خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: یکی از مهمترین شاخصه ها در تقویت رشد علمی یک کشور حمایت های اقتصادی، علمی، فرهنگی است که می‌تواند در قالب‌های مختلفی بروز و ظهور داشته باشد از جمله در قالب «وقف»؛ چشمه ماندگاری که جایگاهی بس مهم در ادبیات و سنت دینی ما دارد. تصور اینکه خیرین یک جامعه در راستای اعتلای مسیر علمی کشور خود دست به کار شده و از دانشجویان و استادان در قاب وقف حمایت کنند تصویری روشن از آینده را برای ما روشن می کند چراکه حکایت از آن دارد که یک جامعه در سطوح مختلف در مقام تقویت بنیه علمی کشور خود بر آمده اند.
در راستای بررسی اهمیت و ضرورت این مهم با دو تن از پژوهشگران و استادان حوزه و دانشگاه به گفت وگو پرداخته ایم که حاصل آن را می خوانید:
حجت‌الاسلام والمسلمین «رضا غلامی» در گفت وگو با شبستان با بیان اینکه وقف یکی از مهم ترین عقود اسلامی است، اظهار کرد: معنای ساده وقف یعنی جاری کردن منفعت یا ثمره یک مال یا امکان خاص برای یک یا چند امر معین.
رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا با بیان اینکه وقف موجب پیشرفت های علمی و فناوری در جامعه اسلامی می شود، ادامه داد: در طول تاریخ تمدن اسلامی، بسیاری از پیشرفت های علمی مسلمین میوه وقف بوده است. یعنی همواره واقفان باکیاستی بوده اند که بخشی از مال خود را به امور علمی مانند حوزه های علمیه، مراکز علمی و تحقیقاتی و یا حمایت از دانشمندان مسلمان اختصاص داده اند و مال آنها تاثیر بسزایی در رشد تمدنی مسلمانان داشته است.
وی افزود: امروز که کشور ما در مسیر شکل گیری تمدن نوین اسلامی قرار گرفته و یکی از اصلی ترین محورهای تمدن سازی عبور از مرزهای علمی و فناوری است، وقف علمی از اهمیت و اولویت فراوانی برخوردار شده است و جا دارد وقف علمی بیش از گذشته ترویج بشود.
حجت الاسلام غلامی تاکید کرد: باید توجه داشته باشیم که بسیاری از پیشرفت‌های علمی در دنیا را خود مردم و خیرین بزرگ به نتیجه رسانده‌اند و ما نیز برای تضمین پروژه های علمی تحول آفرین به ورود مردم به این میدان از طریق ابزار مترقی وقف نیازمندیم.
وی با بیان اینکه وقف علمی برنامه های آموزشی و پژوهشی جامعه اسلامی در عرصه ها و مراتب گوناگون را از چارچوب های محدودکننده دولت ها خارج می کند، خاطرنشان کرد: وقف حسنه جاریه ای است که اگر به درستی مدیریت شود پایانی ندارد. یعنی در هر شرایطی پیش برنده است.
علم حرکت رو به اصلاح کشور را تسریع می کند
همچنین، «مهدی موحدی بک نظر» نیز در مورد ضرورت ها و برکات وقف علمی، اظهار کرد: ساختار حکمرانانه هر کشور و جامعه ای در گروی سه فاکتور مرتبط است که جامعه بودن یک جامعه و ساختارهای آن را شکل می دهند. این سه فاکتور شامل سیاست، اقتصاد و فرهنگ می شود و عملا ربط و نسبت میان این اقتصاد و سیاست و فرهنگ است که هستی یک جامعه و حکومت را شکل می دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه شاهد اضافه کرد: اگر بخواهیم ترسیمی داشته باشیم و این سه مولفه را در سه ضلع یک مثلث در نظر بگیریم به نوعی علم در مرکزیت این مثلث قرار دارد و مقوله ای است که اقتصاد و سیاست و فرهنگ بایسته یک کشور را تغذیه می کند. طبیعتا وقتی که چنین ترسیمی را در مقوله علم و در ربط و نسبت میان این سه مطرح می کنیم مرادمان از علم یک علم واحد یا یک علم خاص نیست.
وی با بیان اینکه ما باید به دنبال علمی باشیم که سیاست، اقتصاد و فرهنگ ما را تقویت کند، گفت: علم خود ارزش بنیان است. ما باید ناظر بر ساختار خود و سازگار با نهادهایمان و وضعیت کشور علم را تولید کنیم در این مسیر است که مولفه سیاست، فرهنگ و اقتصاد تقویت می شود. در اینجا مراد من از علم، علوم انسانی است. ما باید علوم انسانی و علوم اجتماعی خاصی را اتخاذ کنیم تا اقتصاد، سیاست و فرهنگ بایسته خود را تحقق بخشیم.
این پژوهشگر افزود: هر علمی به حیث ارزش بنیان بودن و مقوم یافته شدن، به دنبال آن است که حرکت رو به اصلاح هر کشوری را تسریع بخشد و مقوم پایداری آن کشور باشد، در نتیجه اگر چنین علمی شکل گرفت در واقع ساختار را تبدیل به قالبی می کند که آرمان ها محقق شود.
موحدی بک نظر تاکید کرد: باید سیستم علمی و پژوهشی شامل دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و اتاق‌های فکر در مسیری مشخص، مقوم یکدیگر باشند. متاسفانه در کشور ما چنین اتفاقی معمولا نمی افتد که دانشکده ها و علوم اجتماعی انسانی تقویت کننده ساختار اقتصادی و فرهنگی باشند بلکه حتی تضعیف کننده آنها هستند چون علمی که در مرکزیت این مثلث قرار گرفته آن علم بومی مورد نیاز ما نیست، به نوعی دانشگاه های داخل کشور عموما در حال تولید و سربازآفرینی علمی هستند که بدون آنکه متوجه باشند با آن سه ضلع مثلث به مقابله پرداختند چراکه کارها عموما با نیاز بومی نیستند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در این میان وقف علمی خود یک راهکار و از موقومات نظام ها و نهادها و ساختارهای علمی است. دولتی که به دنبال تحقق اهداف است باید از چنین پشتوانه هایی برخوردار باشد. این یک مسیر مطلوب و پشتوانه ای است که صرفا با حمایت دولت ایجاد نمی شود. بسیاری از کشورها و دانشگاه های مطرح دنیا مثل هاروارد، استنفورد و ... از همین موقوفه ها استفاده می کنند. دانشگاهی که بتواند مقوم سه ضلع آن مثلث باشد، طبیعتا هر قدر از وقف های علمی تغذیه شود تاثیر بیشتری خواهد داشت.
نظر شما