حکمت متعالیه فشرده تفکر فلسفی عالم است

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، بیست و سومین همایش ملی «حکیم ملاصدرا» با موضوع «حکمت ایرانی و حکمت متعالیه» صبح امروز (چهارشنبه، 22 خرداد) آغاز به کار کرد.

بنابر این گزارش، آیت الله «سید محمد خامنه ای» در این همایش اظهار کرد: حکمت ایرانی که به حکمت اشراق در تاریخ فلسفه ما معروف است، تاریخ روشنی به آن صورت‌ ندارد و من پیش از حضور آریایی ها، آنچنان حکمت متمرکز الهی و توحیدی سراغ ندارم، ما حکومت های متعددی داشتیم و در غرب و شرق تمدن هایی کشف شد اما آنچنان چیزی به دست نیامد.

رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا افزود: نکته عجيب آنکه در میان آریایی ها دانش و حکمت در سطح عالی وجود داشت و آنچه امروز به عنوان علم و رشته های مهم علمی می شناسیم در آن زمان زاییده شد. در تاریخ (ماد) می خوانیم که آنها طبقاتی داشتند و به قول معروف (کاست) داشتند که شامل طبقه های اجتماعی رسمی که طبقه اول سلطنت، طبقه دوم روحانیون که به نام (مغان) ثبت شده اند و طبقات دیگر شامل نیروی نظامی و تجار بودند. شاهان در عیش و نوش یودند و دیگران مملکت را می چرخاندند.

وی در بخش دیگری از مباحث خود با اشاره به حکمت متعالیه افزود: یکی از اصول مهم حکمت متعالیه کشف قاعده و اصالت وجود است، اصالت وجود از نقطه های درخشان حکمت متعالیه است و عجیب است که مساله نور که همان وجود است در آن زمان به عنوان اصل اولیه حقیقت در عالم است و واجب الوجود را «نورالانوار» می گویند و کثرات دیگر که تجلیات آن نور هستند انوار بوده و مساله تشکیک وجود که ملاصدرا آن را به خوبی مطرح کرده است.

آیت الله خامنه ای بیان کرد: هستی نور است، نور اصل واحد ذاتی دارد و بقیه از آن اصل ذاتی متجلی شده اند، ما در حکمت رایج دنیا، یک تعریف و اقسامی برای علم داریم. علم امروز یه علوم محسوس گفته می شود که پایین ترین درجه علم به حساب می آید که علم هم نیست و به نوعی سایه هایی از علم است. آنها آن مضامین وجود را که جنبه وجودشناختی دارد، با معرفت شناسی یکی می دانستند و به این نتیجه رسیدند که علم واقعی آن است که با شهود و بدون استفاده از حواس آن را درک کنیم.

وی در این راستا افزود: علمی با این ویژگی را کشف و شهود نام گذاشتند که ما امروز به نام حکمت اشراق می شناسیم. مساله وجودشناسی حکمت باستانی ایرانی آن قدر ظريف و دقیق بود که بعد از چند هزارسال می‌بینیم که صوفیه و عرفای ما از آن استفاده کردند. این مولفه را به فیض مقدس تعییر می کنیم یعنی نوری که از ان انوار الهی5تراوش کرده است.

رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا تصریح کرد: اما خط رابطی باید میان حکمت متعالیه (که از ابن سینا شروع می شود اما قسمت مشخص و بروز آن در حکمت متعالیه و شخص ملاصدرا بروز می یابد) با تاریخ حکما ایجاد کرد یعنی چه طور حکمت متعالیه از تاریخ حکما رسیده است.

وی افزود: سهروردی می گوید ما حکمت اسلامی را از دو طریق یکی از طریق خود ایران و دیگر از طریق فلسفه اسلامی شناختیم. به فلسفه اسلامی ظلم شده که می گویند از یونان آمده است. حکمت ایرانی از بهترین طریق یعنی کسانی که صوفی و عارف بودند و خودشان اهل اشراق بودند، درک شد. حکمت در ایران قدیم بسیار اهمیت داشت، حکمت متعالیه فشرده تفکر فلسفی عالم است. هر عارفی هر جا حرفی زده، این حکمت خوب اش را گرفته است. در حکمت متعالیه از حکمت مشاء تا معارف قرآنی و حدیث هست.

آیت الله خامنه ای در ادامه ابراز کرد: امروز در مادی ترین محیط ها عرفان در حال باز کردن جای خود است. حکمت متعالیه از مجموعه آنچه یاد شد یک عصاره و حقیقت مستقل ساخت و نسبت به حکمت ایران قدیم یک تفسير کرد و اگر در نگاه آنها توحیدی نبود آن را برگرداند به کمک نور، نور عبارت است از چیزی که خودش بالذات و نفسه ظاهر است و ظاهرکننده و مظهر چیزهای دیگر است و این نور است که مستقل از موجودات دیگر این اثر را دارد. ما در عبارات قرآنی هم می بینیم که نور هست «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ.»

وی در پایان خاطرنشان کرد: در تاریخ حکمت و دین ایرانی کلمه (زروان) را داریم که حقیقت واحد عینی است. وجود حق، حقیقه اصلیه است و از آن دو نیروی ملکوتی و ظلمانی زاییده می شود. سهروردی حکمت ایرانی را احیا و اصل اشراق را بیان می کند و بعد ملاصدرا هم پای سفره او می نشیند و حکمت متعالیه را درست می‌ کند.