جامع اردستان چنین است، در کشور همسایه و جنگ زده شرقی ما افغانستان، مسجدی وجود دارد که به لحاظ بسیاری مشخصات نمونه مشابه مسجد جامع اردستان است، این مسجد به نام مسجد "نُه گنبد" معروف به مسجد "حاجیپیاده" در بلخ واقع است.
مسجد 9 گنبد با شرایطی تقریباً یکسان هم اکنون از سوی افغان ها نامزد ثبت در فهرست میراث جهانی شده است و دولت افغانستان در حال آماده کردن پروندة ثبت جهانی آن است، زمان ساخت این مسجد از نظر زمانی تقریباً با مساجدی چون اردستان و نایین همدوره است. با این حال اما مسجد 9 گنبد به لحاظ سلامت بنا به هیچ وجه قابل قیاس با مساجد ایرانی نیست.
پایان پیام/
نظر شما