به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، پیش از این در بخش اول گزارش «هفته فرهنگی ترکمنستان در ایران» به روند تحولات سیاسی کشور ترکمنستان از زمان شوروی سابق تا استقلال پرداختیم و تاثیرات فرهنگی آن را بررسی کردیم. همچنین از تفاهم نامه همکاری میان ایران و ترکمنستان در سفر دکتر روحانی به این کشور همسایه گفتیم و هفته های فرهنگی که قرار است یک سال در میان در دو کشور برگزار شود. در گزارش پیش رو دیدارهای وزیر فرهنگ ترکمنستان با مقام های فرهنگی ایران از جمله سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و اشرف بروجردی، رییس سازمان استاد و کتابخانه ملی می پردازیم.
«آتاگل مرادف» وزیر فرهنگ جمهوری ترکمنستان دوشنبه این هفته (۲۷ خردادماه) در میانه برپایی هفته فرهنگی ترکمنستان، با «سیدعباس صالحی» دیدار کرد. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این دیدار تعاملات فرهنگی میان دو کشور در سال های اخیر را رو به گسترش توصیف کرد. به عنوان نمونه به جشنواره امام رضا(ع) اشاره کرد و گفت: «یکی از نمونه‌های این موضوع جشنواره امام رضا(ع) است که در مرو برگزار می‌شود، پیام رییس جمهور ترکمنستان به این جشنواره در این چندسال بسیار فاخر بوده است، برنامه‌های فرهنگی دیگری در ترکمنستان برگزار شده است و حتی برنامه‌هایی از ترکمنستان در ایران برگزار شده است.»
صالحی همچنین از اقوام ترکمن ایران به عنوان «فرصتی میان دو کشور» یاد کرد و گفت: «یکی از فرصت‌های خوبی که وجود دارد حضور جامعه ترکمن در ایران است که زمینه‌های فرهنگی خوبی را فراهم کرده است، جامعه‌ای که در شرایط سیل اخیر در ایران همبستگی کامل را از خود نشان داد».
گرچه باید توجه داشت تحولات سیاسی سده گذشته در ترکمنستان تغییراتی در آداب و رسوم مردم این کشور به وجود آورده و به همین خاطر میزان قرابت و وابستگی میان ترکمن های ایران و ترکمنستان تقلیل یافته است. چنان که «محمدجواد ابوالقاسمی»، رایزن فرهنگی پیشین ایران در ترکمنستان پیش از این به شبستان گفته بود: «یک سری آداب و رسوم را روس ها بر ترکمن ها تحمیل کردند که اگر آنها را کنار بزنیم و زیر لایه برویم، می بینیم غذاها یکی می شود، خانه ها یکی می شود، رنگ ها یکی می شود و بدین ترتیب به مظاهر فرهنگی مشترک بین ایران و ترکمنستان می رسیم. وقتی لایه ها کنار رود و جهان بینی های متفاوت کنار رود، یک جهان بینی مشترک نمودار می شود و نمادها هم مشترک می شود. فرهنگ لایه های مختلف دارد که مرکز آن جهان بینی و لایه دوم آن ایدئولوژی است. لایه سوم فرهنگ، کنش ها و لایه بعدی آن نمادها و نشانه هاست که در خوراک و پوشاک ظاهر می شوند. نمادها و نشانه ها بیرونی هستن.، وقتی ایدئولوژی و جهان بینی فرق کند، کنش ها و نمادها نیز فرق می کنند. این نمادها در ترکمنستان به خاطر تغییری که در جهان بینی جامعه به وجود آوردند، دستخوش تغییر شده است. لذا هر مقدار جهان بینی به جهان بینی فطری و اصلی برگشت کند به عنوان ترکمن، تمام نمادها به هم نزدیک تر می شوند.»
از آن جا که ترکمنستان در سده های گذشته در گستره ایران فرهنگی قرار داشته، بخش مهمی از میراث تاریخی و فرهنگی ملموس و غیرملموس این کشور، واجد اشتراکات عمیق با ایران است. نکته ای که از دید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دو نماند: «بخش دیگر ارتباطات بین دو کشور در حوزه میراث فرهنگی دو کشور است که برای دو کشور دارای اهمیت است، همچنین مفاخر و مشاهیری هستند که برای دو کشور اهمیت دارند که برای این مفاخر می‌توان نشست‌های مشترک داشت، حوزه دیگر ادبیات و رمان است که می‌تواند بین دو کشور مشترک باشد، ادبیات ایرانی-ترکمنی فرصت گفت‌وگوها را با هم به وجود می‌آورد و می‌توان آثار خوبی را در ترجمه از گذشته تا به امروز داشت. خو‌شبختانه همسایگی و فاصله کم ما با ترکمنستان می‌تواند فرصت‌های فرهنگی خوبی را فراهم کند. از سوی دیگر حوزه فرهنگ به عنوان یک شاهراه بین دو کشور تلقی می‌شود و از این طریق مناسبات بسیار خوبی بین دو کشور اتفاق می‌افتد.»
جمله پایانی سخنان سیدعباس صالحی که «فرهنگ شاهراه میان ایران و ترکمنستان است که می تواند بهانه گسترش مناسبات باشد» دقیقا تاکید بر پیشینه مشترک فرهنگی در طول تاریخ است. اما چه شده که این پیشینه امروز آن قدر باید ملموس نیست؟ رایزن فرهنگی پیشین ایران در ترکمنستان، می گوید: ما با ترکمنستان همسایه هستیم اما بین ما دیواری گذاشتند. و از هم بیگانه شدیم. هر قدر بتوانیم تعاملات فرهنگی را افزایش دهیم، فیلم، موسیقی و جلوه های فرهنگ و هنر ایران را در ترکمنستان به نمایش بگذاریم متوجه اشتراکات ایران و ترکمنستان می شویم. آن وقت مردم هر دو کشور می بینند سازشان یکی هست، تارشان یکی هست و یک نوع قرابت فرهنگی ایجاد می شود. غباری بر روی فرهنگ و هنر ایران و ترکمنستان وجود دارد. هر چقدر این غبار بیشتر برداشته شود، مشترکات بیشتر نمایان می شوند.
نکته جالب این که وزیر فرهنگ ترکمنستان هم در دیدار صالحی بر همین نکته تکیه کرد و گفت: «ریشه روابط ایران و ترکمن ریشه در اعصار گذشته دارد. ایران برای ترکمنستان یک کشور دوست و همسایه مهم است.»
راهکار «آتاگل مرادف» برای بازسازی پیشینه فرهنگی اعصار گذشته دو کشور، ارتباط نهادهای متولی تاریخ و اسناد دو کشور است. چنان که در دیدار با صالحی گفت: «ارتقای سطح روابط کتابخانه‌ای دو کشور و تبادل اسناد ملی نیز از دیگر مواردی است که می‌توانیم به آن ورود کنیم. انجمن نسخ خطی، باستان‌شناسی آثار تاریخی و مواردی از این قبیل می‌تواند در عرصه تبادل مفاهیم فرهنگی کارساز باشد. »
وزیر فرهنگ ترکمنستان، این پیشنهاد را همان روز (۲۷ خرداد) در دیدار با «اشرف بروجردی»، هم مطرح کرد؛ موضوعی که مورد استقبال بروجردی قرار گرفت. وی ابراز امیدواری کرد حضور هیات ترکمنی در ایران «سرآغاز ارتباط فرهنگی گسترده میان دو کشور شود.»
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی همچنین افزود: «تمامی اسنادی که به سابقه، دیرینه و تاریخ این مرز بوم تعلق داشته در این سازمان وجود دارد همچنین در ارتباط با منابع دانشی که امروز در سطح جهان تولید می شود باید بگویم که این منابع در این سازمان به عنوان مرجع برای اصحاب علم و دانش در وجود دارد.»
اما موضوع دیگر مورد توجه وزیر فرهنگ ترکمنستان در سفر به کشورمان، همکاری با ایران در زمینه های هنری بود. او ضمن ابراز علاقه برای بهره مندی از ظرفیت های هنری ایران، گفت: «درصددیم در زمینه تئاتر، سینما و تلویزیون از ظرفیت کشور ایران بیشتر بهره ببریم و آمادگی داریم که از اساتید و هنرمندان ایرانی در کشور خودمان بهره‌مند شویم. ما در هر زمینه‌ای که دست می‌گذاریم ایران تجربیات بالایی دارد، به همین خاطر از گروه‌های ملی موسیقی ایرانی دعوت می‌کنیم تا در ترکمنستان به اجرای برنامه بپردازند. همچنین فیلم‌سازی مشترک را مدنظر داریم. از طرفی در ماه نوامبر فستیوال تئاتر را در ترکمنستان برگزار می‌کنیم و از طرف ایرانی می‌خواهیم یک گروه بزرگ تئاتر را به این فستیوال بفرستند.»
امروز و در زمانه ای که تعامل فرهنگی میان دو کشور، بهترین راهکار برای گسترش دوستی و صلح تلقی می شود، شاید تنها کاری که لازم است انجام شود، فعال شدن هنرمندان دو طرف و آشنایی ملت ها با یکدیگر از طریق فرهنگ و هنر است. چنان که رایزن فرهنگی پیشین ایران در ترکمنستان می گوید: «نخبگان دو کشور باید در تعامل باشند. هنرمندان ما باید به ترکمنستان بروند. هنرمندان ترکمنی نیز باید به ایران بیایند. به عنوان مثال وقتی آنها یک نمایشگاه نقاشی در کشور ما برگزار کنند، می بینیم که چقدر به هم نزدیک هستیم. اگر اینجور کارها انجام شود، وحدتی بین ایران و ترکمنستان پدید می آید. آیت الله خامنه ای در دیداری با رییس جمهور ترکمنستان فرمودند" ما نه تنها با ترکمنستان همسایه هستیم بلکه قوم و خویش هم هستیم". این تعبیر مقام معظم رهبری بسیار جالب است.»
نظر شما