خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: کرسی علمی- ترویجی «آینده سلفی‌گری» 15 اسفندماه توسط گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با حضور استادان و صاحبنظران این حوزه در قم برگزار شد.
در ابتدای این کرسی علمی، حجت‌الاسلام والمسلمین «محمدباقر پورامینی» به عنوان ارائه دهنده بحث با بیان اینکه از نظر جهان بینی الهی، جهان یک واحد زنده و با شعور است، گفت: عوامل فراوانی در پدید آمدن حوادث آینده جهان نقش دارد و مجموع علل و اسباب نهان و آشکار این نظام را شکل داده است و در کنار عوامل مادی و محسوس ، علل و عوامل روحی و معنوی نیز در سلامت و سعادت آن مؤثرند و حتی می توان نمونه های از تقدم پیدا کردن علل معنوی بر علل مادی یافت. آموزه های دینی، آدمی را بر نگاه به آینده مکلف می سازد و بدیهی است چگونه شدن آینده تفکر سلفی، دغدغه ای برای همه مذاهب اسلامی خواهد بود، بخصوص اگر در کنار آن طراحی برای آینده را نیز قرار داد، از این رو فهم آینده سلفی گری اهمیت می یابد.
مدیر و عضو هیات علمی گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در بیان ماهیت سلفی گری، بیان کرد: سلفی گری به مثابه یک مکتب اعتقادی ریشه در جهت گیری اصحاب حدیث و دعوت احمد بن حنبل دارد و سلفی کسی است که بر مذهب سلف باشد و از راه و حرکتشان در زمینه ایمان و اعتقاد ، پیروی کند. اصطلاح سلفی با تکیه بر باور ابن تیمیه، در دو سده اخیر ظهور و بروز یافته و در عرصه باور و رفتار جمعی از فعالان امت اسلامی مطرح شده است . تاکید ابن تیمیه به سلف به گونه ای است که او در شمار پیشوایان سلفی جای گرفته و به ادعای برخی ،تنها راه وصول به مذهب سلف پیروی از مذهب ابن تیمیه است. افکار ابن تیمیه از یک سو در اندیشه افرادی همچون «ابن قیم جوزیه» و «ابن کثیر دمشقی» اثر گذاشت، از سویی انتقاداتی را نیز در پی داشت.
وی اضافه کرد: جریان سلفیه در دوره معاصر، با محوریت دیدگاه ابن تیمیه، در شبه قاره هند، مصر و بخصوص در نجد، پیروانی یافت، و امروزه از سلفی گری بسیط نمی توان یاد کرد، بلکه سلفی گری متکثر در شاخه های متعدد و جریان های مختلف متبلور است و حتی از خاستگاه خاورمیانه‌ای خود نیز عبور کرده و عملکردی جهانی یافته است؛ گسترش فناوری های اطلاعات و ارتباطات، به این گسترش کمک کرده است .
حجت الاسلام پورامینی ابراز کرد: تکثر در سلفی گری در عرصه تفکر و عقیده حداقلی است، خوانش های مفهومی متفاوت و استراتژی مختلف زمینه تعدد در این جریان شده است که در یک نگاه می توان سلفیون را به سه دسته زیر تقسیم بندی کرد و هر یک نیز به شاخه های متعددی منشعب شده اند:
۱-«وهابی سیاسی»؛ این جریان را تقلیدی نیز می نامند و محوریت آن در عربستان سعودی است.
۲-«اخوان اصلاحی»؛ این گرایش سال ها بر محور آموزش فعالیت داشت و تلاش می کرد روشی میانه را در پیش گیرد؛ این جریان در مصر با محوریت اخوان المسلمین، در بسیاری از کشورهای عربی حضور داشته و تلاش می کرد خود را یک جریان تقریبی و ضد تکفیر معرفی کند. تجربه ناموفق حاکمیت کوتاه آنان در مصر به دلیل رویکرد نا همسو با سیاست های محوری خود بود.
۳- «تکفیری ستیزه جو»؛ این جریان که تلاش می کند خود را جهادی بنامد، یک حرکت تکفیری ستیزه جو است؛ پایبندی به اصول تفکر ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب و همچنین تکیه بر اندیشه جهادی برگرفته از سید قطب ، زمینه تشکیل این جریان را فراهم آورده است. البته جهاد در اندیشه سید قطب با رویکرد جریان تکفیر هم خوانی ندارد، زیرا در نگاه سید قطب جهاد رویارویی مسلمانان با دول استعمارگر بود و سلفیون تکفیری بر درونی کردن جنگ بین مسلمین و تکفیر آنان قرار دادند. داعش آخرین نمونه جریان تکفیری ستیزه جو در عراق و شام بود که تلاش آنان بر برپایی خلافت اسلامی ناکام ماند.
حجت الاسلام پورامینی تاکید کرد: البته نگاه تکفیری تنها مختص به تکفیری ستیزه جو نیست و رگه هایی از این ویژگی وامدار وهابیون سیاسی است که سال ها بر طبل تکفیر کوبیده و بسیاری را از دم تیغ خود گذرانیده اند. همچنین سلفیون شبه قاره نیز گرایش های تکفیری و گاه ضد وهابی را نیز دارا هستند که در این تقسیم بندی از اولویت خارج اند.
وی با ترسیم آینده ممکن سلفی گری افزود: تصویر کلی آینده ممکن را می توان بر محوریت تکفیری های ستیزه جو استوار کرد؛ این گروه با محور احیای خلافت اسلامی، ضمن انزوای بیشتر اخوان اصلاحی نسبت به وهابیون سیاسی لابشرط باشند. با توجه به ناکامی و شکست داعش، برآمدن مجدد آنان در آینده نزدیک بعید به نظر می رسد ؛ هر چند که این جریان هرگز نابود نخواهد شد و آتشی زیر خاکستر است و مفاهیم اصلی «امتمحوری»، «جهاد» و «احیای خلافت» در اندیشه آنان، در میان اهل سنت خریدار دارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان با ترسیم آینده محتمل سلفی گری خاطرنشان کرد: آینده محتمل با محوریت جریان «وهابی سیاسی» ادامه یابد، حضور این جریان در جهان اسلام به شرط محدودساختن اخوان اصلاحی خواهد بود و نسبت به تکفیری های ستیزه جو لا بشرط خواهند بود .
نظر شما