در زمانه‌ای تهدیدگر زیست می‌کنیم/ محاسبه و مراقبه ما را واکسینه می‌کند

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: در ادامه سلسله نشست های  دوره آموزشی «تفسیر قرآن در حکمت متعالیه» با تدریس آیت الله «سید مصطفی محقق داماد» فراز دیگری از مباحث طرح شده وی در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

آیت‌الله «مصطفی محقق داماد» در نخستین جلسه بعد از ماه مبارک رمضان و در ابتدای سخنان خود، اظهار کرد: در زمانه، جهان و جامعه ای زندگی می کنیم که خطر همیشه ما را تهدید می کند، من روی حوادثی که در زمانه ما پیش می آید، بسیار فکر می کنم، چه فضای مسمومی است که یک شخص سالم به تمام معنا، یک شخص متین یک مرتبه تبدیل به یک قاتل می‌شود؟ عفونت کجا است؟ سابق در علم حقوق می گفتیم جانیان، بالفطره جانی هستند اما دیدیم که چنین نیست.

استاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: نباید به خودمان اطمینان کنیم، ما در جامعه ای زندگی می کنیم که این خطر وجود دارد که همه بیماری ها را بگیریم، وقتی که واکسن نزده باشید و در جامعه ای بروید که در آن عفونت، سل، آبله و هزاران بیماری واگیر وجود دارد هرچه قدر هم که قوی باشید بیمار می شوید. در چنین شرایطی زندگی می کنیم و بسیار باید محتاط بود و به خود واکسن زد. تزریق واکسن هم آسان است، باید همواره بیندیشیم و به قول عرفا محاسبه و مراقبه کنیم که بسیار اهمیت دارد.

آیت الله محقق داماد با اشاره به بخش هایی از مباحث جلسات گذشته خود ادامه داد: بحث ما در مورد معاد جسمانی بود و خلاصه بحث این شد که ما آخرت مان را خودمان می سازیم  و آنچه که در قیامت برایمان مشکوف می شود چیزی نیست جز فرآورده های خودمان در دنیا، این خلاصه حرف صدرالمتالهین شد، باید ببینیم که چه می اندوزیم، آیا آتش می اندوزیم یا بهشت می اندوزیم؟ در یکی از مباحث مهم ملاصدرا آمده که هر معنایی از معانی اصولیه سه مطابق دارد، یعنی هر کلمه ای یک معنا از معانی اصولیه است، به بیان دیگر معنایی است که در عالم خارج واقعیت دارد.

وی تاکید کرد: البته برخی چیزها در عالم خارج واقعیتی ندارد مثل وحدت. در عالم خارج خلأیی، ملأ نشده است، به این موارد اعتباریات می گوییم. اما معانی اصولیه در ملاصدرا کلماتی را می گویند که در عالم خارج یک معنا دارد یعنی مطابق‌اش یک جایی را پیدا می‌کند و می‌گیرد مثل لیوان، میز، آب و ... .

آیت الله محقق داماد ابراز کرد: اما بسیاری از کلمات مفاهیم مهمی هستند، مثل وحدت و کثرت. اکنون همه دعوا سر ریاست دارند، شخصی رئیس است برای آنکه رئیس شود خود را کشته است، اما وقتی که رئیس می شود، واقعا یعنی چه؟ آن ابلاغ واقعیت دارد، ابلاغ او را رئیس می کند اما ریاست چیست؟ ریاست در عالم خارج واقعیتی ندارد، این از جمله معانی غیراصولی است.

این عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اظهار کرد: حال صدرا می گوید معانی اصولیه در عالم خارج سه مطابق دارد، این سخن عجیبی است. یعنی یک کلمه است اما عالم خارج را سه چیز پر می کند. یک چیز را ممکن است، ببینیم و دیگری را ممکن است نبینیم اما در عالم خارج وجود دارد، اکنون که اینجا نشسته ایم، یکدیگر را می بینیم اما روح و ذهن هم را نمی بینیم، این دروغ نیست و واقعیت دارد اما مکان ندارد. ملاصدرا می گوید، انسان را نگاه کن. این انسان یک حقیقت دارد و سه مطابق شامل حقیقت مثال و مظهر. حقیقت انسان چیست؟ فکر می کنید که وقتی می گوییم انسان این واژه دروغ است؟ انسان در مقابل حیوان، انسان در مقابل انسان، حقیقت انسان چیست؟ ملاصدرا می گوید حقیقت انسان آن روحی است که خداوند از خودش در آن دمیده است: «وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي».

وی افزود: بعد می رسیم به دومین مساله یعنی مثال، مثال انسان چیست؟ ملاصدرا می گوید کلمه انسان مثال های شخصی دارد. مثال یعنی چه؟ واژه مثال در عربی یعنی نماینده. مثال یعنی آنچه که آن معنا را نمایش می دهد. معنای انسان را چه چیزی در خارج نمایش می دهد؟ می‌گویند حسن و حسین و تقی و نقی، اما حقیقت انسان همان مفهوم کلی روح است، روح خدایی، ما مثال‌های انسان هستیم اما در کنار این دو کلمه انسان مظهر هم دارد. جالب است. اکنون که برایتان سخن می گویم آیا از من تصویری دارید؟ می گویید معلم ما نشسته و به ما درس می‌دهد، من اینجا نشسته ام. آن چیزی که از من در ذهن شما آمده آن مظهر انسان است. شما برداشتی از من کرده اید آن مظهر انسان است. من درس می دهم و اینجا مکان و زمان دارم.

آیت الله محقق داماد در ادامه گفت: بنابراین حقیقت انسان آن روح الهی است، مثال انسان همان حسن و تقی و نقی و ...، مظهر انسان آن چیزی است که در اذهان افراد از یکدیگر است، ملاصدرا مثال دیگری هم می زند و می گوید جلو آیینه بایستید، آن که در آیینه است، کیست؟ او مظهر است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: ملاصدرا می گوید در صیقلیات آنچه که هست، مظهر انسان است. ملاصدرا این مقدمه را چیده برای آنکه به تو بگوید عالم یک حقیقتی دارد که روح عالم است، خود این عالم جهان و عالمی که می بینید، تمام این عالمی که می بینیم خودش برای خودش یک واقعیتی دارد. همه این جهان مظهر برای اسم خدا و آن اسم رحمان است. مظهر خدای رحمان این جهان است. خداوند اسم رحمان خود را با این جهان نشان می دهد.