خبرگزاری شبستان، گروه قرآن و معارف: حجت الاسلام «سیدسلمان صفوی»، مدیر مجله علمی ترانسندنت فیلوسوفی لندن و مؤلف ده‌ها جلد کتاب در حوزه فلسفه، عرفان و هنر به زبان‌های انگلیسی و فارسی است. «ارکان فلسفه هنر اسلامی»، «تأملی در فلسفه سیاسی» و «زندگی پس از مرگ» از جمله آثار او است. سرویراستاری دانشنامه «معاصر قرآن کریم» و تألیف مجموعه «قرآن‌شناسی» از جمله آثار قرآنی این قرآن شناس معاصر است.
خبرگزاری شبستان، طی سلسله مباحثی در مورد «ویژگی های صراط مستقیم قرآنی» با این محقق گفت وگو کرده است که بخش اول این مباحث تقدیم حضورتان می شود:
حجت الاسلام «سیدسلمان صفوی» با بیان اینکه یکی از ویژگی های صراط مستقیم قرآنی در زندگی عمل به ارزش های اسلامی است، گفت: مطابق آیه 101 سوره مبارکه آل عمران که خداوند می فرماید: «وَكَيْفَ تَكْفُرُونَ وَأَنْتُمْ تُتْلَى عَلَيْكُمْ آيَاتُ اللَّهِ وَفِيكُمْ رَسُولُهُ وَمَنْ يَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ» (و چگونه كفر مى ورزيد با اينكه آيات خدا بر شما خوانده مى شود و پيامبر او ميان شما است و هر كس به خدا تمسك جويد قطعا به راه راست هدايت شده است)، پیروی کامل و قطعی از ارزش ها و هنجارهای الهی، صراط مستقیم است.
رئیس آکادمی مطالعات ایرانی لندن افزود: صراط مستقیم تمسک به حبل الله متین است. هر كس به خدا تمسك جويد، هدايتش قطعى است، چه خودش متوجه باشد و چه نباشد. صراط مستقیم راه يافتن به ايمانى ثابت است، زیرا چنين ايمانى صراطى است كه نه اختلاف مى پذيرد و نه تخلف، صراطى است كه سالكان را در وسط خود جمع مى كند و نمى گذارد از راه منحرف شده و گمراه كردند.
وی تصریح کرد: كتاب و سنت در دلالت و روشنگرى هر حقى كه ممكن است اشخاص درباره آن گمراه كردند، كافى است. چون مى فرمايد: تمسك به خدا كه همان تمسك به كتاب خدا است، و اعتصام به رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) كه همان تمسك به سنت آن جناب است، نمى گذارد در هيچ موردى حق و باطل بر كسى مشتبه گردد.
صفوی در بخش دیگری از مباحث خود با بیان اینکه اجتناب از گناهان از دیگر مولفه هایی است که سبب می شود انسان در صراط مستقیم قرآنی گام بردارد، افزود: خداوند در آیه 151 سوره مبارکه انعام می فرماید: «قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ» (بگو بياييد تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام كرده براى شما بخوانم چيزى را با او شريك قرار مدهيد و به پدر و مادر احسان كنيد و فرزندان خود را از بيم تنگدستى مكشيد ما شما و آنان را روزى مى رسانيم و به كارهاى زشت چه علنى آن و چه پوشيده[اش] نزديك مشويد و نفسى را كه خدا حرام گردانيده جز بحق مكشيد اينهاست كه [خدا] شما را به [انجام دادن] آن سفارش كرده است باشد كه بينديشد). همان طور که می دانیم گناهان کبیره عبارتند از « شرك به خدا»، «ترك احسان به پدر و مادر»، «ارتكاب فواحش» و «كشتن انسانی بدون حق» مانند كشتن فرزندان از ترس روزى.
سرویراستار دانشنامه «معاصر قرآن کریم» در ادامه گفت: حمایت محرومان، عدالت و وفای به عهد از دیگر مواردی است که سبب می شود انسان در صورت رعایت به صراط مستقیم قرآنی وارد شود. خداوند در آیات 152 تا 153سوره مبارکه انعام می فرماید: «وَ لا تَقْرَبُوا مالَ الْيَتيمِ إِلاَّ بِالَّتي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّي يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَ أَوْفُوا الْکَيْلَ وَ الْميزانَ بِالْقِسْطِ لا نُکَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها وَ إِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَ لَوْ کانَ ذا قُرْبي وَ بِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ.» « وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»، (و به مال يتيم جز به نحوى [هر چه نيكوتر] نزديك مشويد تا به حد رشد خود برسد و پيمانه و ترازو را به عدالت تمام بپيماييد هيچ كس را جز به قدر توانش تكليف نمى كنيم و چون [به داورى يا شهادت] سخن گوييد دادگرى كنيد هر چند [در باره] خويشاوند [شما] باشد و به پيمان خدا وفا كنيد اينهاست كه [خدا] شما را به آن سفارش كرده است باشد كه پند گيريد) (و [بدانيد] اين است راه راست من پس از آن پيروى كنيد و از راه ها[ى ديگر] كه شما را از راه وى پراكنده مى سازد پيروى مكنيد اينهاست كه [خدا] شما را به آن سفارش كرده است باشد كه به تقوا گراييد). صراط مستقیم در این دو ایه شریفه بر چهار رکن استوار است: حمایت از حقوق محرومان جامعه بالاخص یتیمان، عمل به عدالت و قسط اقتصادی، عدالت و تقوا در گفتار و وفای به عهد الهی.
وی اضافه کرد: این آیه ادامه بیان همان محرمات عام در ادیان است که شامل نزدیک شدن به مال یتیم مگر به طریق نیکو(به منظور اصلاح )، کم فروشی، ظلم در گفتار، وفا نکردن به عهد خدا، پیروی کردن از غیر راه خدا و اختلاف انداختن در دین خدا است و شاهد مدعای ما بر اینکه این مناهی اختصاص به شریعت خاص ندارد، این است که در قرآن کریم همین مناهی از قول انبیاء علیهم السلام نقل شده است و نیز خداوند در آیه 13 سوره شوری صریحا می فرماید: سفارش هایی که به این امت شده، همان سفارش هایی است که به انبیاء سلف شده است (شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّىٰ بِهِ نُوحًا ...) و نیز با اشاره ای لطیف در این دو آیه این محرمات را توصیه و سفارش خوانده است؛ اما توضیح این مناهی اینکه از نزدیک شدن به مال یتیم منع کرده آن هم به جهت دلالت بر عمومیت مطلب است، یعنی نه تنها خوردن مال یتیم حرام است، بلکه هر گونه تصرفی که به غیر منظور اصلاح و حفظ آن باشد، نیز حرام بوده و این منع تا زمانی ادامه دارد که یتیم به حد رشد و بلوغ جسمی و عقلانی برسد که دیگر در اداره اموال خود محتاج به دیگران نباشد و پس از آن هم دیگر خودش عاقل است و نیاز به قیم ندارد.
این محقق در تشریح آیات مذکور بیان کرد: خداوند در ادامه این آیات آنگاه مسأله (ایفاء به قسط) را مطرح می کند، یعنی عمل کردن به عدالت بدون اجحاف و ستم و اینکه فرمود: ما هیچ کس را بیش از طاقتش تکیف نمی کنیم به منزله دفع این توهم است که ممکن است بگویند هرگز ممکن نیست، عدالت واقعی در وزن و پیمانه دقیقا رعایت شود و دراین امور چاره ای جز اکتفاء به تقریب و تخمین وجود ندارد و خداوند برای دفع این توهم می فرماید که ما بیش از طاقت از شما نمی خواهیم.
وی تاکید کرد: شاید هم این عبارت متوجه فراز قبلی هم باشد، یعنی چه در مورد وزن و پیمانه و چه در مورد ایتام، شما نهایت سعی خود را بکنید، ما هم به همان مقدار از شما انتظار داریم و به شما تکلیف می کنیم نه بیش از آن، همچنین در ادامه مسأله رعایت عدالت در گفتار مطرح می شود، می فرماید: در گفتارتان که ممکن است موجب نفع یا ضرری برای اشخاص بشود، رعایت عدالت را بکنید و مبادا عاطفه قرابت و خویشاوندی شما را وا دارد که سخن به ناحق بگویید و یا گفتار را تحریف کرده و از حق تجاوز کنید. آنگاه نوبت به مسأله وفای به عهد الهی می رسد،(عهد) یعنی حفظ و مراقبت از چیزی در همه احوال و این معنا هم بر دستورات و تکالیف شرعی و هم بر پیمان و میثاق و نذر و سوگند اطلاق می شود.
حجت الاسلام صفوی در پایان خاطرنشان کرد: اما معنایی که مناسب این مقام است، همان دستورات الهی است. در آخر می فرماید: این سفارشات به شما برای این است که اندرز بگیرید و این سخن تأکید تکالیف مذکور و ضرورت حفظ حدود الهی در آنها است و این مسأله با به یاد داشتن و توجه عقل به مصالح عامه و مفاسد آشکاری که از عدم رعایت این دستورات عاید جامعه انسانی می گردد، تحقق می پذیرد و لذا آنچه خداوند به آن امر می کند یا از آن نهی می نماید تنها به منظور حفظ جامعه و سعادت آن است.
ادامه دارد...
نظر شما