فعالیت مستقل برخی مدارس علمیه در پایتخت/ «محمودیه» حوزه‌ای مستقل اما فقیه‌پرور

خبرگزاری شبستان، گروه قرآن و معارف: تعدادی از حوزه های علمیه استان تهران مستقل از مرکز مدیریت حوزه علمیه تهران یا مرکز مدیریت حوزه های علمیه کشور فعالیت می کنند و باوجود تمام مشکلاتی که دارند حاضر نیستند فعالیت خود را تحت نظارت این مراکز حوزوی ادامه دهند. حوزه های علمیه حاج ابوالفتح (فتحیه)، محمودیه و مکتب الولایه در این دسته جای دارند. ضمنا حدود 65 حوزه برادران و 40 حوزه خواهران در سطح استان تهران تحت نظارت مرکز مدیریت حوزه علمیه تهران فعالیت دارند.

مستقل بودن حوزه هایی مانند حاج ابوالفتح (فتحیه)، محمودیه و مکتب الولایه دلایل جالبی دارد که برخی از این دلایل عبارت است از:

1- وقف نامه ای که طبق آن حوزه علمیه باید صرفا تحت اشراف فرد یا افرادی خاص باشد؛ به عبارت دیگر تمام ارکان مدیریتی، اجرایی و نظارتی مدرسه طبق سنت و نظم مشخصی که واقف تعیین کرده است، انتخاب می شوند و این با قوانین و مقررات مرکز مدیریت از جمله انتخاب مدیر، تأیید و یا انتخاب معاونین و ... مغایر است. البته در این زمینه نیز استثنائاتی دیده می شود. برای نمونه طبق نظر واقف، حوزه علمیه امام حسین (ع) (واقع در تهران، میدان امام حسین) باید تحت نظارت یک روحانی سید اداره شود درحالی که سال ها است مدیر این حوزه، یک شیخ است.

2- بنیانگزاران برخی از حوزه های علمیه شأن علمی خود را بالاتر از مدیران مرکز مدیریت حوزه علمیه می دانند از این رو حاضر نمی شوند تحت نظارت این مرکز فعالیت کنند. تولیت یکی از این حوزه ها که چند سالی نیز فعالیتش تعطیل شده بود، به خبرنگار ما گفت: مدیر حوزه علمیه تهران، شاگردِ شاگردِ شاگرد بنده است، چرا بنده باید طبق نظر او عمل کنم؟!

3- برخی از متولیان و سایر ارکان مدیریتی بعضی از حوزه های علمیه تهران در انتقاد به برنامه ها و اقدامات مراکز مدیتری این حوزه ها تصمیم به مستقل شدن گرفته اند. این گروه مدعی هستند عملکرد مرکز مدیریت حوزه های علمیه و سایر مرکز حوزوی موجب دولتی شدن مدارس علمیه می شود و این برخلاف سنت بزرگان است.

حوزه علمیه محمودیه (واقع در تهران، خیابان امیرکبیر، نرسیده به چهارراه سرچشمه) یکی از مدارس علمیه ای است که از بدو تاسیس تاکنون بدون وابستگی به مرکز مدیریت حوزه علمیه قم یا تهران فعالیت می کند.

آیت الله «محمد صادق وحیدی گلپایگانی» در این باره به خبرنگار شبستان گفت: ایجاد مراکزی که بر عملکرد حوزه های علمیه نظارت داشته باشند خوب است به شرط اینکه اقدامات آنان به استقلال این مدارس ضربه وارد نکند. به همین دلیل رویکرد ما در حوزه علمیه محمودیه مستقل بودن است.

مدیر حوزه علمیه محمودیه درباره اینکه آیا مستقل بودن از مراکز مدیریتی مشکلاتی برای حوزه علمیه محمودیه پیش آورده است، اظهار کرد: باز هم می گویم ما مخالف فعالیت مراکز مدیریتی نیستیم ولی معتقدیم نباید این مراکز در امور داخلی حوزه های علمیه دخالت کنند. تصویب قوانین و مقرراتی که مانع از تحصیل هر فردی در مدارس علمیه می شود یکی از کارهای مفید مرکز مدیریت و شورای عالی حوزه های علمیه کشور است.

وحیدی گلپایگانی در ادامه نکته جالبی را مطرح کرد و ادامه داد: مستقل بودن ما به معنای تعامل نداشتن با مرکز مدیریت حوزه علمیه تهران نیست؛ همچنان که گاهی مدیران یا معاونان این مرکز از حوزه محمودیه دیدار می کنند.

به گزارش شبستان، حجج اسلام والمسلمین،‌ اکبری، مدیر مرکز خدمات و حسن رسولی، سرپرست معاونت سلامت و امور بیمه‌های مرکز مدیریت حوزه علمیه استان تهران، در مهرماه 1396 با آیت الله وحیدی گلپایکانی، دیدار و از سال ها تلاش و همت این روحانی در نشر معارف دین و اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) در قالب مدیریت حوزه محودیه، قدردانی کردند.

جالب است بدانید که وقف ‌نامه‌ حوزه علمیه محموديه از معدود وقف ‌نامه ‌هاي جامع و مانعی است که در عهد سلطنت مظفرالدين شاه قاجار با خط نستعليق به کتابت درآمده است. اين وقف ‌نامه در 1324 (ه. ق) به قطع رحلی و درصد نسخه چاپ سنگی شده است».(۱)

شرايط پذیرش طلبه حوزه علمیه محمودیه چیزی کاملا متفاوت از سایر حوزه های علمیه نیست. در شرایط عمومی آن آمده است: برخورداری از صلاحيت های اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی، اعتقاد و التزام به ولايت فقيه و نظام مقدس جمهوری اسلامی ايران، تابعيت جمهوری اسلامی ايران و چند مورد دیگر.

شرایط اختصاصی آن نیز خیلی اختصاصی نیستند. به عبارت دیگر، سایر مدارس علمیه به ویژه مستقل ها نیز همین شرایط را لحاظ کرده اند: موفقيت در آزمون ورودی و مصاحبه و تائیدیه اخلاقی از امام جماعت محل با مهر مسجد.

وحیدی گلپایگانی در این باره نیز به خبرنگار شبستان گفت: پذیرش طلبه در این حوزه منوط به دارا بودن شرایط عمومی و اختصاصی و موفقیت در آزمان های شفاهی و کتبی است. منابع آزمون کتبی، کتاب آداب الطلاب، سلسه مباحث اخلاقی و حوزوی مرحوم آیت الله مجتهدی تهرانی، و آزمون شفاهی شامل مصاحبه فردی و سنجش معلومات مذهبی است.

یکی از نکات مهم درباره حوزه های علمیه مستقل این است که علاقمندان به فراگیری علوم دینی و حوزوی، می توانند بدون شرکت و قبولی در کنکور سراسری مربوطه، در این حوزه ها پذیرش شوند و تحصیل کنند.

نکته مهم دیگر اینکه در وقف نامه بسیارى از مدرسه هاى دینى، به گزینش طلاب درستکار، درس خوان و بر بایستگى زیر نظر داشتن درس، اخلاق و رفتار طالب علمان از سوى سرپرستان و اداره کنندگان تأکید شده است. برای نمونه در وقفنامه حوزه علمیه محمودیه بر پیوند استوار و انس پایدار طالب علمان با قرآن پاى فشرده شده و روى این نکته تأکید شده است که طلاب پس از به پایان رساندن دوره هاى فراگیرى و درس آموزى، باید از آموزاندن و نگارش سرباز نزنند (۲).

از این نکات که بگذریم باید بگوییم حوزه محمودیه مدارس پس از عصر ناصری که «سید محمود جواهری» آن را در ۱۳۲۵ (ه.ق) در سرچشمه تهران ساخت و آیت الله عبدالنبی نوری و آیت الله میرزا محمدتقی گرکانی، از فقهای شناخته شده تهران، از استادان نام آشنای آن بودند.

اکنون که بیش از 120 سال از فعالیت این حوزه می گذرد حدود 40 طلبه در علوم دینی و حوزوی را فرامی گیرند و ۱۰ نفر به عنوان متولی، مدیر، معاون و استاد کار پرورش و آموزش طلاب را بر عهده دارند. این افراد تلاش می کنند ضمن اینکه طبق وقف نامه از پذیرش طلاب تنبل دوری کنند، بر پرورش درست طلاب و رساندن آنان به جایگاه فقاهت جدیت ورزند. این حوزه همچنین توانسته ضمن حفظ استقلال و البته تعامل مناسب و به موقع با مراکز حوزوی، موفقیت خوبی در زمینه تعلیم و تربیت طلاب به دست آورد.

پی نوشت ها:

۱- سایت راسخون

۲- پرتال جامع علوم انسانی، مقاله حوزه علمیه تهران در نهضت مشروطیت