خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: یکی از برترین و کاربردی ترین آموزه ها در مکتب اهل بیت علیهم السلام «مقاومت و استکبارستیزی» است، از این رو، به مناسبت فرا رسیدن سالروز شهادت امام کاظم(ع) با حجت الاسلام والمسلمین «عبدالکریم پاک نیا»، پژوهشگر و مولف سیره ائمه(ع) درباره مقاومت و استکبارستیزی در سیره امام هفتم شیعیان(ع) به گفت وگو پرداخته ایم که مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:
آیا در بررسی سبک زندگی امام کاظم(ع) با روحیه و مولفه های مقاومت و استکبارستیزی مواجه می شویم؟
بله، موضوع مقاومت، ظلم ستیزی و استکبارستیزیِ موسی بن جعفر(ع) امروز هم کاربرد دارد و برای شیعیان ایشان راهگشا است.
در زیارتنامه حضرت(ع) می خوانیم: «أَشْهَدُ أَنَّكَ صَبَرْتَ عَلَى الْأَذَى فِي جَنْبِ اللَّهِ وَ جَاهَدْتَ فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ؛ شهادت می دهم در راه خدا بر آزار مردم صبر كردى، و در راه خدا آنگونه كه بايد جهاد كردى».
همچنین، در صلوات مخصوصه موسی بن جعفر(ع) به این مقاومت اشاره شده و بیان می داریم: خدایا بر موسی بن جعفر(ع) درود بفرست، آن آقای بزرگواری که آشنا با بلایا ... و در معرض ظلم و ستم مقاوم و در قعر زندان ها و ظلمت ها گرفتار بود.
پشتوانه اصلی امام کاظم(ع) در استکبارستیزی و مقاومت مقابل مستکبران چه بود؟
امام کاظم(ع) استکبارستیز بودند و همانطور که پیامبر(ص) در مقابل دشمنان به دعا پناه می بردند حضرت(ع) هم با تکیه بر ارتباط با خدا مقابل مستکبران زمان مقاومت می کردند.
درباره شخصیت ایشان آمده: آن حضرت(ع) چنان با خدا در ارتباط بود که حتی در زندان، شب ها تا سحر بیدار بود، اشک های بسیار و مناجات فراوان داشت. این تلفیق عرفان و مقاومت برای امروز ما هم بسیار لازم و کاربردی است تا اگر بخواهیم مقابل دشمن قد عَلَم کنیم، چنین پشتوانه قوی ای داشته باشیم وگرنه صرف شعار در این مبارزه به کار ما نمی آید.
چه مصادیقی از استکبارستیزی و مقاومت در سیره امام کاظم(ع) وجود دارد که مرور آنها می تواند روحیه مقاومت و استکبارستیزی را در ما تقویت کند؟
درباره مقاومت و برخورد باصلابتِ امام(ع) با مخالفان اسلام، در رفتار و گفتار ایشان آموزه های بسیاری وجود دارد.
حضرت موسی بن جعفر(ع) مقابل ستمگران با صراحت تمام سخن گتفته و مقاومت می کردند، چنان که نقل است: وقتی مهدی عباسی، سومین خلیفه بنی العباس (که ظلم های بسیار در حق اهل بیت(ع) روا داشته است) برای عوام فریبی و جذب مردم اعلام کرد هر کس حقی بر خلافت دارد ما آن را ادا می کنیم، امام کاظم (ع)هم خواستار اعاده حق خود شدند.
در نقل گفتگوی بین ایشان با مهدی، خلیفه عباسی آمده که: خلیفه پرسید: حق شما چیست؟ امام(ع) فرمودند: «فدک»، خلیفه گفت: حدودش چیست؟ ایشان فرمودند: «حد اول کوه اُحد، حد دوم عریش مصر، حد سوم سیف البحر و حد چهرام دومة الجندل».
وقتی این حدود را تعیین کردند خلیفه دریافت منظور حضرت(ع) فدک ظاهری نیست بلکه سخن ایشان کنایه به غصب ولایت و بازگرداندن آن دارد و در واقع ایشان از ولایتِ عترت رسول خدا(ص) دفاع کردند.
علاوه بر این، نقل شده ایشان در کنار کعبه هارون الرشید را ملاقات کرد، هارون به حضرت(ع) عرضه داشت: آیا تو هستی که مردم را مخفیانه به رهبری خود دعوت کرده و از آنها بیعت می گیری؟
ایشان با شهامت فرمودند: «ما بر دل های مردم حکومت می کنیم و تو بر جسم های آنان». (عوالم العلوم و المعارف، بحرانی)
با توجه به ظلم های بسیاری که هارون در حق حضرت کاظم(ع) روا داشت، ایشان چگونه مقابل استکبار هارون الرشید ایستادگی کردند؟
بنابر نقل تواریخ، هارون الرشید خود را مستکبر زمانه و همه چیز را تحت سلطه خود می دانست، وی حتی درباره ابرها می گفت: ای ابرها ببارید که هر جا قطرات شما ببارد چه در شرق و چه در غرب عالم بر زمین های من خواهد بارید ...
اما حضرت موسی بن جعفر(ع) در مواجهه با وی به آیات قرآن استناد می کردند، چنان که وقتی از امام(ع) پرسید: این دنیا چیست؟ حضرت(ع) فرمودند: «این دنیا سرای فاسقان است» و سپاس آیه 146 سوره مبارکه اعراف را تلاوت کردند: «سَأَصْرِفُ عَنْ آیاتِیَ الَّذینَ یَتَکَبَّرُونَ فِی الأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ إِنْ یَرَوْا کُلَّ آیَة لایُؤْمِنُوا بِها وَ إِنْ یَرَوْا سَبیلَ الرُّشْدِ لایَتَّخِذُوهُ سَبیلاً وَ إِنْ یَرَوْا سَبیلَ الغَیِّ یَتَّخِذُوهُ سَبیلاً ذلِکَ بِأَنَّهُمْ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ کانُوا عَنْها غافِلینَ؛ به زودى کسانى را که در روى زمین به ناحق تکبر مىورزند، از (ایمان به) آیات خود، منصرف مى سازم! آنها چنانند که اگر هر آیه و نشانه اى را ببینند، به آن ایمان نمى آورند; اگر راه هدایت را ببینند، آن را راه خود انتخاب نمى کنند; و اگر طریق گمراهى را ببینند، آن را راه خود انتخاب مى کنند! (همه اینها) به خاطر آن است که آیات ما را تکذیب کردند، و از آن غافل بودند!
هارون سپس پرسید: دنیا خانه کیست؟
امام کاظم(ع) فرمودند: «برای شیعیان مایه آرامش و برای دیگران آزمایش است».
هارون سپس پرسید: آیا ما کافریم؟ امام(ع) فرمودند: «نه، ولی چنان هستید که خدای متعال فرموده: «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ؛ هیچ ندیدی حال مردمی را که نعمت خدا را به کفر مبدل ساختند و (خود و) قوم خود را به دیار هلاکت رهسپار کردند؟»(ابراهیم، 28)
همچنین، در «بحارالانوار» مرحوم مجلسی آمده: روزی هارون وارد مدینه شد و به همراه اطرافیانش به حرم پیامبر(ص) رفت و عرض کرد: السلام علیک یابن عم؛ یعنی به عنوان پسرعمو به حضرت رسول(ص) سلام کرد.
امام کاظم(ع) نیز که در حرم نبوی حضور داشتند، نزدیک آمده و برای تحقیر خلیفه غاصب چنین بیان کردند: السلامُ علیک یا رسول الله! السلام علیک یا ابا! ... ایشان با این خطاب نشان دادند که ما فرزند این پیامبر(ص) هستیم و هارون الرشید را تحقیر کردند.
امام کاظم(ع) از نظر کادرسازی چه راهبردی در مقاومت و استکبارستیزی داشتند؟
درباره شیوه دیگر رفتار ایشان در استکبارستیزی و مقاومت آمده: حضرت موسی بن جعفر(ع) علی رغم در حبس بودن اما رهبری خود را در جامعه اسلامی همچنان گسترش داده و به صور مختلف اهداف را محقق می کردند.
ایشان علی رغم زندانی بودند به مدت مدید اما در خلافت نفوذ داشتند و افراد ذی نفوذ و منشا اثر را به دستگاه خلافت اعزام می کردند تا اهداف اهل بیت(ع) را تحقق کنند.
افرادی همچون «علی بن یقطین» که تا مقام وزارت در خلافت عباسی پیش رفت. او بسیاری از اهداف موسی بن جعفر(ع) را محقق می کرد. همچنین است «مصیب بن زهیر» که در ظاهر زندانبان حضرت(ع) اما در باطن تحت فرمان ایشان بود.
امام(ع) از طریق این عوامل حتی بسیاری از تصمیمات دستگاه خلافت را تغییر داده و اعمالی همچون فرستادن شیعیان بی بضاعت به حج را انجام دادند.
آیا حضرت موسی بن جعفر(ع) از مبارزان مسیر مقاومت و استکبارستیزی حمایت می کردند؟
امروز که ما از جریان مقاومت در جهان اسلام به ویژه در یمن، فلسطین و سوریه حمایت می کنیم در واقع به سیره امام کاظم(ع) عمل می کنیم.
چنان که حضرت(ع) از «حسین بن علی» از نوادگان امام حسن(ع) که به «شهید فخ» معروف است، حمایت کردند. نقل است قبل از قیام فخ وی به محضر امام کاظم(ع) شرفیاب شد و رهنمود خواست، حضرت(ع) فرمودند: تو شهید می شوی، ضربه ها را محکم بزن اینها در ظاهر ادعای ایمان دارند و اما در باطن دچار نفاق هستند ... سپس آیه استرجاع را تلاوت کردند.
پس از شهادت وی نیز امام(ع) فرمودند: به خدا سوگند او در حالی به شهادت رسید که روزه بود و آمر به معروف و نهی از منکر ...
البته حضرت(ع) از همکاری افراد فاقد شایستگی در مبارزه با استکبار ممانعت کرده و این را حرام می دانستند.
امام کاظم(ع) برای فرهنگسازی درباره مقاومت و استکبارستیزی چه اقداماتی انجام می دادند؟
از راهبردهای مهم ایشان در این فرهنگسازی، احیای فرهنگ عاشورا بود؛ ایشان می کوشیدند در زمانه ای که مردم مشغول روزمرگی ها بودند مقابل جبهه طاغوت، فرهنگ عاشورا را احیاء کنند.
چنان که «محدث نوری» نقل کرده منصور دوانیقی در عید نوروز امام کاظم(ع) را مجبور کرد که در مجلس عمومی نشسته و تبریک گفته و تبریک ها را بپذیرند. مردم یک به یک آمده و تبریک گفته و هدیه ای آوردند ... آخرین نفر پیرمردی بود که عرض کرد: ای پسر دخترِ رسول خدا(ص)! من فقیرم و نتوانستم صله ای بیاورم اما سه بیت شعر برای جدتان سیدالشهداء(ع) به هدیه آورده ام.
حضرت(ع) فرمودند: احسنت هدیه ات را پذیرفتم بنشین.
ایشان این هدیه را پذیرفتند تا پیام پایداری اهل بیت(ع) را جهانی کنند.
و سخن پایانی ...
در عصر ما که روحیه مقاومت در همه گروه های اسلامی رونق گرفته و مقام معظم رهبری هم در این باره رهنمودهایی دارند، می توان از این مناسبت بهترین بهره را گرفت و در مقابل مخالفان و دشمنانی که می کوشند اسلام، ایمان و تشیع را زیر سوال ببرند با استفاده از شیوه حضرت موسی بن جعفر(ع) خط مقاومت را تقویت و با دشمنان داخلی و خارجی و آنها که می خواهند خط شیطان را پررنگ کنند، مقابله کرد.
نظر شما