به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از اصفهان، آیت الله «سید ابوالحسن مهدوی» در جلسه درس اخلاق خود با اشاره به اینکه تسبیح فرشتگان اختیاری است و مانند ظاهر تسبیح جمادات نیست که جبری و غیر ارادی باشد افزود: علت اینکه ملائک خداوند سبحان را معصیت نمی‌کنند، آن است که در آنها، نفس امّاره به سوء وجود ندارد تا به آنها فرمان گناه دهد و شیطان هم به اراده الهی، از تصرف در آنها محروم است.
استاد اخلاق حوزه های علمیه اصفهان گفت: فرشتگان چون عقل دارند، عبودیت شان به دستور عقل، ارادی و اختیاری است با این حال، همیشه اراده آنها در مسیر اطاعت و فرمان‌بردن از خدای عزّوجل است و هیچ‌گاه اراده گناه نمی‌کنند؛ زیرا نه انگیزه درونی گناه (نفس امّاره و خواسته‌ی حیوانی) در وجود آنهاست و نه انگیزه بیرونی آن (اثرپذیری از وسوسه شیطانی).
وی با بیان اینکه اراده ملائک همیشه یک‌طرفه و یک‌جانبه است خاطر نشان کرد: حرکت حیوانات برای خوردن، خوابیدن، حمله و فرار نیز به فرمان نفس آنها و اختیاری است؛ ولی عقل در وجود آنها حاکم نیست تا مثل انسانها، بتوانند فرمان نفس را ترک کنند.
عضو مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: پس همین‌که نیرویی به‌نام عقل در ملائک و همچنین نیروی به‌نام نفس در حیوانات وجود دارد که به آنها دستور داده و آنها هم اطاعت می‌کنند، عمل ملائک و حیوانات اختیاری می‌شود، از این‌رو تسبیح آنها مثل تسبیح جمادات نیست که اراده الهی برای گفتن آن تعلق گرفته است و جمادات مستقیماً و بدون اختیار خود تسبیح می‌گویند؛ یعنی بدون واسطه عقل یا نفس یا هر نیرویی درک‌کننده دیگر، خالق خود را تسبیح می‌گویند.
وی با اشاره به امتیازی که انسان دارد که عقل و نفس، هر دو، در وجودش گرد آمده است و دو حاکم در جان او وجود دارد اظهارداشت: حضرت امیرالمومنین"علیه‌السلام" در این‌زمینه می‌فرمایند:خداوند در ملائک عقل برهنه از شهوت و عاری از خواسته حیوانی قرار داد و در حیوانات، شهوت بدون عقل و در انسانها هر دو را گذاشت، پس هرکس عقلش بر شهوتش چیره باشد، از ملائک بهتر است و هر کس شهوتش بر عقلش مسلط باشد، بد تر و پست تر از حیوانات است.
آیت الله مهدوی با بیان اینکه خداوند می توانست انسانها را نیز مانند جمادات به تسبیح‌کردن مجبور کند یا مانند ملائک، فقط با یک نیروی عقلانی بیافریند تا دائماً به‌فرمان عقل بندگی کرده و هیچ‌گاه معصیت نکنند گفت: ولی حکمت و مصلحت در این بود که انسان هم عقل داشته باشد و هم شهوت تا با اراده و انتخاب خود، اطاعت یا معصیت کند: "اِنّا هَدَینَاهُ السَّبِیلَ اِمَّا شَاکِراً وَ اِمَّا کَفُوراً"؛ ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر [و پذیرا] باشد و خواه ناسپاس.
وی ابراز داشت: اگر انسان با پیروی از فرمان عقل، مسیر کمال را انتخاب کرده و خواسته نفس را سرکوب کند، لایق مدح و ثواب است؛ زیرا می‌توانست سرکشی و سقوط کند، اما با اختیار خود، راه بندگی و صعود را انتخاب کرد، پس مقامش از ملائک که فقط توانایی صعود را دارند، بالاتر است، در مقابل، چنانکه راه معصیت را در پیش گیرد و عقلش را سرکوب کند، جایگاهش پست‌تر از حیواناتی است که امکان ترقی و صعود در آنها نیست.
امام جمعه موقت اصفهان ادامه داد: قرآن کریم دربارۀ گروهی که راه معصیت را در پیش گرفته و عقل خود را سرکوب کند می‌فرماید: اینها عقل و درک دارند؛ ولی با آن اندیشه و فهم نمی‌کنند، چشم دل و بصیرت دارند و می توانند با آن حق را از باطل جدا کنند؛ ولی از روی عمد، با آن نمی‌بینند، چنانچه گوش دل دارند که بتوانند سخن حق را بشنوند؛ ولی با اختیار خویش نمی‌شنوند، آنها همچون چهارپایان‌اند (عمل آنها مثل حیوانات است) ؛ بلکه گمراه‌تر و پست‌تر از آنها هستند و این همان غافلان‌اند:«وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ»(اعراف/۱۷۹).
آیت الله مهدوی افزود: آیه ۱۲ سوره محمد«صلی‌الله‌علیه‌و آله» می‌فرماید که انسان‌های کافر، همچون چهارپایان، از متاع زودگذر دنیا بهره می‌گیرند و می‌خورند و سرانجام، جایگاه آنها آتش دوزخ است؛ زیرا اگر انسان همچون حیوانات رفتار کرد، عملش مشابه عمل حیوانات است؛ ولی رتبه و منزلتش حتماً پایین‌تر از آنهاست، بر همین اساس عاقبت به جهنّم می‌افتد؛ در حالیکه حیوانات ین عاقبتی ندارند.
وی تاکید کرد: چون مصلحت و ارزش انسان به بندگی اختیاری اوست؛ خداوند متعال او را به بندگی مجبور نکرده است و فقط به عبودیت فرمان داده است تا انسان مجموعۀ جهان هستی و از جمله سلول‌های بدن خود را با چشمی حق‌جو بنگرد و ببیند که چگونه به تسبیح خداوند تبارک‌وتعالی مشغول‌اند و با شنیدن تسبیح آنها با گوش دل، سعی کند با اختیار خویش و با تصمیمی که به فرمان عقل می‌گیرد از مجموعۀ هستی در عبودیت خداوند عزّوجل عقب نیفتد؛ بلکه از ملائک نیز سبقت بگیرد و همین است سرّ کلام خداوند متعال در سورۀ مبارکۀ فصلت: «اگر می‌خواهید فقط خدای متعال را عبادت کنید؛ برای خدایی سجده کنید که آفرینندۀ خورشید و ماه است، اگر آنها در برابر عبادت پروردگار تکبر ورزند، کسانیکه نزد پروردگار تو هستند، شب و روز تسبیح گویند و او را به پاکی یاد کنند و هرگز خسته نمی‌شوند.»
آیت الله مهدوی یادآور شد: باید توجه کرد که در این آیه و آیات دیگر، قرآن فقط به عبودیت پروردگار سبحان دستور داده است تا انسان با اختیار خویش و به فرمان عقل، دستور خداوند متعال را فرمان برد و مستحق رسیدن به کمال و مدح و ستایش بر آن باشد؛ ولی در عالم تکوین و در صحنۀ زندگی، او را مجبور نکرده است./
نظر شما