نگاهی به روند تیتر پایانی زندگی

خبرگزاری شبستان – اردبیل: روزی که تو آمدی به دنیا عریان / جمعی به تو خندان و تو بودی گریان / کاری بکن ای دوست که وقت مردن / جمعی به تو گریان و تو باشی خندان» عبدالقادر گیلانی«

بی شک همه ما می دانیم که مرگ حق است، البته برخی ها نیز آن را برای دیگران می دانند و انتظار بروز این اتفاق را برای خود ندارند، اما آنچه را که نمی دانیم این است که با این مصیبت و ضایعه چگونه برخورد کنیم و با این موضوع چطور کنار بیاییم. چرا که همگان روزانه شاهد فوت یکی از عزیزانشان، آشنایان، همسایگان، همکاران، همکلاسان، هم دانشگاهیان، دوستان و اقوام دور یا نزدیکشان هستند و یا حداقل مشاهده اعلامیه های ترحیم در کوچه و خیابان ها موید این مسئله است که یک روز نوبت نزدیکان یا خود ما هم خواهد شد، پس بدانیم و آگاه باشیم.

با این تفاسیر آشنایی با آداب و رسوم عزاداری در سوگ عزیزان از دست رفته یا مراسم های تشییع و خاکسپاری و یا مجالس ترحیم و یادبود همچون سوم، هفتم، چهلم و سالگرد و...) ضروری به نظر می رسد. اگر با فوت یکی از نزدیکان یا حتی مردم در کوچه و خیابان مواجه می شویم ابتدا باید خونسردی خود را حفظ کنیم و بدانیم که گریه و زاری هیچ کمکی در بهبود اوضوع نخواهد داشت.  

ابتدایی ترین کار در این خصوص مطلع ساختن مراکز اورژانس است که پس از دریافت خبر فوت سایر اعضای خانواده را مطلع می کنیم. البته این کار یکی از دشوارترین کارهایی است که باید به طور ماهرانه ای اطلاع رسانی شود. به افرادی که اضطراب و استرس برای آنها خوب نیست و سابقه بیماری قلبی و... دارند باید با احتیاط برخورد کرد.

دادن خبر فوت به نزدیکان در همان دقایق اولیه بسیار اهمیت دارد و اگر غم و ناراحتی این حادثه باعث سردرگمی شما گردیده است، این کار را به یک نفر فرد خبره یا با تجربه بسپارید تا با دقت بالا این مهم را انجام دهد. شاید در روزگاران قدیم خبر درگذشت نزدیکان پس از تشییع و خاکسپاری به گوش فرزندان و اقوام نزدیک می رسید اما امروزه به لطف تکنولوژی و وسایل ارتباطی از طریق تلفن، فاکس، پیامک، فضای مجازی (تلگرام و...) اطلاع رسانی این امور بسیار سریع انجام می شود. باز هم تأکید می شود در زمان فوت نزدیکان بهره مندی از تجارب افراد خبره و با تجربه می تواند از مسایل و مشکلات بکاهد و این مراسم ها با برنامه ریزی دقیق تری انجام پذیرد.

اگر فوت شونده کاسب بوده و مغازه ای در بازار و... داشته باشد نیاز به نصب پلاکارد یا بنری برای اطلاع رسانی از فوت وی در وهله اول برای همسایگان و در وهله بعدی برای مشتریان و مراجعه کنندگان برای عدم بلاتکلیفی آنها می باشد، سپس مذاکره برای گرفتن مسجدی که در آن مجلس ترحیم برگزار خواهد شد و انتشار اعلامیه برای مراسم های بعد در چاپخانه از قدم های بعدی است.

برای سهولت در امر تدفیق متوفیان مراحل اداری و عمومی کفن و دفن متوفیان و نکات ذیل حائز اهمیت است:

1- فوت طبیعی:

الف) اخذ جواز دفن از پزشک معالج دارای شماره نظام پزشکی معتبر.

ب) اخذ جواز دفن از بیمارستانها و یا مراکز درمانی.

2- فوت حادثه ای و غیرطبیعی: (اعم از تصادفات، گازگرفتگی، غرق شدگی و موارد مشابه آن)

الف) اخذ گزارش کلانتری

ب) اخذ دستور مقام قضایی

ج) اخذ جواز دفن از طریق پزشکی قانونی

3- هماهنگی با واحد نقلیه جهت انتقال متوفی به سردخانه

4- اخذ جواز دفن برای مراسم خاکسپاری

الف) اخذ برگه صورتحساب ارائه خدمات و پرداخت مبلغ آن

ب) اخذ برگه قطعه و ردیف محل دفن از امور متوفیات برای دفن

ج) هماهنگی با واحد نقلیه جهت انتقال متوفی

در مراحل فوق به همراه داشتن مدارک شناسایی متوفی اعم از شناسنامه و کارت ملی ضروری هست. البته روال فوق در برخی از گورستان روستاها و یا قبرستان هایی که توسط اوقاف و امور خیریه مدیریت می شود متفاوت بوده و تابع شرایط خاص است.

در دین اسلام خصوصاً مذهب شیعه بلاتکلیفی و زمین ماندن جسد مکروه بوده و بسیار توصیه شده تا مسلمانان و مومنان مراسم غسل نمودن، کفن نمودن و اقامه نماز میت را در اولین فرصت بجا آورده و پس از تشییع پیکر تازه درگذشته آن را به خاک بسپارند تا روح آن تازه گذشته قرین رحمت الهی گردد.

پس از تأیید مرگ و انجام سیر قانونی و صدور گواهی فوت، جسد از سردخانه بیمارستان، پزشکی قانونی یا منزل برای غسل دادن به غسال خانه منتقل می شود. بعد از این مرحله نوبت کفن کردن و جسد آماده تحویل خانواده معزا خواهد شد. البته برخی از افراد که پا به سن گذاشته اند کفن خود را در سفرهای زیارتی که متبرک به اماکن مقدس می باشد تهیه می نمایند و وصیت می کنند که پس از مرگشان با این کفن دفن شوند. نماز میت نیز یکی از آداب و دستورات بسیار مهم مسلمانان به شمار می رود که ثواب بسیار زیادی دارد. اقامه این نماز توسط یک روحانی برپا شده و تمامی افراد حاضر می توانند در آن شرکت کنند. این نماز وضو نداشته و به طور ایستاده بدون هیچ محدودیت مانند غسل جنابت و... خوانده می شود.

در مفاتیح الجنان نیز آمده است؛ نماز میت بر همه مسلمانان که علم به فوت شخصی بهم رسانند، واجب است و ترتیب آن به این صورت است که نمازگذارنده رو به قبله بایستد و سر جنازه به جانب راست او باشد و میت بر پشت خوابیده باشد و در این نماز طهارت از حدث شرط نیست و جنب و حائض و بی وضو این نماز را می توانند بجا آورند و سنت است که با وضو باشد و اگر آب هم نرسید یا مانعی داشته باشد یا وقت تنگ است سنت است که تیمم کند و ظاهراً در بعضی احادیث آمده است که بدون عذر تیمم نیز مستحب است. واجب است نیت نماز کنند و پس از نماز میت یکی از مراحل خاکسپاری تلقین میت است که در آن برای میت طلب رحمت کنند.

قرائت وصیت نامه برای مشخص شدن مکان دفن بسیار اهمیت دارد و اگر فرد فوت شونده وصیت نامه ای نداشته باشد شورایی از بزرگان خانواده تصمیم می گیرند تا محل محل دفن را مشخص نمایند و در صورت موافقت خانواده کسی برای گرفتن حلالیت از طلبکاران و تسویه حساب در صورت بدهی متوفی انتخاب می شود. در اینجا به تمامی مسلمانان و مومنان توصیه می شود که کسانی که دستانش از دنیا کوتاه شده حلال کنیم. مراحل انجام انحصار وراثت نیز یکی از کارهایی است که باید روال قانونی آن طی شود. برخی وصیت می نمایند تا هزینه مجالس ترحیم را به خیریه ها یا مراکز خاصی اهداء شود که عمل به وصیت نامه نیز در دین اسلام واجب می باشد. البته در بحث وصیت نامه اموال برخی مواقع مشخص تقسیم شده و در برخی از موارد نیز قانون، تقسیم کردن آن را بر عهده دارد. به طور مثال فرزندان ذکور دو برابر فرزندان اناث سهم می برند و در مواقعی نیز استثنائاتی وجود دارد که ورود به این بحث نیاز به مجال دیگری دارد.

تهیه میوه و غذا برای بعد از مراسم تشییع و همچنین وسایل ایاب و ذهاب برای راحتی مدعوین یکی دیگر از مراحل کار به شمار می روند. خانواده عزادار پس از انجام مراسم تشییع به خانه برمی گردند و پذیرای میهمانان خود از اقصی نقاط کشور و یا خارج از کشور خواهند بود. البته در این مواقع توصیه می شود که رعایت حال مدنظر گیرد. در ایام قدیم همسایگان غذای خانواده سوگوار و میهمانان را تأمین می کردند تا آنها به جز غم از دست دادن عزیزشان نگران مسایل دیگر نباشند.

ولی اکنون تجمل گرایی در مراسم ها بسیار به چشم می خورد و این مسئله باعث می شود تا اجر کار از بین رفته و مراسم ها به یک رقابت و چشم و همچشمی تبدیل شود. باز هم آسیب شناسی این امر در مجال این گزارش نمی گنجد و بُعد آشنایی مردم با نحوه مواجهه با مرگ عزیزانشان مد نظر است.

مجلس ترحیمی به مناسبت سومین روز درگذشت مرحوم یا مرحومه در روز و ساعت مشخص شده در اعلامیه از طرف خانواده های داغدیده منعقد می گردد و به اطلاع تمامی دوستان و آشنایان می رسد تا با حضور آنها تسلی خاطری باشد برای بستگان و فاتحه ای به روح آن شادروان بفرستند.

مجلس بعدی نیز هفتمین روز درگذشت که برخی مواقع با مراسم سوم با هم برپا می شود و مراسم چهلمین روز نیز به طور عرفی در کاهش روزهای آن تعداد فرزندان مطرح بوده و مجلسی به همین مناسبت برای ذکر یاد و خاطره برگزار شده و سالانه نیز مراسم به مناسبت سالگرد فوت منعقد می گردد. البته مراسم ها بر اساس برنامه ریزی قبلی در محل اقامت، تولد و یا هر مکان دیگری که اقوام، آشنایان، دوستان، همسایگان و... حضور دارند، قابل برگزاری است.

قدردانی از سوی خانواده معزا یکی از کارهای نیکی است که در مقابل ابراز همدردی و لطف و محبت مدعوین از طریق چاپ آگهی قدردانی، حضوری، تلفنی و... اعلام می گردد.

از دیگر مراسم ها نیز درآوردن رخت سیاه از تن اقوام نزدیک که پس از گذشت مدتی به اتفاق نزدیکان در خانه خانواده انجام می گیرد و پس از آن لباس نو جایگزین آن می شود.  

تاکید بر اهمیت صله رحم و محبت هایی که می توان نسبت به نزدیکان قبل از مرگ آنها داشته باشیم و بدانیم گریه کردن و شیون و ضجه زدن، زخمی کردن و کتک زدن به خود تا حد مرگ پس از فوت این عزیزان از دست رفته تأثیری در تقدیر الهی ندارد و باید دانست قبل از اینکه در آن دنیا به اعمالمان رسیدگی شود در این دنیا به فکر روز جزا و حسابرسی از رفتار و کردار خود باشیم. آیات بسیاری برای روز قیامت و حسابرسی آخرت در قرآن وجود دارد، که بررسی آنها مجال دیگری می طلبد.

فرشاد قنبری - خبرنگار خبرگزاری شبستان